Studium przypadku: Trening jedzenia u ucznia z autyzmem z głęboką niedowagą - odwrażliwianie sensoryczne, wprowadzanie nowych pokarmów, działania edukacyjne i przystosowawcze

STUDIUM PRZYPADKU- trening jedzenia ucznia z autyzmem z głęboką niedowagą-odwrażliwianie sensoryczne, wprowadzanie nowych pokarmów, działania edukacyjne i przystosowawcze

1. Identyfikacja problemu

We wrześniu 2012 roku do prowadzonej przeze mnie klasy I gimnazjum dołączył uczeń Paweł N., który dotychczas uczył się w naszym zespole szkół specjalnych w równoległym oddziale. Chłopiec ma orzeczony autyzm oraz niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym, jest uczniem mówiącym. Chłopiec znajduje się pod bezpośrednią pieczą swojego opiekuna prawnego i zamieszkuje w Domu Dziecka.
U ucznia można zaobserwować niską masę ciała i słabą kondycję fizyczną. Paweł ma krótką koncentrację uwagi, jest często bardzo napięty i podenerwowany. Silna niechęć do spożywania wielu produktów żywnościowych oraz schematyzm w zakresie odżywiania są niepokojącymi czynnikami utrudniającymi chłopcu nabranie zdrowej masy ciała. Niemożliwa do zignorowania niedowaga ucznia wpływa niekorzystnie na jego stan psychofizyczny i rokuje dalsze utrudnienia zdrowotne i rozwojowe Pawła.
Mając na uwadze ogólny dobrostan ucznia, zarówno w aspekcie jego zdrowia fizycznego, jak i wspierania możliwości optymalnego nauczania oraz pragnąc pozytywnie wpłynąć wychowawczo na prezentowaną przez niego postawę, postanowiłam zdiagnozować zaobserwowany problem i podjąć działania naprawcze. Zdecydowałam się opracować program wspierający Pawła we wdrażaniu zdrowych nawyków żywieniowych.

2. Geneza i dynamika zjawiska

a. Obserwacje własne:

Paweł, mimo iż rozpoczął już okres dojrzewania jest niski, bardzo drobny i szczupły, chłopiec ma także wadę postawy i chodzi przygarbiony. U Chłopca występują także przykurcze nóg utrudniające mu siadanie, klękanie, czy kucanie.
W czasie obiadów w stołówce Paweł prowadzi długie dyskusje z opiekunami i próbuje wszelkich sposobów, by udało mu się nie jeść posiłku. Okazuje niechęć względem owoców i warzyw, prezentuje nieprawidłowe wzorce żywieniowe. Zainteresowany jest tylko wybranymi produktami, które nie przedstawiają dużej wartości odżywczej. Jego ulubione śniadanie to białe bułki i pasztet, bez warzyw. Chętnie zjada też jogurty owocowe, nie są to jednak produkty z naturalnymi owocami, ale przetwory zawierające duże ilości chemii spożywczej, barwników sztucznych i cukru. Nie lubi jeść wędliny i mięsa. Zawsze zostawia surówki. Nie pije kompotu i herbaty owocowej, a preferuje herbatę czarną, niesłodzoną. Jego ulubionym napojem jest kola zero. Uczeń wykazuje niechęć do słodyczy, co manifestuje na różnych imprezach okolicznościowych i uroczystościach, kiedy wręcz jest zaniepokojony sytuacją częstowania obawiając się, że ktoś będzie od niego oczekiwał spróbowania słodyczy.
Ze względu na specyficzne problemy funkcjonowania związane ze spektrum autyzmu, takie jak niedowrażliwość bądź nadwrażliwość smakowa, węchowa, wzrokowa lub sensoryczna (zwłaszcza dotycząca odbioru struktury spożywanego pokarmu) osoby z autyzmem często prezentują różnego rodzaju problemy w zakresie szeroko pojętego jedzenia. Inną trudność stanowi także tendencja do określonych sztywności i schematyzacji zachowania, które utrudniają zmiany niewłaściwych nawyków żywieniowych. U Pawła oba te czynniki wywarły znaczącą wagę na kształtowaniu nieprawidłowych wzorców i nawyków jedzeniowych. Zauważalne jest bardzo sztywne, schematyczne spożywanie zawsze takiego samego drugiego śniadania, które nie zawiera wielu zdrowych produktów. Ponadto uczeń na temat jedzenia wypowiada się bardzo niechętnie, zamyka się w sobie, nie umie nazwać produktów, które lubi. Z czasem udało mi się poznać nieliczne lubiane produkty (pasztet, jogurt, herbata, kola), zauważyłam jednak, ze podejście Pawła do próbowania nowych smaków jest bardzo niechętne.

