W oczekiwaniu na Święta Bożego Narodzenia - ozdoby świąteczne. Scenariusz zajęć

SCENARIUSZ ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH PRZEPROWADZONYCH
W ŚWIETLICY

TEMAT: W oczekiwaniu na Święta Bożego Narodzenia – ozdoby świąteczne.

Grupa: klasa I
Czas trwania: 60 min
Miejsce zajęć: świetlica szkolna
Prowadzący zajęcia: mgr Elżbieta Targosz

Cele ogólne:
- przypomnienie i utrwalenie wiadomości nabytych w trakcie poprzednich zajęć,
- pogłębianie wiedzy o tradycji narodowej, rodzinnej i chrześcijańskiej związanej
z obchodami Świąt Bożego Narodzenia,
- zapoznanie z tradycją ubierania drzewka i symboliką ozdób choinkowych,
- rozwijanie zdolności manualnych uczniów.

Cele szczegółowe:
uczeń potrafi:
- zapamiętać datę Świąt Bożego Narodzenia, zrozumieć ich cel i ważność,
- wymienić przynajmniej trzy zwyczaje związane ze Świętami Bożego Narodzenia,
- zapamiętać symbolikę tradycyjnych ozdób choinkowych,
- prawidłowo wykonać pracę plastyczną,
- ubiera wspólnie z kolegami/koleżankami choinkę.

Metody pracy:
- Słowna (pogadanka, rozmowa kierowana).
- Oglądowa (przykładowe fotografie i rysunki choinek, krasnale-praca wzorcowa).
- Praktyczna (wykonanie baniek). – krasnali.

Formy pracy:
- praca grupowa
- praca indywidualna

Środki dydaktyczne: wiersz, prasa dziecięca, fotografie i rysunki choinek, wzór pracy plastycznej, rolki papierowe, papiery kolorowe, ozdobne wstążki, dziurkacz, kleje, nożyczki, pisaki.

Ćwiczone kompetencje: przyrodnicze, językowe, polonistyczne, obywatelskie, w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, uczenia się, świadomości ekspresji kulturowej, przedsiębiorczości.

Przebieg zajęć

Część wstępna

1. Rozmowa w kręgu:
- przypomnienie daty Świąt Bożego Narodzenia,
- pogadanka: ,,Z czym kojarzą ci się Święta?”,
- zabawy:
• wskazanie spośród innych kartoników z opisami tradycji bożonarodzeniowych;
• zgadywanki: pokazywanie czynności, które ludzie wykonują przed i w czasie Świąt (sprzątanie, robienie zakupów, pakowanie prezentów, dzielenie się opłatkiem, śpiewanie kolęd, pisanie kartek świątecznych itd.).

Część zasadnicza

,,Choinka” - wiersz
Choinka, choinka, choinka zielona
Z zielonego lasu przyszła tutaj do nas
A z nią wszystkie leśne ludki
Ptaszki, żabki, krasnoludki.
Choinka, choinka przybrana w słodycze,
Szczęśliwego Roku wszystkim dzieciom życzy.

https://miastodzieci.pl/piosenki/choinka-zielona/

2. Wspólne omówienie treści.
Zapoznanie z historią ubierania choinki w Polsce. Wyjaśnienie, czym była podłaźniczka; omówienie symboliki drzewka świątecznego i tradycyjnych ozdób choinkowych: gwiazdy betlejemskiej, jabłuszek rajskich, świeczek.

