Wpływ literatury dziecięcej na wychowanie przedszkolaka

WPŁYW LITERATURY DZIECIĘCEJ NA WYCHOWANIE PRZEDSZKOLAKA.
Opracowała : Paulina Ługowska nauczyciel mianowany P.M. Nr 26 w Łodzi.
Literatura dziecięca w pracy z przedszkolakami ma istotne , integrujące wszystkie obszary wychowania przedszkolnego znaczenie – dotyczy bowiem jednocześnie sfery wychowania umysłowego , społeczno - moralnego i estetycznego. Książka dla dzieci zachęca do działania i budzi aktywność umysłową dziecka. Wiersze , opowiadania , baśnie sprzyjają rozwojowi wyobraźni i zachęcają dzieci do odtwarzania ich treści w zabawach i różnych formach twórczości. Aby odtworzyć akcję opowiadania lub baśni, przedstawić kolejność następujących po sobie wydarzeń , odegrać główne role – dzieci muszą dobrze zapoznać się z utworem, uważać , starać się zapamiętać treść przeczytanej przez nauczycielkę książki, uchwycić poszczególne jej fragmenty, sytuacje i zachodzące między nimi związki. Taka analiza treści utworu , określanie cech wybranych postaci występuje wyraźnie we wszystkich zabawach inscenizowanych , scenkach dramowych i poprzedza dziecięcą zabawę w teatr , która z kolei stanowi pewnego rodzaju syntezę przeżytych treści. Obok tego książki pomagają wzbogacać i utrwalać wiadomości o otaczającym świecie i w jaki sposób porządkować dziecięce doświadczenia. Baśń czy opowiadanie przez swój uproszczony obraz świata przedstawia zdarzenia i sytuacje powstałe w wyniku kolejnych następstw przyczyn i skutków oraz przygody bohaterów obrazujące ludzkie losy. Utwory literackie mogą wprowadzić pewien ład w życie małego dziecka odbierającego niepokojące bodźce atakujące je we współczesnym, trudnym, skomplikowanym dla niego świecie. Książka może być jednocześnie źródłem nowych wiadomości, wzbogacać zasób pamięciowy dziecka, zwielokrotniać możliwości poznawania świata – pozwala na swobodną wędrówkę w czasie i przestrzeni ukazując obrazy z odległych lat i wizję przyszłości. Nauczycielki starają się o to , aby przedszkolaki poznawały otaczającą rzeczywistość w toku działania, obserwacji i samodzielnych doświadczeń. Pewne zakresy doświadczeń mogą być niedostępne dla małego dziecka w bezpośrednich kontaktach, i wtedy zabawka, obraz, film, teatrzyk, książka stają się pierwszym źródłem informacji na ten temat. Przyswojenie treści utworów literackich angażuje w znacznym stopniu uwagę i pamięć, sprzyja doskonaleniu procesów intelektualnych , a jednocześnie wpływa na rozwój mowy. Ciekawe, pełne humoru, czasami zawierające elementy magii książki zachęcają nieśmiałe , zahamowane dzieci do pierwszych wypowiedzi. Dobra literatura dziecięca jest także najlepszym przykładem pięknego polskiego języka. Skłania dziecko ze zwykłej ciekawości do wyjaśniania archaizmów lub zapożyczeń stosowanych w mowie potocznej z innych języków . Bogaci zasób słownikowy dziecka , a jednocześnie uczy , jak wyrażać swoje myśli w sposób poprawny, prawidłowy , ładny. Należy więc docenić rolę literatury dziecięcej w rozwoju mowy i myślenia i w pracy z książką starać się wydobywać te wartości. Piękna książka wpływa również na sferę emocjonalną wychowanków, co wykorzystuje się w świadomym oddziaływaniu na kształtowanie prawidłowych postaw dzieci. Książki ukazując wzory społecznych, stosunków , postępowanie bohaterów w określonych sytuacjach, pomagają lepiej zrozumieć innych ludzi. Ponieważ dzieci chętnie identyfikują się z ulubionymi postaciami z książek, pedagodzy operując tymi przykładami kształtują postawy opiekuńcze dzieci wobec przyrody, młodszych kolegów, rodzeństwa, uczą zasad życia w zespole. W książkach znajdujemy przykłady miłości do rodziców i najbliższych – nauczycielki nawiązując do treści utworów starają się rozwijać uczucia rodzinne, zachęcać do pomocy rodzicom, szukać innych okazji sprawienia im radości. Książki przedstawiają piękno i wartość ludzkiego trudu – nauczycielki rozbudzają szacunek dla pracy dorosłych, ukazują społeczny sens pracy rodziców i innych bliskich, próbują