b. Wywiad medyczny i analiza dokumentów:

Paweł urodził się z obciążanej alkoholowo ciąży, poprzez cesarskie cięcie
w 7 miesiącu ciąży. Otrzymał 5 punktów w skali Apgar i wykazywał cechy dystrofii.
U chłopca został zdiagnozowany FAS, upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym oraz autyzm dziecięcy. Występuje wada postawy, stopy płasko koślawe, wada zgryzu. Od urodzenia Paweł cierpi na niedobór masy ciała i wzrostu. Badania przeprowadzone w wieku lat siedmiu, określały wiek szkieletowy chłopca na poziomie lat 4,5. W roku 2007, Paweł, jako jedenastolatek był wyniszczony, a jego indeks wagi ciała wynosił jedynie 14 kg/m. Rok później, w 2008 roku, chłopiec był hospitalizowany ze względu na bóle głowy i brzucha, niską odporność, nawracające infekcje brzucha i górnych dróg oddechowych oraz niedobór wagi i wzrostu. W momencie przyjęcia ucznia do prowadzonej przeze mnie klasy (IX.2011), Jego masa ciała była niższa od wagi prawidłowej, co najmniej o 15%.
Rozwój intelektualny Pawła jest ograniczony ze względu na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym i autyzm, chłopiec jednak w miarę swoich możliwości radzi sobie bardzo dobrze. Jest mówiący, samodzielny, potrafi zaspokajać swoje podstawowe potrzeby oraz nawiązuje kontakt z osobami znaczonymi (osoby dorosłe). Paweł rozpoczął edukacje w szkole podstawowej integracyjnej, gdzie zrealizował nauczanie początkowe, natomiast kolejny etap edukacyjny- klasy IV-VI szkoły podstawowej realizował już w placówce specjalnej, w oddziale ukierunkowanym na wspieranie rozwoju uczniów z autyzmem.


3. Znaczenie problemu

Paweł boryka się z różnymi trudnościami utrudniającymi jego pełny rozwój psychofizyczny, jest to uczeń z licznymi diagnozami: autyzm, FAS, upośledzenie umysłowe, wady postawy i stóp. Zespół wymienionych obciążeń utrudnia mu harmonijny rozwój, dodatkowo od urodzenia utrzymująca się niedowaga chłopca także spowalnia proces jego dojrzewania fizycznego i utrudnia optymalna naukę. W przeszłości stan fizyczny Pawła wyraźnie rzutował na jego stan zdrowia, stwierdzono różne objawy somatyczne np. bóle oraz obniżenie odporności, okresowo występowało silne niedożywienie i wycieńczenie organizmu. Zgodnie z piramidą potrzeb Maslowa uważam, że priorytetowe jest zaspokojenie podstawowych potrzeb organizmu, by miał on szanse optymalnie się rozwijać.
Z moich obserwacji i praktyki pracy z uczniami z autyzmem, zauważyłam, że systematyczne, konsekwentne oddziaływanie i odwrażliwianie smakowo/ strukturalne w ramach treningu jedzenia, pozwala znacznie modyfikować zwyczaje jedzeniowe osób z autyzmem. Nie tylko polepsza to ich stan zdrowia i poszerza zakres spożywanych pokarmów, ale równocześnie umożliwia pełniejszą integrację społeczną, tak często przecież w naszej kulturze związaną ze wspólnym jedzeniem posiłku, świętowaniem, czy biesiadowaniem.
Reasumując problem poważnej niedowagi połączonej z innymi problemami rozwojowymi ucznia zagraża jego zdrowiu, dobrostanowi psychicznemu, edukacji oraz pełnej integracji społecznej.

