Ewaluacja wewnętrzna "Edukacja on-line a higiena cyfrowa i relacje w szkole

Justyna Perlik
Kraków

EWALUACJA WEWNĘTRZNA
„EDUKACJA ON-LINE, A HIGIENA CYFROWA I RELACJE W SZKOLE”

W związku z koniecznością zapobiegania, przeciwdziałania i zwalczania COVID-19,
niezbędne stało się wprowadzenie rozwiązań umożliwiającym szkołom działanie w zmienionych warunkach organizacyjnych. Przyjęto w nich zmiany, które umożliwiały organizację i realizację procesu kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

SPIS TREŚCI
I. Wprowadzenie
II. Wyniki ewaluacji wewnętrznej
1. Ankieta dla nauczycieli
2. Ankieta dla uczniów
3. Ankieta dla rodziców
III. Wnioski i zalecenia
1. Wnioski z badania przeprowadzonego wśród nauczycieli
2. Wnioski z badania przeprowadzonego wśród rodziców i uczniów
3. Wnioski ogólne
4. Zalecenia
IV. Podsumowanie

I. WPROWADZENIE

W roku szkolnym 2021/2022 została przeprowadzona w szkole ewaluacja wewnętrzna dotycząca badania higieny pracy przy komputerze i relacji w szkole wynikających z nauczania zdalnego.
W trakcie badania zebrano informacje pochodzące od:
a) Nauczycieli
b) Uczniów
c) Rodziców

Dane zebrano za pomocą anonimowych ankiet zawierających po pięć pytań zamkniętych w skali od 1-5 oraz metryczkę. W badaniu wzięło udział 29 nauczycieli, 87 uczniów oraz 118 rodziców.

Cele ewaluacji:
- Dostarczenie informacji na temat higieny pracy przy komputerze w okresie nauczania
zdalnego;
- Dostarczenie informacji o relacjach w szkole będących wynikiem nauczania zdalnego;
- Sformułowanie wniosków;

Odbiorcy ewaluacji:
- Nauczyciele
- Uczniowie klas I - VIII
- Rodzice

Czas ewaluacji:
- maj 2022 – czerwiec 2022

Ewaluacja wewnętrzna: „ EDUKACJA ON-LINE A HIGIENA CYFROWA I RELACJE W SZKOLE”

Pytania kluczowe dotyczyły:
1. Zachowania poprawnej pozycji przy komputerze podczas lekcji on-line;
2. Samopoczucia w trakcie i po zajęciach on-line;
3. Relacji z uczniami, nauczycielami i rodzicami;

Metody badawcze:
- badania ankietowe dla nauczycieli;
- badania ankietowe dla uczniów klas I – VIII;
- badania ankietowe dla rodziców;

Wyniki ewaluacji:
- raport przedstawiony na Radzie Pedagogicznej oraz Radzie Rodziców;

II. WYNIKI EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ

1. Ankieta dla NAUCZYCIELI
Ankieta była anonimowa i zawierała 5 pytań. W tej grupie znalazło się 29 ankietowanych. 87% to kobiety, a 13% - mężczyźni. Największą grupę ( 38%) stanowili nauczyciele w wieku 51–60 lat, a najmniejszą ( 7%) osoby z przedziału 61-70 lat.

1.1 Czy zawsze dbałeś/aś o poprawną pozycję przy komputerze w trakcie zajęć on-line?
1.2 Czy czułeś/aś zmęczenie w trakcie lub po zajęciach on-line?
1.3 Oceń swoje relacje z uczniami przez okres nauki zdalnej – uległy pogorszeniu?
1.4 Czy po powrocie do nauki stacjonarnej zauważyłeś/aś różnicę w relacjach uczniów z rówieśnikami?
1.5 Oceń swoje relacje z rodzicami uczniów po okresie nauki zdalnej – uległy pogorszeniu?