wdrożyć dzieci do podejmowania pewnych stałych obowiązków, których celowość jest zrozumiała , a wysiłek nie przekracza dziecięcych możliwości. W literaturze dziecięcej zawarte jest piękno ojczystej mowy , tradycji i obyczaju – pedagodzy posługując się taką literaturą budzą i rozwijają uczucie przywiązania do ziemi ojczystej. Mówiąc ogólnie – właściwie dobrana literatura dziecięca sprzyja społecznemu wychowaniu dzieci w przedszkolu, o ile takie oddziaływanie książki jest utrwalane i poszerzane. W utworach literackich, szczególnie w baśniach, przedstawiane są w sposób dla dzieci zrozumiały problemy dobra i zła , znajduje w nich wyraz głęboko ludzka potrzeba sprawiedliwości – dobro powinno być w pewien sposób wynagradzane, a zło ukarane. Zachęca to małych odbiorców do rozmów i pytań, w toku których zarysowują się pewne próby wartościowania bohaterów, ocena ich postaw. Ucząc dzieci podstawowych praw moralnych wychowawcy najczęściej poszukują książek „ pozytywnych” , w których momenty dramatyczne nie są zbyt silne, nie trwają długo i są rozładowywane nastrojem bardziej pogodnym. Potrzeba fikcji, kompensowanie realnych doznań leży u podstaw poszukiwania przez podopiecznych kontaktu z ciekawą książką, filmem, teatrem, które mogą sprzyjać rozładowaniu zbytnich napięć, mieć pewnego rodzaju działanie terapeutyczne. Ale książka jest przede wszystkim dziedziną sztuki – wzrusza i zachwyca , przemawia pięknem słowa i obrazu , budzi wrażliwość dziecka i przyczynia się do wyrobienia dobrego smaku, kształci przyszłego odbiorcę sztuki, a jednocześnie przeżycia literackie wyzwalają różne formy ekspresji, przyczyniają się do wyrobienia postawy twórczej. W ten sposób literatura dziecięca staje się bardzo cennym środkiem szeroko pojętego wychowania estetycznego , do którego w polskich przedszkolach przywiązuje się niezwykle dużą wagę. W przedszkolu nauczycielka wybiera książkę i w różny sposób zapoznaje dzieci z jej treścią. Przy wyborze książki stara się uwzględnić potrzeby dzieci , ich zainteresowania, możliwości intelektualne i rozwój emocjonalny, a zarazem dokonuje pewnej analizy książki pod kątem jej wartości artystycznej, wychowawczej i kształcącej. Literatura dziecięca w przedszkolu, różnorodne formy metody jej wykorzystania pomagają dobrze przygotować dzieci do nauki szkolnej, pełnią doniosłą rolę w kształtowaniu pełnej osobowości człowieka zaangażowanego w pracy dla społeczeństwa i aktywnego uczestnika kultury. Nauczyciele wybierając książki dla dzieci przedszkolnych starają się je ocenić także pod kątem ich walorów i wykorzystać w swoich oddziaływaniach pedagogicznych. W ten sposób literatura dziecięca staje się bardzo ważnym elementem sprzyjającym realizacji podstawy programowej - zawartej w zadaniach i treściach programów wychowania w przedszkolu. Przy czym w kontakcie dziecka z książką zachodzi dosyć istotna integracja tych treści, książka może bowiem jednocześnie pomagać :
• kształtować postawę społeczną dziecka jako członka rodziny, zbiorowości przedszkolnej, społeczeństwa;
• utrwalać i wzbogacać wiadomości dotyczące otoczenia społecznego, przyrodniczego , technicznego;
• rozwijać mowę i myślenie;
• wyrabiać wrażliwość estetyczną i postawę twórczą dziecka.
Każdy nauczyciel dobrze orientujący się w wymaganiach podstawy programowej wychowania przedszkolnego, biorący pod uwagę indywidualny rozwój psychofizyczny dzieci w poszczególnych grupach wiekowych przedszkola , zdaje sobie sprawę , że wiele z tych treści można utrwalić i wzbogacić korzystają z określonych pozycji literatury dziecięcej. W przedszkolu trudno wyobrazić sobie pracę bez literatury dla dzieci. Pisarze i poeci stali się sojusznikami , doradcami , inspiratorami myślenia, przeżywania uczuć i działania , najlepszymi przyjaciółmi dzieci i ich nauczycieli. Literatura piękna opowiadana i recytowana, proza i poezja, opowiadanie realistyczne, baśń i bajka – wiążą się ściśle z wychowaniem przedszkolnym, jak również w ogóle z wychowaniem człowieka.