4. Prognoza

a. Negatywna

W przypadku nie podjęcia oddziaływań terapeutycznych stan zdrowia Pawła może ulec pogorszeniu. Pogłębiającą się niedowaga i wybiórcze jedzenie pokarmów mogą osłabić chłopca, spowodować liczne niedobory potrzebnych substancji odżywczych, niedożywienie, osłabienie odporności oraz zaburzenia koncentracji uwagi, trudności w nauce i problemy psychosomatyczne. Chłopcu może grozić regres edukacyjny i funkcjonalny oraz konieczność kolejnej hospitalizacji w celu ustabilizowania stanu fizycznego.
Wieloletnie symptomy wyraźnie wskazują na to, że niska waga wciąż się utrzymuje i chłopiec ma duże trudności z nabieraniem masy ciała. W związku z tym, konieczne wydaje się wsparcie go w tym zakresie.
Ponadto osłabienie i męczliwość oraz nerwowość Pawła pogłębiają jego wadę postawy, która bez odpowiedniego wsparcia rehabilitacyjnego niewątpliwie będzie się pogłębiać.

b. pozytywna

W przypadku zastosowania wzmożonych i przemyślanych holistycznych oddziaływań terapeutycznych istnieje duża szansa pozytywnej zmiany nawyków żywieniowych chłopca. Z biegiem czasu umożliwi to lepsze funkcjonowanie ogólne Pawła oraz systematycznie będzie wpływać na przyrost masy ciała i wzrostu zdrowy chłopca lub pomoże zapobiec pogłębianiu niedowagi w przypadku wzrostu chłopca. Tym samym zwiększa sie szanse rozwojowe Pawła. Należy liczyć się z tym, że szkody wywołane niedożywieniem chłopca są wieloletnie, dlatego oddziaływanie terapeutyczne także będzie wymagać dłuższego czasu.
Celem oddziaływań będzie poprawa stanu ogólnego chłopca, przede wszystkim poprzez
-prowadzenie naprawczych oddziaływań terapeutycznych
-zmianę zachowań żywieniowych chłopca
-wdrażanie zdrowych nawyków żywieniowych
-kształtowanie korzystnych nawyków w zakresie profilaktyki

5. Propozycje rozwiązania

Paweł realizuje indywidualny program edukacyjno terapeutyczny, który jest, co sześć miesięcy ewaluowany i ew. aneksowany przez wychowawcę i cały zespół edukacyjno terapeutyczny, w skład którego wchodzą nauczyciele przedmiotowi i rewalidacyjni ucznia. Program oddziaływań edukacyjno terapeutycznych tworzony jest w oparciu o ścisłą współprace z opiekunami ucznia. W momencie rozpoczęcia mojej pracy z Pawłem w klasie pierwszej gimnazjum (wrzesień 2012), przeprowadziłam rozmowę z opiekunem chłopca, który wyraził zdecydowana prośbę, by w związku z niedowagą chłopca, pilnować spożywanych przez niego obiadów i zawsze niezjedzony posiłek odnotowywać w zeszycie korespondencji.

