Problemy dojrzewającej młodzieży

W pracy z młodzieżą, jako nauczyciel, stajesz nie tylko przed zadaniem przekazania wiedzy, ale również przed wyzwaniem wspierania uczniów w trudnym okresie dorastania.
Poniżej przedstawię procesy biologiczne i psychiczne które zachodzą w organizmie adolescenta, a ponadto postaram się uświadomić, w jaki sposób wpływają one na zachowanie uczniów.
Rozwój fizyczny poprzedza rozwój psychiczny i emocjonalny. Taka kolejność ma negatywne skutki – młody człowiek z trudnością radzi sobie z zachodzącymi zmianami fizycznymi, ponieważ nie jest na nie przygotowany. Szybciej stajemy się gotowi biologicznie do dorosłego życia, niż pozwala nam na to dojrzałość psychiczna i emocjonalna.
Dojrzewanie jest to proces bardzo indywidualny. Osoby, które dojrzewają wcześniej są skrępowane, wstydzą się zachodzących w ich organizmach zmian, których inni jeszcze nie znają i nie doświadczają. Natomiast ci, którzy dorastają później, czują się źle, ponieważ chcieliby dogonić swoich przyjaciół. Uczniowie nie mają nad tym kontroli czują się upokorzeni przez własne ciało, które zawodzi i robi niespodzianki w najmniej oczekiwanych momentach. Dlatego tak ważne jest wsparcie dorosłych.
Z problemem akceptacji zmian fizycznych wiążą się dwa zjawiska psychologiczne
1.Złudzenie widowni – jest to przeświadczenie jednostki, że inni są specjalnie zainteresowani jej wyglądem i zachowaniem. Wynikać może z tego przesadna dbałość o swój wygląd i wyróżniający ubiór, popisywanie się, hałaśliwość. W efekcie obserwujmy dwie skrajne postawy od zachwytu po nadmierny krytycyzm.
2.Mit o własnej osobie (fantazjowanie) – wiara dorastającego w to, że normalne prawa natury, które odnoszą się do innych, jego nie dotyczą. Wynika stąd przeświadczenie o własnej nieśmiertelności i niezwykłości.
Kolejnym ważnym punktem niniejszej pracy są hormony.
Hormony znacznie wpływają na psychikę i zachowanie młodego człowieka.
Dziewczynki:
Wzrost estrogenów skutkuje chwiejnością emocjonalną. Stąd nagłe wybuchy złości, płaczu, które postronnemu obserwatorowi mogą wydawać się nie uzasadnione. Wyolbrzymianie problemów, skłonność do skrajnych postaw i rozwiązań jest cechą charakterystyczną dla tego okresu. Dlatego mając świadomość tego podejdź do rozwiązania problemu konstruktywnie pomijając mocje. Nazwij problem i nim się zajmij, nie reaguj na zachowanie.
Chłopcy:
W okresie dojrzewania jądra produkują ogromną ilość testosteronu który oddziałuje na stany emocjonalne. Szczególnie istotną rolę pełni w zakresie zachowań agresywnych. Pojawia się zatem rywalizacja, stają się oni wybuchowi i zaczynają uznawać zasadę „Najpierw działanie później myślenie”. Nie oznacza to oczywiście że mamy akceptować zachowania agresywne, ale jedynie wskazuje nam obszar, o który powinniśmy w szczególności dbać, wspierając dojrzewających chłopców. Umiejętność radzenia sobie z rosnącym napięciem nie jest wrodzona, to kompetencja którą człowiek uczy się poprzez doświadczenia.
Hormony płciowe biorą także udział w regulacji obszarów mózgu które są odpowiedzialne za produkcję serotoniny „hormonu szczęścia”. Wpływa ona na nasz nastrój. Od jej poziomu zależy, jak patrzymy na świat. W okresie dojrzewania jej poziom obniża się, co ma znaczny wpływ na nasze problemy ze snem czy apetytem, może powodować agresywne zachowania bądź zmęczenie, większą wrażliwość na ból, a przede wszystkim determinuje obniżony stan i depresję.