W czasie prowadzenia zajęć on-line 62% ankietowanych nauczycieli zwracało uwagę na zachowanie poprawnej pozycji przy komputerze, 24% - raczej nie, 10% nie zdecydowało, a 4% badanych nie dbało o poprawność.
Zdecydowana większość nauczycieli (83%) przyznała, że trakcie lub po zajęciach on-line odczuwała zmęczenie (bóle głowy, kręgosłupa, zmęczenie oczu). Nie było żadnej odpowiedzi wykluczającej dolegliwości.
Podczas nauki zdalnej 55% nauczycieli pozytywnie ocenia relacje z uczniami. Grupa licząca 41% badanych zauważa pogorszenie stosunków lub nie potrafi określić zjawiska, a 4% zdecydowanie dostrzega negatywną zmianę w kontaktach uczniów.
Różnicę w relacjach uczniów z rówieśnikami, po powrocie do nauki stacjonarnej zauważa 69% nauczycieli, 20% raczej nie dostrzega zmian, 7% nie potrafi ocenić sytuacji, a 4% zdecydowanie zaprzecza zmianom relacji rówieśniczych. Natomiast z przeprowadzonej analizy wynika, że stosunki między nauczycielami i rodzicami uczniów nie uległy pogorszeniu.

2. Ankieta dla UCZNIÓW
Anonimowa ankieta zawierała 5 pytań kierowanych do 87 uczniów - 54% płci żeńskiej i 46% płci męskiej. Z uwagi na różny czas trwania nauki zdalnej uczniów podzielono na grupy: I-IV – 46% ogółu badanych i V-VIII – 54% badanych uczniów.

2.1 Czy zawsze dbałeś/aś o poprawną pozycję przy komputerze w trakcie zajęć on-line?
2.2 Czy czułeś/aś zmęczenie w trakcie lub po zajęciach on-line?
2.3 Oceń swoje relacje z rówieśnikami przez okres nauki zdalnej – uległy pogorszeniu?
2.4 Czy po powrocie do nauki stacjonarnej zauważyłeś/aś różnicę w relacjach z rówieśnikami?
2.5 Oceń swoje relacje z nauczycielami w trakcie nauki zdalnej – uległy pogorszeniu?

Z odpowiedzi wynika, że zbyt mała liczba uczniów (32%) „raczej dba” o odpowiednią pozycję przy komputerze w trakcie trwania zajęć on-line. 22% badanych udzieliło odpowiedzi „raczej nie”, 19% zdecydowanie „nie dba”, 12% nie ma zdania, a tylko 15% zawsze zachowuje odpowiednią pozycję przy komputerze.
Analiza wyników wykazuje, że około połowa ankietowanych (49%) podczas zajęć on-line odczuwała ból głowy i kręgosłupa. Ponad 30% uczniów nie odczuła u siebie oznak zmęczenia, a pozostała część badanych ( ok.20%) nie potrafi udzielić odpowiedzi na to pytanie.
Z odpowiedzi wynika, że podczas lekcji zdalnych 39% uczniów uznało, że ich kontakty z rówieśnikami nie pogorszyły się, 24% , że „raczej nie”. Natomiast 14% badanych nie ma zdania, a pozostali, czyli 23% zauważyło zdecydowane pogorszenie relacji rówieśniczych.
Po powrocie do nauki stacjonarnej 48% uczniów dostrzegło znaczną różnicę w kontaktach z rówieśnikami, 19% raczej odczuwało zmiany, 23% nie dostrzegało zmian, a 9% nie potrafiło wyrazić swojej opinii.
Podczas zajęć zdalnych znaczna część uczniów (72%) zdecydowanie nie i raczej nie odczuła zmiany relacji z nauczycielami. Natomiast 10% badanych potwierdziło pogorszenie stosunków z nauczycielami, a 18% nie ma na ten temat swojego zdania.

3. Ankieta dla RODZICÓW
Badaniem objęto 118 rodziców uczniów odpowiadających na 5 pytań anonimowej ankiety. W grupie tej znalazło się 89% kobiet i 11% mężczyzn. Zdecydowaną większość respondentów (59%) stanowiły osoby w przedziale 31-40 lat, a 31% w wieku 41-50 lat. Najmniejszy odsetek – 3% to rodzice liczący 51-60 lat.
41% ankietowanych to rodzice uczniów klas I-III, 47% - klas IV-VIII, a 12% ma dzieci w przedziale I-VIII.

3.1 Czy Państwa dziecko zawsze dbało o poprawną pozycję przy komputerze w trakcie zajęć
3.2 Czy Państwa dziecko skarżyło się na zmęczenie w trakcie lub po zajęciach on-line?
3.3 Czy przez okres nauki zdalnej zauważyli Państwo pogorszenie relacji dziecka z rówieśnikami?
3.4 Czy po powrocie do nauki stacjonarnej zauważyli Państwo różnicę dziecka w relacjach z rówieśnikami?
3.5 Czy zaobserwowali Państwo pogorszenie relacji dziecka z nauczycielami po okresie nauki zdalnej?