a. mocne i słabe strony ucznia

Przy tworzeniu indywidualnego programu edukacyjno – terapeutycznego ucznia podjęłam zatem działania, wsparte przez pozostałych specjalistów zespołu dążące do eliminacji problemu niedowagi. W oddziaływaniach tych jako zespól wzięliśmy pod uwagę mocne i słabe strony ucznia. Paweł mógł pochwalić się sporą samodzielnością, umiejętnością komunikacji werbalnej, ambicją i konsekwentnym dążeniem do realizacji zadania. Te cechy chłopca zamierzałam wykorzystać w programie naprawczym. Słabą stroną ucznia ewidentnie jest jego nienajlepszy stan fizyczny- jest bardzo szczupły, drobny i niski, jak na swój wiek, ma słabą odporność i niską kondycję fizyczną, znaczną męczliwość. Te cechy chciałam wesprzeć w pozytywnym rozwoju.

b. zadania naprawcze zespołowe (terapeutyczne, korekcyjne)

Paweł otrzymał wieloaspektowy program edukacyjno - terapeutyczny uwzględniający jego specyficzne problemy. W zakresie problemu odżywiania oraz niedowagi chłopca obejmował on w szczególności wprowadzenie:
-terapii polisensorycznej,
-integracji sensorycznej,
-zajęć korekcyjnych
- basenu,
-logopedii z masażem taktylnym,

c. zadania naprawcze własne

Wszystkie te działania odbywać się miały równocześnie w ramach holistycznego działania zespołu edukacyjno terapeutycznego. Jako wychowawca i pedagog również przedsięwzięłam szereg działań wspierających pracę nad poprawą nawyków żywieniowych Pawła. Było to wprowadzenie:
- treningu higieny jamy ustnej
-treningu sensorycznego odwrażliwiającego dotykowo obszar oralny,
-treningu jedzenia odwrażliwiającego smakowo i węchowo
- treningu wprowadzania nowych pokarmów.

d. zadania profilaktyczne własne (zapobiegawcze)

Poza działaniami naprawczymi zdecydowałam się na szereg zadań o charakterze profilaktycznym, które w trwały sposób miały wspomóc kształtowanie nowego podejścia Pawła do odżywiania. Moim celem było dostarczenie mu odpowiedniej wiedzy merytorycznej na temat roli odżywiania i skutków błędnego żywienia oraz ukształtowanie nowych praktycznych umiejętności, które pomogą mu polubić sytuacje związane z jedzeniem i umożliwią zwiększenie jego autonomii. W tym celu wybrałam określone zajęcia z uczniem:

- nauka zasad zdrowego żywienia i wartości pokarmu
-zaznajomienie z grupami pokarmowymi i piramidą pokarmowa, przeprowadzenie analizy własnego sposobu odżywiania
- poznanie efektów błędów żywieniowych
- zajęcia praktyczne w zakresie samodzielnego przyrządzania prostych posiłków
-trening robienia zakupów
-poznanie zasad bhp związanych z bezpieczną praca w kuchni dydaktycznej i na stołówce szkolnej,
-wdrożenie do dyżurów nakrywania do stołu, sprzątania po posiłkach i zmywania naczyń
-prowadzenie zajęć przyrodniczych w ogródku szkolnym
- wdrożenie systemu motywacyjnego
- nauka zachowań społecznych aprobowanych związanych z jedzeniem,

6. Wdrażanie działań

a. zadania naprawcze zespołowe (terapeutyczne, korekcyjne)

