Mapy mentalne w nauczaniu języka angielskiego

Proces zapamiętywania jest niezwykle istotny w nauce języka obcego. Metodą, która wspomaga proces zapamiętywania zwrotów, słów poprzez budowanie skojarzeń jest tworzenie tzw. mapy mentalnej (zwanej mapą myśli lub mapą pojęć). Jest to metoda wizualnego przedstawiania tematu z wykorzystaniem schematów, haseł, zwrotów, symboli itp. Celem tej metody jest usystematyzowanie nowo zdobytej wiedzy, wiadomości, pojęć oraz sporządzanie notatek, ale przede wszystkim metoda ta służy do jasnego przedstawienia złożonych zagadnień. Konstruowanie mapy przebiega według schematu:
- temat umieszczony jest na środku oraz zostaje wyróżniony, np. pogrubiony, itp.,
- od tematu rozchodzą się grube linie, na których zapisane są słowa klucze,
- każde ze słów kluczy może być źródłem dla kolejnych grup słów, zagadnień, wyrażeń tworząc swoistą mapę z informacjami,
- w miarę dokładania informacji (słów, zagadnień) mapy rozrastają się,
- urozmaiceniem, które poprawia proces zapamiętywania informacji z mapy jest wykorzystanie takich technik jak: kolor, strzałki, symbole, rysunki, itp.
Wykorzystywanie map mentalnych przynosi wiele korzyści dla procesu nauczania języka obcego. Po pierwsze porządkuje pojęcia, wyobrażenia i relacje, po drugie mobilizuje do nazywania uczyć, działań, rzeczy, budowania rodzin słów czy rozwiązań. Ponadto, mapa mentalna jest metodą, która łączy interakcje z indywidualną pracą. Z jednej strony wspomaga interakcje nauczyciela z uczniami, z drugiej strony mapę myśli mogą konstruować sami uczniowie w parach, w grupie lub indywidualnie.
Korzyści wynikające ze stosowania mapy mentalnej związane są ze wzrostem efektywności pracy mózgu, która wyzwolona jest dzięki tej metodzie. Warto spojrzeć na funkcje jakie spełnia każda z półkul mózgowych oraz na procesy, które uaktywnia metoda map mentalnych. Mianowicie sporządzając mapy myśli uczeń korzysta z dwóch półkul mózgowych. Mapa myśli jest swoistym pomostem pomiędzy prawym płatem mózgu odpowiadającym za zdolności manualne i wyobraźnię oraz lewą częścią mózgu odpowiedzialną za racjonalizację, werbalizację i analizę szczegółów. Wykorzystanie obu półkul w procesie nauki sprawia, że zapamiętuje się znacznie efektywniej.
Poniżej opisany został przykład stosowania mapy myśli na lekcji języka angielskiego:
Hasło kluczowe dla mapy myśli może być zawarte w pytaniu, które z racji przedmiotu jest formułowane w języku angielskim – What is a healthy lifestyle? Co oznacza zdrowy styl życia? Techniką, która wspomaga proces tworzenia mapy mentalnej jest burza mózgów. Uczniowie zatem podają skojarzenia - słowa, zwroty w języku angielskim, a także klasyfikują skojarzenia wg haseł podanych przez nauczyciela. Klucz do klasyfikacji to przykładowo: clothes, diet, sport, etc.(ubiór, odżywianie, sport, itp.). Następnie uczniowie rozpoczynają rozbudowywanie mapy najlepiej na dużych arkuszach papieru. Ważne jest, aby uczniowie wiedzieli jakim czasem dysponują na wykonanie zadania. Uczą się w ten sposób zarządzać czasem i przestrzegać reguł. Techniki jakie wykorzystują uczniowie są uniwersalne dla każdej grupy wiekowej uczniów. Mogą oni zapisywać hasła, jak również wykonywać rysunki, wykorzystywać wycinki z gazet, itp. Często stosuje się różne kolory dla oznaczenia pokrewnych zagadnień. Ważność myśli można również hierarchizować przy pomocy różnej czcionki czy jej wielkości. Wszystkie wspomniane czynności składają się na proces planowanie pracy na płaszczyźnie, a zatem jest to umiejętność, którą ćwiczą uczniowie, dzięki tej metodzie. Etapem końcowym jest prezentacja prac grup i ocena pracy własnej grupy, dzięki czemu uczniowie uczą się nawzajem od siebie następujących umiejętności:
- opowiadania o przebiegu pracy, np. mogą powiedzieć o trudnościach, jakie musieli pokonać,
- ćwiczą umiejętność słuchania innych, powtarzając jednocześnie wiadomości,
- poznają temat z różnych punktów widzenia,
- uczą się jak dbać o przejrzystość, czytelność informacji i estetykę pracy.
Podsumowaniem rozważań na temat stosowania metody map mentalnych na lekcjach języka angielskiego będzie syntetyczne wyróżnienie funkcji, jakie może spełniać ta metoda:
• Diagnozująca: mapę mentalną można stosować na lekcjach wprowadzających, żeby przypomnieć przyswojone wcześniej informacje oraz po cyklu lekcji na dany temat, żeby usystematyzować wiedzę,
• Oceniająca: mapa mentalna pomaga nauczycielowi ocenić osiągnięte przez uczniów umiejętności i stan ich wiedzy,
• Motywująca: uczniowie mogą pracować tą metoda systematycznie tworząc samodzielnie mapy mentalne z wykorzystaniem poznawanego materiału (np. słownictwa), modyfikują i poszerzają samodzielnie, tworząc własny słowniczek – bazę informacji o różnej tematyce.

Bibliografia:
1. Brudnik E., Moszyńska A. Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Poradnik po metodach aktywizujących, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000
2. Taraszkiewicz, M., Metody aktywizujące proces uczenia się czyli jak uczyć się lepiej, 2002,