Percepcja słuchowa

Percepcja to „odbiór dźwięków i informacji zależny od doświadczenia jednostki, aktualnego nastawienia, stanu emocjonalnego, obiektywnych właściwości”. W rozwoju mowy dziecka istotną rolę odgrywa percepcja słuchowa, która stanowi podstawowe ogniwo w początkowych fazach nauki czytania i pisania. Percepcja słuchowa to „zdolność odbioru dźwięków, ich rozpoznawania i różnicowania, a także interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń”.
Nauka czytania i pisania stanowią dla niektórych dzieci znaczną przeszkodę na drodze do ich kariery szkolnej. Główna przyczyna tych niepowodzeń tkwi w braku określonej wiedzy u osób zajmujących się edukacją językową dzieci. Również stosunkowo późne rozpoczynanie przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania, niewłaściwe metody, zawierające liczne błędy pomoce dydaktyczne mają wpływ na edukację językową dzieci. Od kompetencji nauczycieli w dużej mierze zależą osiągnięcia dzieci. Dobre poznanie każdego wychowanka, indywidualizacja programów nauczania, stymulowanie i kształtowanie percepcji słuchowej od najwcześniejszych lat dają wspaniałe rezultaty w edukacji dzieci. W programie „Nauka czytania i pisania B. Rocławski zawarł bardzo cenne wskazówki w formie zadań do realizacji dla nauczycieli pracujących z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Wyniki badań słuchu fonemowego, syntezy i analizy sylabowej, syntezy morfemowej, logotomowej, logotomowo – fonemowej i fonemowo- logotomowej, dojrzałości poznawczej i emocjonalnej do syntezy i analizy fonemowej, stan percepcji cech dystynktywnych liter i stanu motoryki potwierdzają możliwość rozpoczęcia właściwych ćwiczeń już w grupie dzieci najmłodszych. Zatem bardzo istotne jest kształcenie językowe od najwcześniejszych lat, bowiem opanowanie nauki czytania i pisania jest procesem złożonym i długotrwałym. W pracy nauczyciela nadrzędnym celem jest dążenie do osiągnięcia jak najwyższego poziomu analizatora słuchowego, wzrokowego i kinestetycznego u dzieci , poprzez umiejętne oddziaływanie na płaszczyzny rozwoju umysłowego, emocjonalnego i społecznego. Ćwiczenia analizatora słuchowego powinny rozpocząć się od syntezy i analizy sylabowej, która nie stanowi dla 3-latka większego problemu, ponieważ towarzyszy mu już od urodzenia. W tym momencie ważne jest, aby poinformować dziecko o sposobie zachowania się w sytuacji nadawania sylabami wyrazów lub całych zdań. Doskonałą pomocą w prowadzeniu tego typu zabaw jest maskotka, która wprowadzając dzieci w bajkowy nastrój, pomoże w doskonaleniu syntezy i analizy sylabowej.
Dobre opanowanie syntezy i analizy sylabowej stanowi podstawę do wprowadzenia utrudnień polegających np. na klaśnięciu po każdej sylabie lub wykonaniu czynności absorbującej umysł dziecka. W czasie analizy należy czuwać nad poprawnością ortofoniczną wymawianych przez dziecko sylab, ustalając przy tym ich kolejność. Synteza morfemowa, logotomowa, logotomowo-fonemowa zbliżają dzieci do syntezy fonemowej, która jest jednym z głównych celów zabaw przygotowujących do czytania. . Należy tak dobrać morfemy i logotomy, aby na granicy między morfemami lub logotomami była spółgłoska a po niej samogłoska.
W syntezie logotomowo – fonemowej dzieci po raz pierwszy mają okazję zetknąć się z pojedynczymi fonemami na końcu wyrazu. Przyłączanie fonemów należy rozpocząć od samogłosek, a następnie przejść do spółgłosek, które można wydłużać. Podczas przyłączania spółgłosek wybuchowych mogą pojawić się trudności.
U 4 – latków po syntezie logotomowo – fonemowej wprowadza się syntezę fonemowo – logotomową, polegającą na oderwaniu od wyrazu o strukturze VCV pierwszego fragmentu tak, aby dzieci mogły złożyć fonem z logotomem.
Na początku należy wprowadzać ćwiczenia proste z wykorzystaniem dłuższych wyrazów dobrze znanych dzieciom, jak na przykład ich imiona. Następnie dobieramy wyrazy krótsze oraz wyrazy o strukturze CV. Synteza fonemowo – logotomowa zbliża dzieci do syntezy fonemowej.

Ćwiczenia rozwijające analizator słuchowy należy łączyć z ćwiczeniami rozwijającymi analizator wzrokowy. Do takich ćwiczeń najczęściej stosuje się: rozsypanki obrazkowe sylabowe, morfrmowe, logotomowe, logotomoeo – fonemowe, fonemowo – logotomowe i fonemowe.

LITERATURA:
1. Rocławski B., Nauka czytania i pisania, Wydawnictwo Glottispol, Gdańsk 1998;
2. Uniwersalna Encyklopedia Powszechna, Warszawa 2006