Motoryka mała u dzieci w wieku przedszkolnym

Motoryka mała u dzieci w wieku przedszkolnym

,,Motoryka” to ogólna sprawność ruchowa człowieka i jego zdolność do wykonywania wszelkich działalności związanych z ruchem. Wyróżniamy motorykę małą i dużą. Motoryka mała – to sprawność dłoni i palców, motoryka duża - to sprawność fizyczna całego ciała. Motoryka, czyli ogólna sprawność fizyczna człowieka oraz jej rozwój, uwarunkowane są prawidłową budową i czynnością układu ruchu oraz funkcjonowaniem układu nerwowego. Główną rolę w zakresie zdolności do wykonywania różnych działań związanych z ruchem odgrywa prawidłowa budowa i czynność układu kostno-stawowego i mięśniowego, kręgosłupa, tułowia i kończyn.
Aby rozwój ruchowy dziecka był prawidłowo stymulowany, musimy zacząć od ogólnej sprawności ruchowej – czyli motoryki dużej. Potem stopniowo przechodzimy do rozwoju motoryki małej. Dzieci niechętne do działania w obszarze motoryki małej najczęściej mają za sobą negatywne doświadczenia i dlatego muszą zostać odpowiednio zmotywowane i zachęcone do ćwiczeń „łatwym” sukcesem. Mózg w każdym momencie musi sobie poradzić z mnóstwem informacji, jakie są odbierane przez zmysły. Powstają nowe połączenia między neuronami, które nasz umysł rozpoznaje oraz przetwarza i w ten sposób się uczy. Dlatego tak ważne jest stwarzanie różnych doświadczeń, aby dziecko poznawało siebie i swoje możliwości w działaniu. Motoryka mała odnosi się do czynności związanych z użyciem palców i dłoni. Czynności z zakresu motoryki małej pobudzane są poprzez naśladowanie, percepcję, motorykę dużą, a przede wszystkim koordynację wzrokowo – ruchową.
Motoryka mała odnosi się do ruchów dłoni i palców, czyli ruchów o mniejszym zakresie, które wymagają skupienia, koncentracji i precyzji. Motoryka mała to pisanie, rysowanie, rzeźbienie, lepienie z plasteliny, zawiązywanie butów, chwytanie przedmiotów, zapinanie guzików. Dzieci motorykę tak dużą, jak i małą, ćwiczą i udoskonalają od dnia narodzin.
Dziecko w trzecim roku życia potrafi wykonać już pewne precyzyjne ruchy rąk np. wrzucanie monet do otworów skarbonki, nakładanie krążków na patyczek. Chętnie sięga po kredki, potrafi narysować koło, kreskę pionową i poziomą. Trzylatek posługuje się łyżką, widelcem i kubkiem.
Trzylatek w zakresie motoryki małej powinien:
– rysować proste linie pionowe i poziome oraz koło
– budować z klocków wieże
– posługiwać się łyżką, widelcem i kubkiem
– wykonywać podstawowe czynności higieniczne (korzystać z toalety, myć i wycierać ręce)
– wkładać różnego kształtu klocki do właściwych otworów
W czwartym roku życia dziecko robi postępy w zakresie pisania i rysowania. Odwzorowuje podstawowe kształty (linie proste pionowe i poziome, koło). Podejmuje się rysowania po śladzie prostych wzorów (misia, auta, domku). Dzieci czteroletnie swobodnie budują różne konstrukcje z klocków, lepią z plasteliny, zwiększają swoją samodzielność w zakresie samoobsługi (je samodzielnie łyżką i widelcem, samodzielnie korzysta z toalety, rozbiera się i ubiera z różnych części garderoby, myje i wyciera ręce itp.)
Czterolatek w zakresie motoryki małej powinien:
– odwzorowywać linie prostą, koło, kwadrat lub prostokąt i krzyżyk
– rysować po prostym śladzie
– usprawnić swoją samoobsługę
– zamalowywać powierzchnię kartki lub jej wyznaczony fragment (bez precyzyjnego trzymania się wyznaczonych krawędzi)
U dzieci pięcio i sześcioletnich doskonalą się umiejętności w zakresie samoobsługi. Samodzielnie już ubierają się i rozbierają, zapinają i rozpinają guziki, niekiedy potrafią również zasznurować buty. Doskonalą również swoje ruchy rąk podczas pisania i rysowania. Pojawiają się rysunki tematyczne.
Pięciolatek i sześciolatek w zakresie motoryki małej powinien:
– posiadać umiejętność pełnej samoobsługi
– tworzyć rysunki tematyczne
– mieć precyzyjne ruchy dłoni (nawlekać koraliki, zapinać i rozpinać guziki, zamalowywać płaszczyzny itp.)

