Muzyka poważna i jej walory rozwojowo - terapeutyczne u dzieci

Muzyka poważna i jej walory rozwojowo- terapeutyczne u dzieci.

Muzyka poważna ma właściwości terapeutyczne i lecznicze- rozwija wrażliwość i uczuciowość u dzieci, które mają z tym problem, uspokaja zdenerwowanie, ożywia dzieci zmęczone. Muzyka pozwala rozwijać indywidualność dziecka poprzez możliwość uzewnętrzniania przeżyć, wydobywanie nagromadzonej energii. (1)
Badania przeprowadzone nad jej wpływem na zmiany fizjologiczne u człowieka dowodzą jej pozytywnego oddziaływania na funkcjonowanie układów: oddechowego, krwionośnego i trawiennego, stwierdzono że działa na dzieci uspokajająco lub pobudzająco, może być środkiem wspomagającym leczenie różnych schorzeń.
Muzyka ze swej natury jest abstrakcyjna i niedookreślona. Nosi w sobie różne treści, których już sam odbiór zmusza do uruchomienia procesów myślowych i wyobrażeń.
W umyśle dziecka powstaje wówczas jej reprezentacja , która jest zależna w dużej mierze od przeżyć muzycznych i innych zapamiętanych zdarzeń, które nie muszą być związane z muzyką.
Dziecko pod wpływem muzyki może doświadczać emocji filokreatywnych tj. radość, zaciekawienie, sympatia interpersonalna, może popadać w zadumę, może mimowolnie uruchamiać wyobrażenia związane z przeżytymi wydarzeniami, zabawami, skojarzone z nabytą już wiedzą, filmami czy literaturą.
W umyśle dziecka mogą pojawiać się i powstawać mające rozwijający charakter obrazy i kształty, które oddają to, co ono słyszy.
Mają one charakter rozwijający i mogą się przenosić na inne rodzaje aktywności umysłowej, które niekoniecznie związane są z muzyką.
Jeśli muzyka jest wprowadzana w świat myśli i odczuć dziecka w sposób świadomy i celowy przez właściwie przygotowanego nauczyciela, może spełniać funkcję stymulującą rozwój, zwłaszcza wtedy, gdy jedną z form obcowania z nią jest własna aktywność twórcza dziecka.
Dzięki muzyce rozwijana jest pomysłowość, kreatywność dziecka. Poprzez zabawę przy muzyce tworzy się jego wyobraźnia - zasłyszane melodie i rytmy dziecko potrafi przekształcić na swój indywidualny sposób, tworząc nieświadomie nowy oryginalny wytwór.
Energetyczno- brzmieniowe walory umie przedstawić w swoich wymyślonych zdarzeniach, obrazach i odległych często skojarzeniach.
W edukacji muzycznej proces twórczy ma miejsce podczas każdej formy aktywności muzycznej dziecka. Zarówno w formie wykonywania, jak i słuchania muzyki należy zrozumieć, że zestroje dźwięków mogą przybierać różną formę wariantów, układów, które niosą jakieś znaczenia. To właśnie ich odczytywanie pobudza wyobraźnię i inteligencję, skłaniając niemal do przyjmowania postawy twórczej. Ogromną rolę spełnia w stymulowaniu tego procesu nauczyciel, od którego postawy zależy, czy możliwości twórcze dziecka zostaną wykorzystane. Dzieci powinny być przez niego wprowadzane
w świat muzyki artystycznej w sposób jasny i przystępny, wzbogacony o własną fascynację.
Proces poznawania kolejnych utworów przez dzieci małe lub z zaburzeniami rozwoju dokonuje się poprzez kolejne fazy – najpierw jest to spostrzeganie ich ogólnego charakteru i opisywanie go na zasadzie kontrastu: szybki- wolny, wesoły- smutny, głośny – cichy, a więc opisywanie swoich doznań. W miarę upływu czasu słuchaniu muzyki zaczynają towarzyszyć rożne formy twórczej aktywności, a ich wejrzenie w nastrój muzyki i jej elementy staje się głębsze.(2)
Wprowadzanie motywów z muzyki artystycznej do wszelkiego rodzaju działalności dziecka jak np. do odtwarzania za pomocą instrumentów, działalności plastycznej, czy ruchowej sprawia dzieciom ogromną radość, bowiem dziecko uznaje utwór za poznany, może skupić uwagę na przedstawianej muzyce oryginalnej i to powoduje, że kumulują się w nim pozytywne uczucia- satysfakcja, radość, poczucie, że „zna i potrafi.”