 Nikt dziś nie wyobraża sobie świąt Bożego Narodzenia bez przystrojonego drzewka.
Aż trudno uwierzyć, że zwyczaj ubierania choinki rozpowszechnił się na Starym Kontynencie dopiero ok. dwustu lat temu. W niektórych częściach Polski przyjął się stosunkowo niedawno, w II połowie XX wieku. Zwyczaj ten początkowo traktowany nieufnie na dobre wszedł do tradycji chrześcijańskiej. Ubierając choinkę, wkraczamy jakby w lepszy, prawie czarodziejski świat świąt Bożego Narodzenia, który pamiętamy z dzieciństwa. Najstarsze doniesienia o choince, czyli drzewku przyozdabianym na Boże Narodzenie, pochodzą z Alzacji - pogranicza Niemiec i Francji. Dotyczyły
one ustawiania w domach iglastego drzewka: jodły, sosny lub świerku przybranego jabłkami (rajskimi jabłuszkami), orzechami i ozdobami z papieru. Informacje te pochodzą głównie z XV-i XVI-wiecznych kazań kościelnych, w których zwyczaj ten był krytykowany jako pogański. W 1604 r. teolog Dannhauer strofował z ambony,
że „wśród różnych głupstw świątecznych jest także choinka". Zwyczaj ubierania drzewka w czasie świąt Bożego Narodzenia zyskiwał jednak na popularności. Najstarszym zachowanym świadectwem, potwierdzającym tę tradycję jest sztych Łukasza Cranacha Starszego z 1509 r., który przedstawia m.in. choinkę przystrojoną świecami. Bożonarodzeniowe drzewko obrazowało rajskie drzewo życia. W okresie przesilenia zimowego miało nieść nadzieję i symbolizować wiecznie odradzające się życie. Duchowni zaczęli zachęcać wiernych, by w czasie świąt, na pamiątkę pierwszych rodziców, ustawiać w domach takie zielone drzewko. Jabłka były przypomnieniem grzechu pierworodnego, a także s symbolem płodności. Wieszano je nie tylko
na choinkach, ale też przyozdabiano nimi rózgi weselne. Świeczki symbolizowały Światłość świata, czyli Chrystusa, były też związane z kultem zmarłych. Początkowo świece zapalano właśnie dla nich. W zależności od regionu na choinkach zawieszano odmienne ozdoby. Oprócz jabłek i orzechów pojawiły się też ciastka i suszone owoce,
a także ozdoby własnoręcznie wykonane z papieru i słomy.

 Zwyczaj ubierania choinki.
Zwyczaj ubierania choinki (zwykle dopiero w dzień Wigilii) szybko rozpowszechnił się w całej Europie. Na tereny Polski przywędrował na przełomie XVIII i XIX wieku. W zaborze pruskim propagowali go pruscy żołnierze i urzędnicy. Najpierw był on znany tylko wśród arystokracji. Na dwór królewski choinki trafiły w XVIII wieku dzięki Marii Leszczyńskiej, która została żoną króla Francji Ludwika XV i jako pierwsza udekorowała Wersal choinkami. Zwyczaj ten poznała w Alzacji, gdzie wcześniej spędziła kilkanaście lat. Z czasem oprócz arystokracji przejęła go także szlachta i mieszczaństwo, a najpóźniej mieszkańcy wsi. W niektórych regionach południowej Polski choinki pojawiły się dopiero po II wojnie światowej. Zwyczajowo stała ona przynajmniej do Trzech Króli, ale najczęściej do Matki Boskiej Gromnicznej.

 Zielono u sufitu - podłaźniczka
W XIX wieku, zwłaszcza wśród górali, ale też szlachty i mieszczan
na południu Polski popularny był inny rodzaj wystroju świątecznego. Miał wiele nazw: podłaźnik, podłaźniczka, sad, jutka. Był to wierzchołek iglastego drzewka zawieszany u powały zwykle szczytem na dół, a przyozdabiany orzechami, jabłkami, ciasteczkami; zapalano na nim świeczki. Strojeniem zajmowały się głównie dziewczęta. Drzewko wisiało zwykle na sznurze tak przymocowane, by można je było podnosić i opuszczać. Ułatwiało to zdejmowanie z niego łakoci. Łańcuchy zrobione np. z rodzynek, migdałów czy pierników specjalnie wieszano nad świeczkami, aby płomień mógł przepalić nitkę i przysmaki same spadały. Potem,
gdy upowszechniły się już choinki stojące, przyjął się zwyczaj ozdabiania ich wierzchołka papierowym aniołem i gwiazdą, która miała symbolizować Gwiazdę Betlejemską. Symbol gwiazdy występował w zwyczajach bożonarodzeniowych już wcześniej, zanim upowszechniły się choinki. Gwiazdy wykonywano ze słomy i kolorowych papierków. Słoma jeszcze w czasach przedchrześcijańskich symbolizowała plenność i dostatek.

