Scenariusz akademii z okazji świąt majowych

OSOBY

DZIEWCZYNKA I
DZIEWCZYNKA II
CHŁOPIEC
POSĄG ROBOTNIKA
AUGUST SPIES
STANISŁAW AUGUST
HUGO KOŁŁĄTAJ
STANISŁAW MAŁACHOWSKI
SCIPIONE PIATTOLI
IGNACY POTOCKI
Chór dworzan
Głos z offu

AKT PIERWSZY
Park na wiosnę, ławka

SCENA I
DZIEWCZYNKA I, DZIEWCZYNKA II, CHŁOPIEC

DZIEWCZYNKA I
(ze zmęczeniem w głosie)

Powiem wam szczerze, że nic mi się dziś nie chce. Po co się uczyć?! Po się wysilać?!

DZIEWCZYNKA II
(zdenerwowana)

To wszystko wina rodziców i nauczycieli! To oni ciągle każą się nam uczyć!

CHŁOPIEC
(załamując ręce, z rozpaczą)

Ciężkie jest życie dziecka! Jakże ciężkie! Tylko ta nauka i nauka! Polski, matematyka, historia! Fuj!

DZIEWCZYNKA I, DZIEWCZYNKA II
Fuj!

CHŁOPIEC
(wesoło podrygując)

Czyż nie lepiej rozkoszować się kwieciem majowym?!

(kładąc się na wznak)

I leżeć brzuchem do góry w słodkiej bezczynności?

DZIEWCZYNKA I
(kładąc się obok)

Ależ lepiej!

DZIEWCZYNKA II
(kładąc się obok)

Ależ cudniej!

SCENA II
DZIEWCZYNKA I, DZIEWCZYNKA II, CHŁOPIEC, POSĄG ROBOTNIKA

POSĄG ROBOTNIKA
(Wchodzi na scenę, dzierżąc w dłoni wielki młot)

A któż to wygaduje takie głupoty, że aż uszy więdną?!

(Dziewczynka I, Dziewczynka II i Chłopiec zrywają się na równe nogi. Stoją oniemiali, wodząc wzrokiem za Posągiem robotnika, który się przechadza, nucąc)

„Nie chcę ryglów, nie chcę krat,
pójdę od was dalej w świat,
wezmę z sobą młot ze stali
i przystanę do kowali,
nie chcę ryglów, krat” (Broniewski 1987: 130).

(Siada na ławce, opierając się ciężko o młot)

Pytałem o coś. To niegrzecznie nie odpowiadać. Kto wygaduje takie głupoty?

DZIEWCZYNKA I
(zszokowana)

To... my.

POSĄG ROBOTNIKA
Czyli kto?

CHŁOPIEC

(z rozpaczą w głosie)

Niewinne dzieciątka!

(padając na kolana)

Proszę, nie rób nam krzywdy!

POSĄG ROBOTNIKA
Dlaczego miałbym was krzywdzić?!

DZIEWCZYNKA I
(cofając się trzy kroki)

Bo jesteś złym duchem!

POSĄG ROBOTNIKA
Nie jestem złym duchem.

DZIEWCZYNKA II
(Sylabizuje, cofając się pięć kroków)

Kim za-tem je-steś?

POSĄG ROBOTNIKA
(w zamyśleniu)

Już sam zapomniałem, kim właściwe byłem... Ale nadal czuję ból w każdym ścięgnie i myśli wciąż mam niespokojne, bo nie wiem, czy starczy na chleb dla rodziny, choć pracuję po dwanaście godzin.

(Wszyscy zastygają)

GŁOS Z OFFU
„Nie wiem, co to poezja,
nie wiem, po co i na co,
wiem, że czasami ludzie
czytają wiersze i płaczą,

a potem sami piszą,
mozolnie i nieudolnie,
by od dławiącej ciszy
łkające serce uwolnić.

A kiedy synka stracił
pewien robociarz z Radomia,
o wierszu pomyślał z płaczem
i list napisał do mnie:

„Chłopczyk był śliczny jak róża,
dobre, kochane dziecko...
Wierszyk niech będzie nieduży,
nie religijny – świecki...”

Nie wiem, co to poezja,
jest w niej coś z laski Mojżesza:
strumień dobędzie ze skały,
umie zabijać i wskrzeszać” (Broniewski 1987: 314).

DZIEWCZYNKA I
(nie dowierzając)

Dwanaście godzin? Nie da się pracować dwanaście godzin!

CHŁOPIEC
(wstając z kolan)

Nawet w nogę nie da się grać przez dwanaście godzin!

DZIEWCZYNKA II
Nawet koreańskich seriali nie da się oglądać przez dwanaście godzin!