Ten proces ma więc działanie terapeutyczne.(3)
W muzykoterapii często spotykana jest integracja muzyki i ruchu, obecna również w poglądach E. Jaques- Delcroz’a i C. Orffa. Zwana jest ekspresją ruchu.
W przypadku E. Jaques- Delcroz’a celem tej formy tańca jest dokładne odtworzenie ruchem treści wyrazowych, które zawarte są w interpretowanych kompozycjach muzycznych. Ruch całego ciała umożliwia wniknięcie w strukturę i wyraz muzyki, wpływając jednocześnie na stan psychiczny i fizyczny dziecka. Ruch wypływa z pobudek wewnętrznych, jest zgodny z uczuciami i wolą.
Taniec kreatywny, twórcze zajęcia muzyczno- ruchowe według C. Orffa z użyciem dostępnych środków : głosu, ciała, instrumentów powodują rozwój twórczych dyspozycji dziecka poprzez spontaniczne tworzenie muzyki.
Warto wspomnieć również o zbliżonej do powyższej, koncepcji połączenia instrumentu, czy rekwizytu z wykonywaniem rytmicznych gestów, zwanej metodą Kniessów.(4)
Muzykoterapia, określana jest przez T. Natansona jako jedno „spośród działań zmierzających w kierunku dehumanizacji współczesnego życia przez wielostronne wykorzystywanie wielorakich walorów substancji muzycznej w celu ochrony i przywracania ludzkiego zdrowia, oraz w celu korzystnego wpływania na współkształtowanie zarówno środowiska, w którym człowiek żyje i działa, jak i na panujące w nim stosunki międzyludzkie”.(5)
Tak postrzegana jest składnikiem rehabilitacji, nauczania i wychowania dzieci. Muzykoterapia to zarówno forma komunikacji między dzieckiem a terapeutą, jak i komunikacja dziecka z samym sobą. Dziecko lepiej poznaje siebie, doskonali swą samowiedzę, a przez to podnosi samoocenę, co wpływa na samoakceptację.
Muzyka ma silny wpływ na wyobraźnię dziecka, wywołuje różne skojarzenia, wyobrażenia. Wywiera też wpływ na emocje i uczucia, pozwala wydobyć i wyrazić tłumione przeżycia, nawet wtedy , gdy słowa im zaprzeczają. Może służyć jako inspiracja dla tworzenia obrazów, które są bogatsze niż te, tworzone bez niej. (6)
Oczywiście muzyka stosowana w muzykoterapii, za której pośrednictwem chcemy osiągnąć poprawę, a nawet rozwiązać w sposób harmonijny i pokierowany określone problemy ( zwłaszcza psychologiczne), dobierana jest stosownie do poszczególnych potrzeb. Możemy powiedzieć, że staje się elementem rehabilitacyjnym.
Poprzez dźwiękoterapię pomaga się dzieciom z trudnościami zarówno językowymi , jak i słuchowymi – bada się możliwości języka dźwiękowego z punktu widzenia fizycznego, w powiązaniu z drganiami dźwiękowymi.
Meloterapia pobudza aktywność motoryczną, rytmoterapia bada formy, pod jakimi rytmy właściwe dla natury mogą być wykorzystane do utrzymania i przywracania równowagi wewnętrznej pomiędzy aspektami zmysłowymi, uczuciowymi i intelektualnymi.(7)

Bibliografia:
• Podolska B., Muzyka w przedszkolu,„Impuls”, Kraków 2008 (1) (3)
• W. A. Sacher, Twórczy aspekt słuchania muzyki przez dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, W: W. Limont, B. Didkowska, Edukacja artystyczna a metafora, Toruń 2008, (2)
• G. Szafraniec, Miedzy sztuka a terapią. Obszary poszukiwań, W: M. Knapik(red), Dziecko i sztuka. Recepcja- edukacja- wsparcie- terapia, Katowice 2003,UŚ (4)
• T. Natanson, Muzyczna profilaktyka w procesie nauczania –wychowania, wybrane refleksje teoretyczne, Zeszyt Naukowy, Wrocław 1988, Akademia Muzyczna, (5)

• J. Gładyszewska- Cylulko, Wspomaganie rozwoju dzieci nieśmiałych poprzez wizualizacje i inne techniki arteterapii, Kraków 2010, Impuls (6)

• Znaczenie muzyki w pierwszych latach życia, W:„Nauczycielka Przedszkola”, nr 57 / 2011 (7)