 Jodełka polska
Pierwsze choinkowe bombki, zwane w Małopolsce bańkami, pojawiły
się dopiero w XIX w. Były wykonywane ze szkła dmuchanego i początkowo imitowały owoce i orzechy, ale z czasem wzornictwo się wzbogacało o bombki
w kształcie przedmiotów codziennego użytku, np. bucików, parasolek, instrumentów muzycznych czy też postaci zwierzątek i pajaców. Zabawki choinkowe pierwotnie sprowadzano z zagranicy, a ich prawdziwym zagłębiem była Norymberga. Ozdoby stamtąd upowszechniły się w Polsce do tego stopnia, że zaczęły się podnosić protesty przeciwko modzie na tę cudzoziemszczyznę.
 Kolorowe światy
Zaproponowane ozdoby wykonane były głównie z papieru, bibuły, słomek, koralików, wydmuszek jajek, a także z opłatków. Ten ostatni „surowiec" był bardzo popularny. Wykonywano z niego polskie ozdoby świąteczne zanim jeszcze zaczęto ubierać choinki. Opłatki, którymi łamano się podczas Wigilii, były wypiekane
w Polsce już w XVII wieku. Oprócz tradycyjnych białych, były też opłatki kolorowe, dla zwierząt. Po Wigilii wynoszono je wraz z resztkami z wigilijnego stołu i karmiono tym inwentarz. Z kolorowych opłatków wykonywano kołyski dla Bożego Dzieciątka, ale także okrągłe ozdoby w kształcie kuli nazywane „światami". Miały one upamiętniać narodzenie Chrystusa Pana Świata. Nazwa „świat" związana jest z kulą zakończoną krzyżem, którą na wielu obrazach Chrystus trzyma w dłoni jako symbol władzy nad światem. Ozdoby te zawieszano u sufitu lub u podłaźniczki. Na terenach północno-wschodnich Polski popularne były gwiazdy zrobione z opłatkowi zawieszane u powały. Opisuje to Henryk Sienkiewicz w „Potopie", którego akcja rozgrywa się w XVII wieku.
 Słoma.
W czasie świąt Bożego Narodzenia do domu przynoszono też słomę i siano, czasami cały snopek, co miało przypominać stajenkę betlejemską. Ze słomy wykonywano gwiazdy, krzyże, kopy, które zatykano za święte obrazy. Często
też zbierano zielone gałązki, którymi przyozdabiano domostwo, a także zabudowania gospodarskie. Niestety, zwyczaje te chyba już bezpowrotnie zanikły wraz z nastaniem tradycji ubierania przyniesionego do domu drzewka.

Informacje zaczerpnięte ze strony:
https://opoka.org.pl/biblioteka/V/VBN/choinka_hi.html

3. Wskazanie różnic pomiędzy fotografiami choinki tradycyjnej i współczesnej. (załącznik)

4. Wykonanie bańki – mikołajka z rolki papierowej:
- rozdanie uczniom niezbędnych materiałów,
- przedstawienie pracy wzorcowej,
- przypomnienie zasad BHP,
- wykonanie mikołajków,
- wspólne omówienie wykonanych prac.

Część końcowa

1. Podsumowanie zajęć: uzupełnienie tekstu:

Święta Bożego Narodzenia obchodzimy co roku ........... i .............. , a Wigilię narodzin Pana Jezusa -................ . Rankiem w Wigilię ubieramy................ Świąteczną potrawą jest ryba, która nazywa się..... . Pod choinką znajdują się............... dla dzieci i dorosłych.
Na gałązkach drzewka zawieszamy kolorowe ................ i ................ .
Na wierzchołku choinki umieszczamy ................... . Wspólnie z rodziną zasiadamy do świątecznego stołu, gdy na niebie pojawi się............ ............. .

żródło:
https://opoka.org.pl/biblioteka/V/VBN/choinka_hi.html
https://miastodzieci.pl/piosenki/choinka-zielona/