Wstęp do epoki pozytywizmu

Cele: - przypomnienie głównych wydarzeń epoki
- zrozumienie nowych pojęć charakterystycznych dla kultury i literatury II poł. XIX w.
- cechy pozytywistycznego malarstwa, rzeźby, architektury, muzyki
- najwybitniejsi artyści epoki

POZYTYWIZM W EUROPIE: nazywany realizmem, naturalizmem poł. XIX w. ( umiera Balzac, realizm stał się metodą twórczą) do 1880r. ( umiera Flaubert )

POZYTYWIZM W POLSCE: 1864 ( klęska powstania styczniowego ) do 1890 lub 1895
(debiutują poeci Młodej Polski – Tetmajer, Staff, Kasprowicz )

NAZWA EPOKI: z dzieła filozoficznego Augusta Comte`a ,,Kurs filozofii pozytywnej”

pozytywny = realny, praktyczny, pewny, służący konkretnemu działaniu; dzisiaj to dodatni, korzystny, pomyślny, aprobujący

NAJWAZNIEJSZE ZJAWISKA EPOKI:

- gwałtowny rozwój nauk przyrodniczych (odkrycia Kocha, Pasteura, Darwina )
- postęp techniczny ( np. tramwaj, metro, telefon)
- rozwój kapitalizmu europejskiego
- powstawanie wielkich skupisk miejskich
- niechęć do irracjonalizmu i metafizyki
- powstawanie nowych zawodów ( np. inżyniera ) do obsługi nowych gałęzi przemysłu
- przeświadczenie, że w uzyskaniu wiedzy o świecie należy stosować obserwację i eksperyment

W POLSCE:

- antypolska polityka państw zaborczych
- uwłaszczenie chłopów
- migracja do miast
- dynamiczne kształtowanie się inteligencji pochodzenia szlacheckiego
- propagowanie pracy organicznej i pracy u podstaw
- odejście od romantycznego etosu walki
- nasilenie się działalności partii marksistowskich ( PPS )

WYDARZENIA NA ŚWIECIE:

-1861 – 65 wojna secesyjna w Ameryce
-1862 Otto Bismarck kanclerzem Prus
-1864 I Międzynarodówka
-1867 powstanie monarchii Austro – Węgry
-1870 wojna Prus i Francji
-1877 wojna Rosji z Turcją
-1889 II Międzynarodówka

WYDARZENIA W POLSCE:

-1864 klęska powstania styczniowego
-1866 autonomia Galicji
-1873 Kulturkampf w zaborze pruskim
-1876 rusyfikacja sądownictwa
-1879 utworzenie Muzeum Narodowego w Krakowie
-1882 początek działalności partii socjalistycznej ,,Proletariat”L. Waryńskiego

OSIĄGNIĘCIA NAUKI I TECHNIKI:

-1853 lampa naftowa
-1861 rower
-1862 lodówka
-1863 I-a linia metra w Londynie
-1866 dynamit ( Nobel )
-1867 maszyna do pisania ( Remington )
-1869 Kanał Sueski, okresowy układ pierwiastków ( Mendelejew ), odkurzacz
-1870 odkrycie Troi ( Schliemann )
-1871 teoria Darwina
-1876 telefon ( Bell )
-1877 fonograf ( Edison )
-1879 żarówka ( Edison )
-1880 odkrycie prątków gruźlicy ( Koch ), szczepionka ( Pasteur )
-1885 silnik samochodowy ( Daimler, Benz ), zastosowanie szczepionki Pasteura
-1889 wieża Eiffla
-1895 promienie Roentgena, kinematograf ( bracia Lumiere )
-1898 odkrycie radu i polonu ( M.Skłodowska- Curie i P. Curie ),radiotelegraf (Marconi )

MALARSTWO

-szczegóły obserwowanej rzeczywistości, świat bez upiększeń
-codzienne życie, pospolitość jako opozycja wobec tradycji symbolizowania
-nurt realistyczny ( Courbet podczas paryskiej Wystawy Światowej w 1855r. po raz pierwszy w odniesieniu do sztuk pięknych zastosował tytuł Realizm )
-malarstwo historyczne
-zerwanie z pozowaniem modeli, wyjście z pracowni w plener
-zainteresowanie naturalizmem
-malarstwo pejzażowe

G.Courbet Kamieniarze, Śpiąca prządka
J.Matejko Rejtan, Hołd pruski, Autoportret
I.Riepin Nie poznali go
A.Grottger Polonia (cykl rysunków )
J.Chełmoński Babie lato, Bociany, Na folwarku
A.Gierymski Powiśle, Piaskarze
M.Gierymski Patrol powstańczy, Pogrzeb mieszczanina
J.Kossak Sobieski pod Wiedniem
H.Rodakowski portrety np. gen.H.Dembińskiego
H.Siemiradzki Pochodnie Nerona, Orgia rzymska
A.Kotsis Ostatnia chudoba, Matula pomarli
J.Brandt Bitwa pod Chocimiem
M.Gottlieb Portret siostry Anny
F.Kostrzewski Czytelnicy prasy M.E.Andriolli ilustracje do Pana Tadeusza

RZEŹBA

-kontynuacja stylów z epok wcześniejszych
-II poł. wieku liczne dzieła pomnikowe

F.A.Bartholdi Statua Wolności w Nowym Jorku
P.Weloński Gladiator

ARCHITEKTURA

-eklektyzm ( łączenie różnorodnych stylów i szkół )
-rozwój urbanistyki, np. przebudowa centrum Paryża
-wielkie dokonania przemysłowe i cywilizacyjne ( kanał Sueski, kolej transsyberyjska )

G.Eiffel stalowa wieża w Paryżu
F.Lesseps Kanał Sueski
Ch.Garnier Opera Paryska

MUZYKA

-początek muzyki okresu neoromantyzmu ( 1850 )
-poemat symfoniczny, uwertura
-nawiązanie do form klasycznych i barokowych z zastosowaniem polifonii
-tendencje realistyczne
-w muzyce operowej weryzm ( wprowadzanie na scenę zwykłych ludzi, np. Puccini )

G.Verdi
R.Wagner
R.Strauss
J.Bramhs
G.Bizet
G.Puccini
A.Borodin
P.Czajkowski
A.Dworak
E.Grieg
F.Liszt
B.Smetana
S.Moniuszko
H.Wieniawski
Z.Noskowski

CECHY LITERATURY

-realizm: wierne, obiektywne i bezstronne odtwarzanie rzeczywistości; prawdopodobieństwo przedstawionego świata, postacie i sytuacje reprezentatywne dla środowiska społecznego ( B.Prus,E.Orzeszkowa, H.Balzac, F.Dostojewski,
L.Tołstoj )
-naturalizm: eksponowanie ciemnej strony rzeczywistości, biologizm człowieka, antyestetyzm, skrupulatność opisu, wiernie oddany język bohaterów (E.Zola, G.Flaubert, E.Orzeszkowa )
-utylitaryzm: użyteczność, wzorce, dydaktyzm, moralizatorstwo, krzewienie ideałów
-scjentyzm: propagowanie wiedzy, uznawane za wartościowe to, co poznawalne rozumowo
-współczesna tematyka

NAJPOPULARNIEJSZE GATUNKI LITERACKIE I PUBLICYSTYCZNE

powieść ( realistyczna, naturalistyczna, bidermeierowska, tendencyjna, historyczna )
opowiadanie
nowela
obrazek
pieśń
sonet
farsa
opera
melodramat
szkic
esej
felieton
reportaż