Przyjemne z pożytecznym. Zabawa w życiu małych niewidomych dzieci

Czy dzieci niewidome się bawią? Oczywiście, że tak. Co więcej, tak jak u dzieci widzących, zabawa jest podstawowa aktywnością w ich życiu. Dzięki niej dzieci poznają świat i istniejące w nim zależności, oswajają się z rzeczami im nieznanymi a także rozwijają się intelektualnie, emocjonalnie oraz ruchowo. Zabawa nie tylko wypełnia ich wolny czas, ale i pomaga przygotować do samodzielnego funkcjonowania w życiu.

Pierwszym rodzajem zabaw, które podejmuje dziecko są zabawy manipulacyjne. U dzieci niewidomych dużą rolę odgrywają tu rodzice, którzy już pierwszych miesięcy powinni kłaść rączki malucha na butelce do karmienia. Powinni też dostarczać dziecku jak najwięcej zabawek w zasięgu jego rąk, a nawet, na początku wkładać mu je do rąk. Do dziecka niewidomego bowiem nie docierają bodźce wzrokowe, które czyniąc dany przedmiot atrakcyjnym zachęcają do sięgnięcia po niego. Dlatego też zabawki powinny wydawać jakieś dźwięki, bo takie są dla dzieci niewidomych najatrakcyjniejsze oraz pozwalają im szybciej skojarzyć dźwięk z przedmiotem i poszukiwać go, tak jak u Fraiberg – skojarzenie dźwięku z zabawką tak, by słysząc dźwięk dziecko wiedziało po jaką zabawkę sięga.. Powinny być też dostosowane do wieku dziecka, bezpieczne oraz co jest bardzo ważne, adekwatne do rzeczywistości, żeby nie stwarzały dziecku niewidomemu mylnego pojęcia o świecie. Zabawki muszą mieć odpowiednią wielkość, nie mogą być zbyt duże ani zbyt małe, bo wtedy dziecko nie uchwyci szczegółów. Ponadto oczywiście powinny działać na wszystkie zmysły, a przynajmniej na większość z nich. Przez zabawy manipulacyjne dziecko niewidome poznaje budowę przedmiotu, a także uczy się poznawać. Rozbudza swoją ciekawość badania otoczenia. Zabawy manipulacyjne doskonale kształcą małą motorykę, która potem pomoże dziecku w uzyskaniu samodzielności w wielu czynnościach życia codziennego np. w zapinaniu guzików.

Zabawy ruchowe są bardzo ważne w życiu niewidomego dziecka. Mają one pozytywny wpływ na sprawność fizyczną całego organizmu i wzmacniają mięśnie. Pozwala to dziecku na utrzymaniu właściwej postawy i uniknięcie tzw. ,,chodu koguciego”. Zabawy ruchowe kształcą także orientację przestrzenną i sferę lokomocji, a także dużą motorykę. Dzięki temu dziecko oswaja się z otoczeniem i przestaje bać się przestrzeni. Ponadto ćwiczy samodzielne poruszanie się i omijanie przeszkód.

W usprawnieniu palców i odpowiedniego chwytu tzw. chwytu pęsetkowego pomagają zabawy konstrukcyjne i plastyczne. Odgrywają one bardzo ważna role w przygotowaniu dziecka niewidomego do nauki czytania i pisania brajlem, a także do wielu innych rzeczy wymagających precyzji. Zabawy te kształcą też umiejętności plastyczne i rozwijają wyobraźnię przestrzenną ważną w budowaniu przez niewidomego orientacji przestrzennej a także niezbędną w rozpoznawaniu położenia przedmiotów w swoim najbliższym otoczeniu tj. kuchni, łazience, pokoju.

Bardzo ważnym rodzajem zabaw dla dzieci niewidomych są zabawy tematyczne- czyli odgrywanie. Zapoznają one dziecko z zasadami funkcjonowania w społeczeństwie oraz wypełnia ról społecznych. Dzieci bawiąc się w dom poznają codzienne obowiązki i uczą się zachowań rodziców. Podobnie, zabawa w lekarza dostarcza im bezpośredniej wiedzy o tym jak wygląda praca lekarza, a także pozwala na oswojenie się z wizytami w gabinetach lekarskich i redukuje lęk przed nimi. Ponadto tego typu aktywność dziecka dostarcza pozytywnych bodźców do dbania o swoje zdrowie zarówno w okresie dzieciństwa jak i w przyszłym, dorosłym życiu. Zabawy w rolę pozwalają poznać funkcjonowanie ,,dużego” świata przez ,,mały” świat tworzony przez dziecko.

Zabawy są taką formą aktywności, która sprawia dziecku radość. Jest przyjemna. Dlatego też dzieci chętnie się bawią i same podejmują zabawę. Wykorzystując tę wiedzę, rodzice i wychowawcy a także nauczyciele powinni jak najwięcej wiedzy i umiejętności przekazywać dziecku za pośrednictwem zabawy. Taki rodzaj nauki przyniesie o wiele większe efekty niż sucha teoria, nawet wsparta idealnie dobranymi przykładami.
Opracowała: Lidia Grula

Bibliografia:
1. Jakubowska Helena, Nasze niewidome dziecko, Polski Związek Niewidomych, Warszawa 1976
2. Orkan – Łęcka Monika, Pierwszy milowy krok, Polski Związek niewidomych, Warszawa 1981
3. Pielascha Helmut, Zabawy i zabawki dla małych dzieci niewidomych, Zarząd Główny Polskiego Związku Niewidomych , Warszawa 1980