Mobbing w szkole - jak reagować?

dr Adam Makówka

Mobbing, rozumiany jako długotrwałe i systematyczne prześladowanie jednej osoby przez inną (lub grupę osób), jest zjawiskiem znanym głównie z miejsc pracy. Jednak równie poważnym problemem staje się mobbing w środowisku szkolnym, gdzie ofiarami najczęściej są uczniowie, ale zdarza się, że również nauczyciele. Mobbing w szkole może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych, emocjonalnych, a nawet fizycznych. Dlatego tak ważne jest, aby rozpoznawać to zjawisko i umieć właściwie na nie reagować. Jest to forma psychicznego znęcania się, która może przybierać różne postacie: wyśmiewanie, wykluczanie z grupy rówieśniczej, rozpowszechnianie plotek, groźby, przemoc fizyczna, cyberprzemoc (np. hejt w mediach społecznościowych). Cechami charakterystycznymi mobbingu są: powtarzalność, systematyczność i intencjonalność działań, które mają na celu poniżenie, zastraszenie lub wykluczenie ofiary. Przyczyn mobbingu możemy poszukiwać w: braku empatii i umiejętności społecznych u sprawców; tolerowaniu przemocy w środowisku szkolnym; braku reakcji ze strony dorosłych oraz np. presja grupy i potrzeba atencji. Osoby narażone na mobbing mogą wykazywać: obniżoną samoocenę, problemy psychiczne (depresja, lęki), trudności w nauce, absencję w szkole oraz nawet myśli samobójcze. Szkoła powinna być miejscem bezpiecznym i wspierającym. W związku z tym reagowanie na mobbing to nie tylko obowiązek moralny, ale i prawny nauczycieli pracowników niepedagogicznych szkoły oraz kadry zarządzającej. Do możliwych działań ze strony pracowników szkoły należy
• Edukacja na temat mobbingu (lekcje wychowawcze, prelekcje prowadzone przez specjalistów z poza szkoły).
• Jasne procedury zgłaszania i rozpatrywania skarg.
• Współpraca z psychologiem i pedagogiem szkolnym.
• Szkolenia dla nauczycieli w zakresie rozpoznawania przemocy.
W razie zaobserwowania przez nauczyciela/świadka zdarzenia niepokojących sytuacji w szkolnej grupie społecznej należy przeciwdziałać w sposób:
• Natychmiastowa interwencja.
• Rozmowa z ofiarą i sprawcą osobno.
• Powiadomienie pedagoga i psychologa szkolnego.
• Powiadomienie osób zarządzających placówką oświatową
• Kontakt z rodzicami.
• Monitorowanie sytuacji. (współpraca z Kuratorium, policją w razie konieczności)
Do roli Rodziców należy:
• Uważna obserwacja dziecka (zmiany w zachowaniu, niechęć do szkoły).
• Otwartość na rozmowę.
• Współpraca z pracownikami szkoły.
• W razie potrzeby – zgłoszenie sprawy do kuratorium lub organów ścigania.
Skuteczna walka z mobbingiem wymaga przede wszystkim profilaktyki:
• Tworzenie atmosfery szacunku i akceptacji w klasie.
• Budowanie kompetencji emocjonalnych/empatii u uczniów.
• Programy rówieśnicze (np. mediatorzy szkolni).
• Jasne normy i reguły społeczne w klasie i szkole.
Mobbing w szkole to problem, który nie znika samoczynnie. Wymaga czujności, odwagi i zdecydowanej reakcji ze strony wszystkich uczestników życia szkolnego – nauczycieli, uczniów i rodziców. Tylko wspólne działania mogą przyczynić się do budowania bezpiecznego środowiska edukacyjnego, w którym każdy ma prawo czuć się akceptowany i szanowany.

Bibliografia:
1. Leszczyńska, A. (2024). Przeciwdziałanie bullyingowi w szkole – znaczenie i możliwości prowadzenia działań profilaktycznych w polskich szkołach. Psychologia Wychowawcza, 71(29), 187–195. DOI:10.5604/01.3001.0054.8413
2. Sitarczyk, M., Dudziak, A. (2024). Przemoc rówieśnicza w szkole w percepcji nauczycieli, rodziców i uczniów. Annales UMCS, sectio J – Paedagogia Psychologia, Vol. 37(2).
3. Kosmatka, R. M. (2017). Mobbing w procesie wychowania – przyczyny, przejawy, profilaktyka. Problemy Opiekuńczo Wychowawcze, nr 1, s. 5 14
4. Krasnosielski, A. (2011). Mobbing w środowisku szkolnym – ofiary, sprawcy, skutki. Dyrektor Szkoły, nr 5, s. 60–62 • Chojnacka, K. (2016). Mobbing w szkole. Remedium, nr 2, s. 10–12
5. Piekarska, A. (2010). Mobbing w szkole – interwencja i profilaktyka. Psychologia w Szkole, nr 2, s. 49–60