Terapia polisensoryczna i integracja sensoryczna zostały wprowadzone i realizowane w wymiarze jednej godziny tygodniowo. Miały one za zadanie niwelowanie zaburzeń i trudności związanych z zaburzeniami odbioru i przetwarzania bodźców sensorycznych. Priorytetem okazały się kontakt z różnymi fakturami i zapachami, stymulacja przedsionkowo - czuciowa w kierunku normalizacji wrażeń ruchowych i dotykowych, głęboka stymulacja proprioceptywna, łączenie aktywności przedsionkowych ze stymulacja węchową oraz praca nad integrowaniem odruchów. Ten zestaw ćwiczeń wspomagał powrót Pawła do prawidłowego jedzenie i poszerzenie jego tolerancji węchowej i dotykowej. Ponadto dla wsparcia nieprawidłowego rozwoju fizycznego zalecone zostały ćwiczenia praksji oraz w zakresie motoryki małej i dużej, ćwiczenia kokontrakcji, równowagi statycznej i dynamicznej, wzmacnianie pracy rąk w pozycjach wyprostnych przy ćwiczeniach obustronnych i symetrycznych oraz ćwiczenia prawidłowych wzorców podporu na piłce.
Wdrożono ćwiczenia indywidualne korekcyjne, wzmacniające mięśnie i niwelujące wady postawy, a także bardzo terapeutyczne zarówno fizycznie jak i psychicznie zajęcia basenowe – realizowane w ramach rehabilitacji poza szkołą. Korektywa odbyła się raz w tygodniu w wymiarze jednej godziny, natomiast rehabilitacja w ramach zajęć basenowych, również w wymiarze godziny tygodniowo, odbywała się poza zajęciami szkolnymi.
Ponadto chłopiec uczestniczył w zajęciach terapii mowy z neurologopedą, w wymiarze jednej godziny tygodniowo, realizowanej w szkole. W ramach zajęć logopedycznych Paweł pracował nad poprawą mowy i komunikacji oraz dodatkowo nad stymulacją jamy ustnej, ćwiczył dmuchanie oraz miał zalecony masaż taktylny odwrażliwiający sferę oralną.
e. zadania naprawcze własne

