Rola surdopedagoga we współpracy z rodzicami dziecka

Głuchota dziecka jest zdarzeniem, które spotyka 95% rodziców słyszących , w większości niemających wcześniej styczności w życiu. Badania przesiewowe słuchu u noworodków i niemowląt, które są powszechnie wprowadzone od 2002r. sprawiły, że dzieci są wcześniej diagnozowane, a rodzice mają możliwość dowiedzieć się o wadzie słuchu na początkowych etapach rodzicielstwa. Jest to ważna informacja zarówno dla nich samych , jak i dla przyszłego rozwoju ich dzieci. Wiadomość o niepełnosprawności dziecka to jedno z najtrudniejszych doświadczeń rodzicielstwa. To traumatyczne przeżycie , silnie stresogenne. Pomoc rodzicom dziecka niesłyszącego to kompleksowe wsparcie, które obejmuje edukację , terapię a także emocjonalne i społeczne wsparcie. Na wczesnym etapie diagnozy istotne jest przekazanie informacji o rodzaju i stopniu niedosłuchu dziecka, a także jego wpływu na rozwój i możliwości rehabilitacji i terapii. Korekcja nieprawidłowości zależy od współpracy wszystkich osób uczestniczących w tym procesie : surdopedagoga, logopedy, psychologa, opiekunów, a przede wszystkim od samego dziecka. Terapia prowadzona indywidualnie z dzieckiem i rodzicem lub opiekunem przynosi pożądany efekt, gdy zadania rehabilitacyjne nie są wykonywane jedynie w gabinecie lub przeznaczonej do tego sali, lecz są kontynuowane w warunkach domowych. Tu znaczącą rolę odgrywa opiekun i jego zaangażowanie. Istotne jest wyzwolenie motywacji do pracy poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia oraz chęć do pracy rodzica bądź opiekuna. Ćwiczenia powinny być krótkie, prowadzone w formie zabaw, aby nie dziecko nie odczuwało zmęczenia czy zniechęcenia w trakcie zajęć.
Współpraca surdopedagoga z rodziną dziecka z dysfunkcją słuchową to kluczowy element w edukacji, wychowaniu i późniejszym życiu dziecka. Ma ono na celu wsparcie dziecka w rozwoju, jak i jego opiekunów w oddziaływaniach wychowawczych. Współpraca ta powinna opierać się na otwartej komunikacji, szacunku i zaufaniu, wówczas taka interakcja może pomóc rodzicom i pedagogowi lepiej zrozumieć dziecko i jego potrzeby. Surdopedagog powinien edukować rodziców w procesie wychowania, podnosić ich świadomość w zakresie niepełnosprawności dziecka, a także być wsparciem w trudnych sytuacjach, z którymi mogą się zmierzyć. Istotne jest ujednolicenie oddziaływań wychowawczych, edukacyjnych i rozwojowych, aby konsekwentnie podążać wypracowaną ścieżką najlepszą dla dziecka. Ważne jest podkreślenie roli rodzica, wskazanie, że to on jest najważniejszy dla dziecka i to on podejmuje ostateczne decyzje w procesie wychowawczym. Rodzice powinni mieć możliwość swobodnie dzielić się wątpliwościami , opiniami jak i informacjami. Muszą czuć się zrozumiani jak i wspierani przez pedagoga. Zadaniem surdopedagoga jest dobór i dostosowanie odpowiednich metod pracy do potrzeb całej rodziny. Należy pamiętać, że nie ma uniwersalnego modelu współpracy, który byłby właściwy dla wszystkich rodzin. Wskazane jest monitorowanie i cykliczne weryfikowanie osiągniętych celów pracy, aby uzyskać odpowiedź czy podejmowane działania przynoszą oczekiwane efekty. We współpracy surdopedagoga z rodziną dziecka z niepełnosprawnością słuchową należy kierować się przede wszystkim dobre dziecka. Niekiedy trzeba zachować spokój i profesjonalizm mierząc się z różnymi reakcjami zarówno ze strony dziecka jak i rodzica. Warto zwrócić również uwagę na przestrzeganie granic współpracy, szanując czas poza pracą.
Formy współpracy rodziców dziecka z niedosłuchem lub niesłyszącym mogą odbywać się w różnej postaci. Zarówno spotkania indywidualne, które mogą być poświęcone konkretnym problemom dziecka lub ogólnemu wsparciu rodziców, jak i spotkania grupowe w postaci warsztatów, spotkań wspierających- grup wsparcia, odgrywają ważną rolę terapeutyczną. Mogą podejmować również wszelakie inicjatywy i działania o charakterze społecznym i środowiskowym, takie jak wycieczki, imprezy, wolontariat itp, motywując ich do aktywności. Zadaniem surdopedagoga jest również ułatwienie dostępu opiekunom do specjalistów poprzez wskazanie możliwości różnorodnych terapii.
Przegląd psychologicznych i społecznych problemów dziecka niesłyszącego i jego rodziny pokazuje, jak wielkie i trudne wyzwania stają przed rodzicami dzieci, u których zdiagnozowano głuchotę. Świadomość tych zjawisk powinna skłaniać specjalistów uczestniczących w procesie terapii i stymulacji rozwoju dziecka głuchego do refleksji , że zarówno oni jak i rodzice są nieodzownym elementem całości wsparcia psychologicznego. Aktualnie celem terapeutów słuchu i mowy zaangażowanych w proces rehabilitacji jest pomoc przede wszystkim dziecku. Warto jednak podkreślić, że nieświadomym celem rodziców , zwłaszcza na początku drogi, gdzie ich udziałem są traumatyczne doświadczenia, poczucie bezradności i rozpacz, jest tymczasem uzyskanie pomocy i wsparcia dla siebie samych. Właśnie dlatego zamiast mówić o wsparciu dziecka, powinniśmy tworzyć system terapii dla rodzin dzieci głuchych. Ważnym elementem takiego systemu jest pomoc rodzinie w znalezieniu własnego sposobu na funkcjonowanie z dzieckiem z uszkodzonym narządem słuchu i na odpowiednie pełnienie przez tę rodzinę działań na rzecz wszystkich jej członków. Mam tu na myśli towarzyszenie rodzinie, w taki sposób , by dostarczać jej wiedzy i ukazać możliwości jak najbardziej sprzyjające. Ważne jest współuczestniczenie w procesie terapii , ale bez narzucania własnych przekonań i poglądów, lecz na zasadzie partnerskiej wymiany. Jest to możliwe, gdy specjalista, doskonaląc swoje umiejętności komunikowania się z opiekunami dzieci z dysfunkcją narządu słuchu, będzie nie tylko przekazywał wiedzę, porady i wskazówki, ale będzie przede wszystkim odbiorcą, który słucha rodziców. Być wysłuchanym, bezstronnie , ze zrozumieniem to największa potrzeba rodziców, którzy zmierzyli się z diagnozą dziecka. Do zasad, które dają szansę na efektywną, satysfakcjonującą w obie strony współpracę jest niewątpliwie unikanie osądzania oraz świadomość, że specjalista to przewodnik, który uznaje „prawo rodziców do dziecka”, a nie ekspert, który nigdy się nie myli.