Łącznie niemal 50% rodziców wskazało, że ich dziecko uczestnicząc w zajęciach on-line. nie dbało o właściwą pozycję przy komputerze. Tylko 34% ankietowanych zadeklarowało, że zasady ergonomii nauki zdalnej zostały przez ich dzieci zachowane. Warto zaznaczyć, że prawie 17% badanych nie potrafiło ocenić, czy ich dziecko zadbało o odpowiednią postawę w trakcie pracy przy komputerze.
54% ankietowanych rodziców wskazało, że dziecko w trakcie lub po zajęciach zdalnych skarżyło się na zmęczenie. 36% opiekunów nie zaobserwowało niepokojących objawów – bólu głowy, kręgosłupa czy nadgarstka. Pozostali badani – 10% nie byli w stanie wskazać, czy ich dziecko borykało się z dolegliwościami.
43% badanych wskazało, że w okresie nauki zdalnej relacje dziecka z rówieśnikami uległy pogorszeniu. Prawie 40% respondentów nie zaobserwowało niepokojących zmian. Pozostali rodzice – 17% nie potrafili ocenić, czy zaszła niepokojąca zmiana w badanym obszarze.
Po zakończeniu nauczania on-line ponad 40% ankietowanych rodziców dostrzegło różnice w relacjach dziecka z rówieśnikami. Podobny odsetek badanych nie zauważył znaczących zmian w tej kwestii. Pozostali rodzice – 20% nie potrafili wskazać jaki wpływ na więzi rówieśnicze ich dziecka miał powrót do nauczania stacjonarnego.
Ponad 60% rodziców nie zaobserwowało pogorszenia relacji dziecka z nauczycielami po okresie nauki zdalnej, ale 14% badanych wskazywało niepokojącą zmianę. Pozostali ankietowani (26%) nie byli w stanie ocenić, czy kontakty na linii uczeń-nauczyciel uległy przeobrażeniu.

III. WNIOSKI I ZALECENIA

1. WNIOSKI z badań przeprowadzonych wśród nauczycieli:

-Większość ankietowanych nauczycieli zwracało uwagę na zachowanie poprawnej pozycji podczas pracy przy komputerze w trakcie nauki zdalnej.
-W trakcie lub po lekcjach nauczyciele niejednokrotnie odczuwali ogólne zmęczenie, bóle kręgosłupa i głowy, łzawienie oczu itp.
-Przez okres nauki zdalnej relacje pomiędzy nauczycielami i uczniami oraz nauczycielami i rodzicami nie uległy pogorszeniu.
-Po powrocie do nauki stacjonarnej większość nauczycieli zauważyła różnice w relacjach rówieśniczych.

2. WNIOSKI z badań przeprowadzonych wśród uczniów i rodziców:

-Badanie wykazało, że podczas zajęć on-line tylko niewielka grupa uczniów dbała lub starała się zachować odpowiednią pozycję przy komputerze. Rodzice często nie zwracali uwagi na właściwą postawę dziecka w trakcie zajęć on-line.
-Około połowa uczniów podczas lekcji odczuwała bóle głowy i kręgosłupa. Większość rodziców również obserwowała u swoich dzieci zmęczenie wynikające z kilkugodzinnej pracy przed komputerem.
-Wysoki odsetek rodziców wskazał pogorszenie relacji rówieśniczej w okresie nauki zdalnej. Czas ten sprawił, że uczniowie nie spotykali się offline lub robili to w ograniczonym zakresie. Utrzymanie więzi w warunkach izolacji społecznej było szczególnie problematyczne.
-Po powrocie do nauki stacjonarnej większość uczniów znacznie odczuło zmianę w kontaktach z rówieśnikami. Rodzice również dostrzegli różnicę w relacjach ich dziecka z innymi dziećmi.
-Znacząca część badanych uczniów uważała, że relacje z nauczycielami w czasie nauki zdalnej nie pogorszyły się. Po powrocie do nauki stacjonarnej większość rodziców nie zaobserwowała niepokojącego zachowania dziecka w relacjach z nauczycielami.