W indywidualnej pracy z uczniem, podjęłam się prowadzenia systematycznych treningów w zakresie: higieny i odwrażliwiania dotykowego jamy ustnej, jedzenia oraz wprowadzania nowych pokarmów. Podjęte przeze mnie działania bazowały na wprowadzeniu codziennej rutyny, która była dla Pawła bardzo istotna. Dzięki temu łatwiej było mu zaakceptować trudne dla siebie zadania.
Paweł zwykle nie mył zębów przed przyjazdem do szkoły, dlatego był motywowany do zmiany. W sytuacji, gdy przyjechał z nieświeżym oddechem, każdorazowo szedł umyć zęby. Ponadto wprowadziłam codzienne mycie zębów uczniów całej klasy bezpośrednio po spożyciu śniadania. Ten rytuał pomógł Pawłowi wdrożyć się do regularnej higieny jamy ustnej. W kwestii jedzenia, nadrzędna jednak była, nie sprawa higieny, ale codzienny masaż zębów szczoteczką, który odwrażliwiał dotykowo jamę ustną. Czas mycia zębów początkowo bardzo krótki był wydłużany, aż uczeń doliczył do pięćdziesięciu. Potem dodatkowo do mycia zębów dołączone zostało ćwiczenie masażu jamy ustnej szczoteczką, każdorazowo przy okazji mycia zębów.
Trening jedzenia polegał na wprowadzeniu nowych zasad spożywania posiłków przez Pawła w szkole. Paweł jadał zwykle trzy pszenne kajzerki na śniadanie, natomiast zjedzenie obiadu nastręczało mu ogromnych trudności. Zwykle wiązało się to z licznymi targami ze strony chłopca i przedłużało nawet do 40 min. Korzystając ze zmiany klasy ucznia, łatwiej mogłam wykorzystać nowe środowisko na zmiany zasad dotyczących jedzenia. Na początek śniadanie Pawła zostało zmniejszone z trzech do dwóch bułek, dzięki temu, Paweł nie był pozbawiony przyjemności ze swojego ulubionego (choć mało wartościowego) posiłku. Do południa, po mniejszym śniadaniu chłopiec stawał się też głodny, to pomagało mu w spożywaniu obiadu. Wprowadziłam zasadę jedzenia obiadu w całości każdego dnia, bez rozmowy i dyskutowania. Na notorycznie powtarzające się pytanie chłopca -„Ile jeszcze kawałków?” -, sam zaczął sobie odpowiadać - „Wszystko! ”. Największe trudności sprawiała Pawłowi surówka, nie lubił także niektórych mięs oraz kasz, dlatego wprowadziłam także system motywacyjny. Po zjedzeniu wszystkich obiadów w tygodniu, w piątki Paweł nagradzany był ulubioną colą zero. Oddałam też chłopcu odpowiedzialność za swoje decyzje, mógł sam zrezygnować z jedzenia wyjątkowo trudnego posiłku, ale to było równoznaczne z utratą nagrody. Motywacja była na tyle silna, że zawsze wybierał piątkową szklankę coli i zjadał posiłki w całości. W drugim roku treningu, kiedy Paweł codziennie zjadał już w całości II danie, do posiłku dołączony został dodatkowo także talerz zupy, jako „przepustka” do dania drugiego.
Od początku września 2011r. wprowadziłam zajęcia w kuchni dydaktycznej, które odbywały się trzy razy w tygodniu. Na zajęciach uczniowie uczyli się przyrządzać proste posiłki. W trakcie zajęć systematycznie wprowadzałam nowe dla Pawła smaki i struktury pokarmów oraz grupy spożywcze, pracowaliśmy także nad zmiana rytuałów jedzeniowych.
Proces rozpoczął się od zamiany pieczywa śniadaniowego, pszenne bułki o niskiej wartości odżywczej wymienione zostały na chleb razowy. Potem wprowadzone zostały wędlina i szczególnie życzliwie przyjęta przez Pawła kiełbasa. Następnie produkty nabiałowe ser żółty i ser biały. Paweł bardzo niechętnie spożywa ser jednak zdecydowanie preferował ser żółty, mimo iż nawet jego konsystencja wydawała mu się odrzucająca. W ramach wprowadzania nowych faktur, konsystencji i temperatur wprowadziłam twarożek, zapiekanki, grzanki, omlety i soki z owoców i warzyw. Słodycze budzące niechęć Pawła nie były mu proponowane do jedzenia, ze względu na ich niskie wartości odżywcze, za to dużą szkodliwość dla zdrowia. Ważnym i najtrudniejszym elementem treningu było wprowadzanie do posiłku surowych i przetworzonych warzyw- pomidora, ogórka, sałaty, rzodkiewek, pieczarek oraz ziół: świeżej pietruszki i szczypiorku. Jeszcze większym wyzwaniem było wdrażanie owoców: głównie jabłek i pomarańczy oraz soków owocowych. Ważnymi elementami programu były przewidywalność, rutyna i konsekwencja. Przyjęliśmy zasadę ze na śniadania w kuchni dydaktycznej Paweł je kanapki z chleba razowego, zawsze z warzywami, w późniejszym okresie także z owocem. Zjedzenie posiłku było warunkiem uzyskania tygodniowej nagrody motywacyjnej. Przejrzystość tych zasad i motywacja były dla Pawła bardzo pomocnym czynnikiem.

f. zadania profilaktyczne własne (zapobiegawcze)

Poza działaniami naprawczymi podjęłam szereg zadań o charakterze profilaktycznym, które w trwały sposób miały wspomóc kształtowanie nowego podejście Pawła do odżywiania. Moim celem było dostarczenie mu odpowiedniej wiedzy merytorycznej na temat roli odżywiania i skutków błędnego żywienia oraz ukształtowanie nowych praktycznych umiejętności, które pomogą mu polubić sytuacje związane z jedzeniem i umożliwią zwiększenie jego autonomii. W tym celu podjęłam określone zajęcia z uczniem:

