Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum "Kwas octowy - właściwości i zastosowanie"

Dział: Pochodne węglowodorów.
Temat: Kwas octowy - właściwości i zastosowanie.
Czas: 45 min.

Cele lekcji:
Wiadomości: Uczeń
·zdefiniuje proces fermentacji octowej
·wymieni do czego stosowany jest kwas octowy
Umiejętności: Uczeń
·zbada właściwości kwasu octowego
·zbada odczyn kwasu octowego
·określi właściwości fizyczne i chemiczne kwasu octowego
·sformułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń (badań)
·zapisze równanie reakcji fermentacji octowej
·zapisze równanie reakcji dysocjacji jonowej kwasu octowego
·zapisze równanie reakcji kwasu octowego z magnezem
·zapisze równanie kwasu octowego z zasadą sodową w sposób cząsteczkowy, jonowy i jonowy skrócony
·analizuje i selekcjonuje informacje
Postawy: Uczeń
·przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
·współpracuje w grupie
·angażuje się do pracy na zajęciach
·przyjmuje odpowiedzialność za swoją pracę i pracę grupy
·dostrzega wpływ kwasu octowego na organizm człowieka.

Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupie,
ćwiczenia laboratoryjne: pokaz i ćwiczenia uczniowskie

Metody pracy: pogadanka, dyskusja, laboratoryjna.

Środki dydaktyczne:
Dla nauczyciela:
·Foliogramy:
-uzupełniona notatka uczniowska
-przepisy bezpieczeństwa podczas wykonywania ćwiczeń
·Sprzęt laboratoryjny: statyw do probówek, statywy metalowe.
·Szkło laboratoryjne: 3 probówki, zlewka, biureta, kolba miarowa.
·Odczynniki: roztwór kwasu octowego [CH3 COOH], zasada sodowa [NaOH] z fenoloftaleiną, woda destylowana.

Dla każdego ucznia:
·Notatki uczniowskie do uzupełnienia
·Ankieta ewaluacyjna
Dla każdej grupy:
·Karta pracy
·Sprzęt laboratoryjny: kuweta (gazety lub papier do ochrony ławek), papierki uniwersalne.
·Szkło laboratoryjne: 4 małe zlewki.
·Odczynniki: roztwór kwasu octowego, woda destylowana, oranż metylowy.

Tok lekcji:

I. Wstęp:
1.Przypomnienie wiadomości o kwasie mrówkowym:
Gdzie występuje kwas mrówkowy?
Jakie właściwości ma kwas mrówkowy?
2.Przedstawienie celu lekcji, sformułowanie tematu i omówienie pracy na zajęciach. Rozdanie notatek uczniowskich
1. Budowa cząsteczki kwasu octowego. [zał. folia nr1]
Wzór sumaryczny: CH3COOH

2. Otrzymywanie kwasu octowego.

Kwas octowy powstaje w procesie fermentacji octowej, która polega na utlenieniu alkoholu etylowego pod wpływem powietrza i bakterii (pod wpływem enzymu oksydazy)
C2H5OH + O2 bakterie→ CH3COOH + H2O
etanol kwas octowy

Przypomnienie przepisów bezpieczeństwa dotyczących pracy na lekcji przy wykonywaniu ćwiczeń uczniowskich.
3. DOŚWIADCZENIE 1: Badanie właściwości kwasu octowego:

Obserwacje: Właściwości kwasu octowego:
stan skupienia: ciekły, barwa: bezbarwny, zapach: charakterystyczny, rozpuszczalność w wodzie: dobra, zabarwienie papierka uniwersalnego: czerwony, zabarwienie oranżu metylowego: czerwony.

Wniosek: Wskaźniki chemiczne zabarwiają się na kolor czerwony w obecności kwasu octowego co świadczy kwaśnym odczynie roztworu. W wodnym roztworze kwasu mrówkowego zachodzi proces dysocjacji jonowej.
Równanie przebiegu reakcji: CH3COOH → H+ + CH3COO—

4. DOŚWIADCZENIE 2: Reakcja kwasu octowego z magnezem
Reakcję wykonuje nauczyciel w formie pokazu
Obserwacje i wnioski formułują uczniowie.

Obserwacje: Reakcja zachodzi bardzo gwałtownie, wydziela się ciepło i gaz palący się charakterystycznym dźwiękiem.

Wniosek: Magnez wypiera wodór z cząsteczki kwasu octowego i powstaje sól octan magnezu i wodór (gaz)
2CH3COOH + Mg → Mg(CH3COO)2+ H2
kwas octowy octan magnezu

Opis równania: dwie cząsteczki kwasu octowego reagują z jednym atomem magnezu dając jedną cząsteczkę octanu magnezu i jedną dwuatomową cząsteczkę wodoru

5. DOŚWIADCZENIE 3: Reakcja kwasu octowego z zasadą sodową w obecności fenoloftaleiny.
Reakcję wykonuje nauczyciel w formie pokazu
Obserwacje i wnioski formułują uczniowie.

Obserwacje: Zasada sodowa z fenoloftaleiną odbarwia się.

Wniosek: Zachodzi zobojętnienie zasady sodowej kwasem octowym.

cząsteczkowe równanie reakcji:CH3COOH + NaOH → NaCH3COO + H2O
jonowe: CH3COO-- + H+ + Na++ OH – → Na++ CH3COO-- + H2O
jonowe skrócone: H+ + OH – → H2O

6. DOŚWIADCZENIE 4: Reakcja kwasu octowego z tlenkiem miedzi (II)
Reakcję wykonuje nauczyciel w formie pokazu
Obserwacje i wnioski formułują uczniowie.

Obserwacje: W probówce powstaje niebieski roztwór.

Wniosek: Zaszła reakcja chemiczna.
Cząsteczkowe równanie reakcji:CH3COOH + CuO → Cu(CH3COO)2 + H2O

7. Wniosek ogólny: Kwas octowy reaguje z metalami, zasadami, tlenkami metali dając sole organiczne.

8. Zastosowanie kwasu octowego.

Ocena prawidłowości uzupełnienia notatki przez nauczyciela, uczniowie porównują zapisy z notatką na foliogramie i dokonują oceny swoich notatek po każdym doświadczeniu (na bieżąco).

III. Podsumowanie:
1.Utrwalenie wiadomości.
2.Nauczyciel rozdaje anonimowe ankiety do uzupełnienia przez uczniów.
3.Nauczyciel podsumowuje pracę na lekcji i ocenia poszczególnych uczestników grup.

IV. Praca domowa:
Praca domowa: Kwas octowy ulega reakcji spalania napisz równania reakcji spalania całkowitego, półspalania i spalania niecałkowitego dla tego kwasu.
Zad 1, 3 str. 53 podręcznik kl. III Nowa Era.
Dla chętnych: zad. 7.13/92, 7.25, 7.26, 7.27/94 zbiór zadań - B. Kałuża A. Reych wyd. Żak
autor mgr Aneta Okrój-Popek

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA

1.Wykonywać ćwiczenia zgodnie z instrukcją podaną na kartach pracy.
2.Unikać zbędnych rozmów i gromadzenia się.
3.Zachować czystość na stolikach. Używać niewielkich ilości substancji i nie rozlewać cieczy. PAMIĘTAJ - KAŻDA SUBSTANCJA W PRACOWNI CHEMICZNEJ JEST TRAKTOWANA JAK TRUCIZNA !
4.Podczas wykonywania ćwiczeń należy na bieżąco uzupełniać notatki.
5.Po zakończonej lekcji należy sprzątnąć stanowisko pracy. Umyć szkło laboratoryjne i odstawić na miejsce (wyznaczeni dyżurni).