3. WNIOSKI ogólne:

-Uczniowie nie zawsze dbali o poprawną pozycję przy komputerze.
-Nauczyciele raczej dbali o BHP na lekcjach on-line.
-Wszystkie badane grupy wskazały na zmęczenie organizmu przez czas trwania nauki zdalnej.
-Największy wpływ pandemia miała na relacje rówieśnicze, a w szczególności w trakcie jej trwania.
-Znacząca większość uczniów i ich rodziców nie odczuła pogorszenia się swoich relacji z nauczycielami w trakcie i po nauce on-line.
-Nauczyciele stanęli na wysokości zadania utrzymując pozytywne stosunki z uczniami i rodzicami.

4. ZALECENIA
-Ujęcie w Planie Profilaktyki szkoły zwiększonej liczby godzin na uświadomienie uczniów o wpływie urządzeń cyfrowych na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka;
-Ujęcie w Planie Wychowawczym każdej klasy – pogadanek i ćwiczeń budujących pozytywne relacje rówieśnicze;
-Zaplanowanie w Planach Pracy Zespołów Zadaniowych konkursów grupowych, występów w duetach, grupach, scenek dramowych;

-Zwiększenie zajęć sportowych i ruchowych;
-Zwiększenie pracy grupowej na lekcji;
-Stwarzanie sytuacji nawiązujących do akceptacji siebie i innych;
-Zwiększenie wyjść poza teren szkoły - doświadczenia poszukujące, lekcje muzealne, warsztaty plastyczne, muzyczne, teatr, kino, filharmonia;
-Organizacja wyjazdów klasowych – zielone szkoły, wycieczki turystyczne;
-Współpraca z rodzicami i środowiskiem lokalnym;

IV. PODSUMOWANIE

Zadawalająca liczba osób wzięła udział w przeprowadzonych badaniach ankietowych. Na sukces tak licznych respondentów zapewne miała wpływ forma ankiety oraz jej anonimowość. Zamknięte pytania ankiety ułatwiły sprawne jej uzupełnienie. Ankietę można było rozwiązywać również na urządzeniu mobilnym, dzięki czemu miało to wpływ na komfort jej wypełnienia. Jesteśmy bardzo zadowoleni z rezultatów, które otrzymaliśmy.
Dzięki tym badaniom wzrosła nasza świadomość, jaki wpływ miała nauka zdalna na społeczność szkolną. Zdecydowanie największym problemem było utrzymanie właściwej pozycji przy komputerze oraz znaczące zmęczenie po długotrwałym siedzeniu przy urządzeniu. Zapewne trudności zdrowotne z tym związane, zarówno nauczycieli jak i uczniów mają skutki uboczne do dnia dzisiejszego. Są to różnego rodzaju choroby oczu spowodowane długotrwałą pracą przed monitorem, wady postawy, otyłość oraz brak rozwoju społecznego uczniów, stany depresyjne, samotność czy problemy emocjonalno-społeczne. Dlatego tak ważne jest wdrażanie umiejętności właściwego korzystania z urządzeń technicznych. Musimy pamiętać o profilaktyce zdrowotnej ciała i psychiki. Sport bardzo dobrze współgra z rozwojem fizycznym i emocjonalnym. Więcej zabaw ruchowych, gier zespołowych, wycieczek plenerowych zapewni częściową rekompensatę za „stracony czas” budowania relacji.
Uświadomiliśmy sobie negatywny wpływ izolacji na relacje międzyludzkie. Szkoła jest miejscem nie tylko nauki ale i nawiązywania przyjaźni. Uczymy się kontaktu z drugą osobą, wzajemnej relacji, życzliwości, zrozumienia i szacunku dla drugiego człowieka. Młodzi ludzie poznają zasady funkcjonowania w społeczeństwie. Brak kontaktu indywidualnego i grupowego zdecydowanie utrudnił rozwój społeczny i emocjonalny uczniów.

Placówka w której przeprowadzono powyższe badania stanęła na wysokości zadania. Nauczyciele byli bardzo zaangażowani w relacje zarówno z uczniami jak i ich rodzicami – co potwierdzają wyniki badań. Starali się pomagać i rozwiązywać każde trudności, zarówno te technologiczne jak i międzyludzkie. Czas pandemii potwierdził, jaką ważną rolę w życiu społecznym pełni zawód nauczyciela. Był i jest on wsparciem zarówno dla uczniów jak i rodziców. Nauczyciel – to ten co prowadzi w każdej sytuacji.
Szkoła nadal stoi przed ogromnym wyzwaniem, aby jak najlepiej odbudować relacje rówieśnicze na wszystkich jej poziomach.