A oto przykłady ćwiczeń – zabawy paluszkowe, które można wykorzystać w czasie ćwiczeń usprawniających sprawność manualną.

Gdy się rączki spotykają, To od razu się witają (podanie dłoni). Gdy się kciuki spotykają, To od razu się witają (kciuk dotyka kciuk). Gdy się palce spotykają, To od razu się witają (palce jednej dłoni dotykają palce drugiej dłoni).

Dwie małe rączki klaszczą A potem się pogłaszczą W kolanka zastukają I wszystkim pomachają

Mały Jurek wlazł na murek! (palce chodzą po dłoni) Patrz na Jurka - spada z murka! (palce spadają na kolana) Słonko wschodzi coraz wyżej, (piąstka do góry) i zachodzi coraz niżej (piąstka w dół)

Wszystkie pieski spały (zaciśnięta dłoń). Pierwszy obudził się ten mały (otwieramy mały palec). Mały obudził średniego, Który spał obok niego (otwieramy drugi palec). Gdy średni już nie spał, To duży też przestał (otwieramy trzeci palec). Trzy pieski się bawiły, Czwartego obudziły (otwieramy czwarty palec). Cztery pieski szczekały, Piątemu spad nie dały (otwieramy kciuk i machamy całą dłonią).

Ja dziesięć palców mam (pokazujemy wszystkie palce), Na pianinie gram (uderzamy palcami o kolana). Ja dwie ręce mam (pokazujemy dłonie), Na bębenku gram (uderzamy dłońmi o kolana). Ja dziesięć palców mam (pokazujemy wszystkie palce), I na trąbce gram (poruszamy wszystkimi palcami przed ustami). Ja dwie ręce mam (pokazujemy dłonie), I zaklaszcze wam (klaszczemy w dłonie).

Tędy płynie rzeczka, (ruch falisty od głowy do bioder), idzie pani na szpileczkach, (stukanie palcami wskazującymi wzdłuż kręgosłupa), Tu przebiegły konie - patataj, (stukanie piąstkami wzdłuż kręgosłupa), tędy przeszły słonie, (klepanie dłońmi ułożonymi w kształcie łódeczki), A tu idzie szczypaweczka, (leciutkie szczypanie od krzyża do głowy), zaświeciły dwa słoneczka, (dłonie otwarte, palce złączone, masaż spiralny), Spadł drobniutki deszczyk, (lekkie pukanie wszystkimi palcami), czy przeszedł cię dreszczyk? (lekkie szczypanie szyi)
Mam pięć paluszków u ręki lewej i pięć paluszków u prawej. Pięć to niedużo, ale wystarczyło każdej pracy i do zabawy. Kciuk, wskazujący, potem środkowy,po nim serdeczny, na końcu mały. Pierwszy i drugi, trzeci i czwarty, Na końcu piąty - trochę nieśmiały. (Dzieci poruszają kolejno palcami lewej ręki ,prawej ręki, kręcą dłońmi w nadgarstkach, jednocześnie poruszają palcami obu rąk. Ruszają kolejnymi palcami -przy otwartej lub zamkniętej dłoni wysuwają przy tym odpowiedni palec).

Tomcio Paluch, (wszystkie palce zwinięte w pięść) Tomcio Paluch tańczy sam! – (prostujemy kciuka) Ram, pam, pam, ram, pam, pam! (zginamy i prostujemy kciuk) Teraz przyszedł tancerz inny, (prostujemy palec wskazujący) też w tańczeniu bardzo zwinny. (machamy palcem wskazującym) I środkowy (prostujemy palec środkowy) już do tańca jest gotowy. (machamy palcem środkowym) Teraz serdeczny chce tańczyć troszeczkę. (machamy palcem serdecznym) Ja też, ja też! – mały palec woła, (machamy małym palcem) i tańczą leciutko raz dokoła, dwa dokoła. (krążymy całą dłonią)

Literatura:
M. Barańska „Paluszkami tak i siak. Zabawy paluszkowe z wierszykami” Gdańsk 2014.
„ Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży” red. M. Żebrowska Warszawa 1986.
P. Zawitkowski „ Co nieco o rozwoju dziecka„ Warszawa 2007