- nauka zasad zdrowego żywienia i wartości pokarmu
-zaznajomienie z grupami pokarmowymi i piramidą pokarmowa, przeprowadzenie analizy własnego sposobu odżywiania
- poznanie efektów błędów żywieniowych
- zajęcia praktyczne w zakresie samodzielnego przyrządzania prostych posiłków
-trening robienia zakupów
-poznanie zasad bhp związanych z bezpieczną praca w kuchni dydaktycznej i na stołówce szkolnej,
-wdrożenie do dyżurów nakrywania do stołu, sprzątania po posiłkach i zmywania naczyń
-prowadzenie zajęć przyrodniczych w ogródku szkolnym
- wdrożenie systemu motywacyjnego
- nauka zachowań społecznych aprobowanych związanych z jedzeniem,
Podstawą rozpoczęcia pracy stała się analiza sposobu odżywiania ucznia i zapoznania go ze zdrowymi zasadami odżywiania. Przeprowadziłam szereg zajęć edukacyjnych w oparciu o liczne pomoce dydaktyczne (m.in. magnetyczną tablicę piramidy pokarmowej, plansze i zestawy edukacyjne) oraz indywidualną pracę z uczniem w oparciu o zeszyt ćwiczeń: „Wiem co jem i zasady prawidłowego żywienia dla dzieci” (www.wm.warszawa.pl).

Kolejnymi filarami pracy były treningi przyrządzania posiłków oraz trening robienia zakupów. Systematycznie raz w tygodniu Paweł wychodził do sklepów, gdzie uczył się dokonywać zakupów zgodnie ze sporządzoną przez siebie listą. Zdobywając konkretne umiejętności społeczne, edukacyjne (posługiwanie się pieniędzmi) i komunikacyjne oraz usamodzielniając się, jednocześnie utrwalał nawyk komponowania posiłków ze zdrowych produktów spożywczych. Ćwiczenia te wpływały także pozytywnie na podnoszenie jego samooceny i budowanie poczucia dumy.
Równolegle wprowadzone zostały cykliczne zajęcia edukacyjne w pracowni kulinarnej, gdzie trzy razy w tygodniu Paweł uczył się przyrządzać proste posiłki, pamiętając o ich zdrowym składzie. Poziom zaangażowania ucznia w tworzenie posiłku- zaplanowanie i zakupienie produktów oraz przygotowanie jedzenia- pomagało Pawłowi zwiększyć jego zaangażowanie i wspierało go w próbach zjadania odrzucających go produktów. Ogromne znaczenie miało także działanie w grupie i korzystny wpływ grupy na postawę Pawła. Uczeń mógł naśladować jedzących bez problemu uczniów, ale tez miał możliwość empatyzowania z innymi osobami z trudnościami w jedzeniu. Do motywowania Pawła dodatkowo wykorzystywałam jego stosunkowo dużą na poziomie grupy wiedze, samodzielność oraz szczególnie znaczące przy przygotowywaniu potraw z przepisów, umiejętności czytania i mówienia.

Ostatnim elementem angażującym w wykonywanie posiłków były zajęcia w ogrodzie szkolnym. Dzięki temu Paweł-wychowywany w Domu Dziecka, a wiec przyzwyczajony do obcowania z przetworzonymi już warzywami owocami- miał okazję samodzielnie siać, pielić, obserwować wzrost, a potem przyrządzać warzywa i zioła. Korzystaliśmy przede wszystkim z sałaty do kanapek, rzodkiewki z którą uczniowie szykowali twarożek oraz ziół: pietruszki i szczypiorku, których używaliśmy do robienia grzanek z masłem.

Kolejnymi treningami Pawła było poznanie zasad bezpieczeństwa pracy w kuchni i na stołówce oraz zaangażowanie go w prace w tych miejscach: sprzątanie, zmywanie, nakrywanie do stołu. Udział w szkolnych dyżurach stołówkowych i nakrywanie dla uczniów całej szkoły przed obiadem. Ponadto Paweł poznał zasady savoir vivre dotyczące spożywania posiłków i zachowania przy stole.