W okresie dojrzewania zachodzą zmiany wewnętrznego zegara biologicznego będącego pod kontrolą hormonów. Warto pamiętać zatem, że problem wstawania na zajęcia nie musi wynikać z lenistwa czy buntu wobec systemu edukacji, a jedynie ze zmian zachodzących w młodym organizmie.
Hormony płciowe oraz zmiany w układzie nerwowym mają znaczny wpływ na zachowanie seksualne nastolatka.
U dziewczynek wyzywający strój, mocny makijaż czy przesadna dbałość o urodę, które są uważane za nieodpowiednie dla norm szkolnych, maja swoje uzasadnienie w biologicznej naturze. Kiedy jednostka zaczyna dojrzewać biologicznie i staje się gotowa do reprodukcji, najzwyczajniej w świecie chce przyciągnąć do siebie partnera, w związku z tym musi zapewnić sobie atrakcyjny wygląd. Dziewczyna która się maluje chce się podobać teraz a stwierdzenie będziesz się malować , jak skończysz szkołę oznacza dla niej czas odległy o całą wieczność i nie ma najmniejszego sensu więc trzeba wziąć poprawkę nad naszą naturą.
U chłopców zmiany hormonalne powodują, iż interesują się oni pornografią. Dane są przerażające bo aż 70% chłopców miało kontakt z pornografią.
Następnym ważnym punktem do omówienia jest Bunt - Dążenie do niezależności.
W tym wieku bunt jest czymś naturalnym. Przejawia się on:
•zachowaniami agresywnymi, np. dokuczanie ludziom zwierzętom, niszczenie rzeczy itp.
•ekspresją negatywnych emocji – wyzwiska, kłótnie, płacz, krzyk
•sabotowaniem poleceń i wymagań – obejmuje zachowania polegające na robieniu na złość, ignorowaniu poleceń
•rozładowywaniem napięcia – słuchanie głośnej muzyki, gra na komputerze, sen, modlitwa
•manifestacją własnych przekonań
•konstruktywnym zachowaniem np. debaty, dyskusje.

Charakterystyczne dla tego okresu jest również wzmaganie większej intensywności przeżyć poprzez prowokowanie śmierci, niebezpieczeństwa i ryzyka. Podejmowanie zachowań ryzykownych – picie alkoholu, palenie papierosów, zażywania narkotyków czy wczesna inicjacja seksualna – jest skrajne, jednak tego typu zachowania są typowe tego okresu rozwojowego. Po raz kolejny powtórzę, ze nie oznacza to, ze należy takie działania akceptować. Należy dbać, aby dla uczniowie znali możliwe konsekwencje takich zachowań i umieli się przed nimi bronić
Zamiast dąsać się na nastolatka, wykorzystaj swoją wiedzą o ich potrzebach, lękach i problemach i nastaw się na udzielanie im wsparcia:
1.Zadbaj o autonomię działań. Skoro głównym powodem buntu jest potrzeba budowania swojej niezależności, to nie sprzeciwiaj się temu. Wykorzystaj tą energie do kreowania wspólnie z uczniami takich rozwiązań, które pozwolą tobie zrealizować treści programowe.
2.Zadbaj o Wasz komfort pracy. Jeśli widzisz że w grupie narastają konflikty, poświęć czas na ich rozwiązanie. Zamykając oczy na potrzeby psychologiczne uczniów utrudniasz realizację treści programowych. Nauka nie ma szans jeśli w klasie panuje napięta atmosfera. Pamiętaj że niedojrzałość układu nerwowego i działanie hormonów wpływają na zaburzenia silnych emocji i skrajnych postaw.
3.Zareaguj z pozycji niedostępnego autorytetu, pozwól poznać się jako człowiek otwarty na innych.
4.Okazuj szacunek i zrozumienie
5.Pozwól popełniać błędy – podejmowanie decyzji i ponoszenie jej konsekwencji jest naturalną drogą do osiągnięcia dojrzałości. Nie krytykuj nadmiernie nie wypominaj błędu pomóż wyciągnąć wnioski.
6.Motywuj do podejmowania wyzwań, wspieraj w radzeniu sobie z trudnościami.
7.Daj szansę i zachęcaj do podejmowania odpowiedzialności za swoje czyny. Nie wyręczaj w działaniach.