Podjęty program prowadzony jest od października 2012r i kontynuowany do chwili obecnej. Docelowe jest prowadzenie programu, do zakończenia edukacji ucznia w szkole.

7. Efekty oddziaływań

Wynikiem wprowadzonych oddziaływań są pozytywne zmiany w wielu obszarach. Program był realizowany w klasie pierwszej i drugiej gimnazjum. Paweł poszerzył swoją wiedzę dotyczącą odżywiania i zyskał liczne doświadczenia. Zdobył nowe umiejętności w zakresie wielu czynności kuchennych, takich jak: smarowanie, krojenie, tarcie, wycieranie, zmywanie, rozkładanie naczyń, czy nakrywanie do stołu.
Podniósł się poziom jego umiejętności matematycznych w zakresie posługiwania się, pieniądzem. Uczeń potrafi samodzielnie wykonać zakupy z czego jest bardzo dumny. Umie zagotować herbatę i przygotować zdrowe kanapki. Podniosła się też pewność siebie Pawła i umiejętności komunikacyjne, które wykorzystuje w sytuacji zadaniowej w sklepie, mimo iż jest to sytuacja dla niego stresowa.
Na podstawie dokumentacji medycznej sporządziłam tabelę przedstawiającą wybrane wyniki badań okresowych. Poniższa tabela obrazuje danymi liczbowymi progres ucznia ujawniający się w czasie dwuletniej terapii podjętej w celu poprawy jego zdrowia.
Mimo trudności, po podjęciu licznych działań, uczeń urósł w tym czasie o 4 i jednocześnie podwyższył swoją wyjściową wagę ciała o 2kg ( z 38 kg do 40 kg). Mimo tej pozytywnej zmiany chłopiec nadal potrzebuje wsparcia w zakresie żywienia, a jego masa ciała wciąż jest zbyt niska- niedowaga wynosi minimum 8 kg. Niewątpliwie, przy przyroście wzrostu, dodatkowe podniesienie wagi ciała, zamiast pogłębienia niedowagi jest wyraźnym sukcesem terapii.

Rok
badania Wiek Waga Wzrost Centyle BMI (Indeks
wagi ciała) Diagnoza
2007 r. 11 24,6 kg 131 cm poniżej 3 c 14 kg/m2. Tak niski indeks wagi ciała wskazuje na wyniszczenie.
2009 r.
13,5 30 kg 138 cm poniżej 3 c 16 kg/m2.
Niedowaga –
masa ciała jest o co najmniej 15% zbyt niska w stosunku do wagi prawidłowej.
2010 r.
14, 5 33,5 kg 146 cm poniżej 3 c 15 kg/m2.
2011 r.
15,5 38 kg 152 cm poniżej 3 c 16 kg/m2.
2012 r. *
16,5 38 kg 158 cm poniżej 3 c 15 kg/m2.
2013 r.
17,5 40 kg 162 cm poniżej 3 c 15 kg/m2.
2014 r.** 18,0 42kg 162 cm poniżej 3 c 16 kg/m2. Niedowaga
minimum 8 kg
* data rozpoczęcia terapii wspierającej wychodzenie z niedowagi ucznia
** data podsumowania wyników dwuletniej terapii

Kolejnym wymiernym sukcesem jest wprowadzanie licznych pokarmów do diety chłopca (ser żółty, wędliny, ser biały, grzanki, omlety, pomidor, rzodkiewka, ogórek świeży
i konserwowy, sałata, pietruszka, szczypiorek, jabłko, pomarańcz, zupa, soki owocowe
i warzywne). Dziś nieraz mimo niechęci Paweł w całości zjada obiady dwudaniowe (!) oraz kanapki na ciemnym pieczywie, z nabiałem, wędlina i warzywami oraz owoce. Jestem ogromnie zadowolona z takiego efektu i zamierzam kontynuować prace z Pawłem w ramach treningu jedzenia.

Małgorzata Targowska
nauczyciel mianowany