SCENA III
DZIEWCZYNKA I, DZIEWCZYNKA II, CHŁOPIEC, POSĄG ROBOTNIKA, AUGUST SPIES

AUGUST SPIES
(Wchodzi na scenę żywym krokiem, mając na szyi węzeł szubieniczny)

Ale pracować się da, zwłaszcza kiedy nie masz innego wyjścia!

DZIEWCZYNKA II
(ze zdumieniem, ale bez lęku)

Kim pan jest?

AUGUST SPIES
(dumnie, podpierając się pod boki)

Nie widać?! Jestem August Spies!

CHŁOPIEC
(Wskazuje palcem na przybysza)

A dlaczego ma pan stryczek na szyi?

AUGUST SPIES
Ponieważ mnie powieszono.

DZIEWCZYNKA I
(z przerażeniem)

Za co?!

AUGUST SPIES
Za to, że miałem odwagę sprzeciwić się wyzyskowi.

(Siada na ławce obok Posągu robotnika)

Siadajcie! Opowiem wam.

(Dziewczynka I, Dziewczynka II i Chłopiec siadają na ziemi obok ławki)

Było to dawno temu – w 1886 r. – i daleko stąd – w Chicago. Mieliśmy dość... Żądaliśmy wprowadzenia ośmiogodzinnego dnia pracy. Wszystko zaczęło się spokojnie, ale wkrótce wybuchły zamieszki: byli ranni i zabici...

(Niema scena, w czasie której August Spies opowiada dzieciom,
żywo gestykulując i chodząc po scenie, o wydarzeniach na Haymarket; muzyka: https://www.youtube.com/watch?v=Lh4Y79NWrl8, do 1:20)

Jak sami widzicie, wszystko okupione być musi krwią ludzką. Dziś pierwszego maja macie wolne, ale pamiętajcie, że ten wolny dzień poświęcony jest pamięci tych wszystkich, którzy walczyli i ginęli za sprawiedliwość.

AKT DRUGI
Sala pałacowa, ta sama ławka

SCENA I
DZIEWCZYNKA I, DZIEWCZYNKA II, CHŁOPIEC, POSĄG ROBOTNIKA, AUGUST SPIES, STANISŁAW AUGUST, HUGO KOŁŁĄTAJ, STANISŁAW MAŁACHOWSKI, SCIPIONE PIATTOLI, IGNACY POTOCKI, CHÓR DWORZAN

STANISŁAW AUGUST
(Wchodzi na scenę i zatrzymuje się w jej głębi)

C’est bien vrai! Prawda! Allons-y, mesdames et messieurs!

(W takt melodii https://www.youtube.com/watch?v=Wi5ooCq4ATk wchodzą Hugo Kołłątaj, Stanisław Małachowski, Scipione Piattoli, Ignacy Potocki, Chór dworzan)

DZIEWCZYNKA I
Kim państwo są?

CHÓR DWORZAN
(gniewnie)

A cóż to za dziecko, które nie zna historii?! Wstyd, wstyd i hańba!

STANISŁAW AUGUST
Panowie, przedstawcie się!

HUGO KOŁŁĄTAJ
Hugo Kołłątaj.

CHÓR DWORZAN
Kanonik i rektor Szkoły Głównej Koronnej!

STANISŁAW MAŁACHOWSKI
Stanisław Małachowski.

CHÓR DWORZAN
Referendarz koronny i marszałek Sejmu Wielkiego.

SCIPIONE PIATTOLI
Scipione Piattoli.

STANISŁAW AUGUST
Były pijar i mój prywatny sekretarz.

IGNACY POTOCKI
Ignacy Potocki.

CHÓR DWORZAN
Marszałek wielki litewski i członek Komisji Edukacji Narodowej.

STANISŁAW AUGUST
I nam łatwo nie było! By bronić konstytucji, musieliśmy wojować z Rosją!

DZIEWCZYNKA II
Jakiej znowu konstytucji?!

CHÓR DWORZAN
(gniewnie)

A cóż to za dziecko, które nie zna historii?! Wstyd, wstyd i hańba!

STANISŁAW AUGUST
(krzycząc)

Jeune fille, chodzi naturalnie o Ustawę rządową, którąśmy uchwalili 3 maja 1791 r.!

(Dziewczynka I, Chłopiec, Posąg robotnika i August Spies wychodzą po angielsku)

Jakże nie wiedzieć można takich rzeczy?! To wprost nie do pomyślenia! To oburzające! Godne pogardy! Czy widział kto kiedy, żeby aż tak ciemna mgła niewiedzy spowiła umysł młody i świeży, któremu dano szansę uczenia się i stania się świadomym obywatelem?!

SCENA II
DZIEWCZYNKA II, STANISŁAW AUGUST, HUGO KOŁŁĄTAJ, STANISŁAW MAŁACHOWSKI, SCIPIONE PIATTOLI, IGNACY POTOCKI, CHÓR DWORZAN

CHÓR DWORZAN
(gniewnie)

A cóż to za dziecko leniwe i głupie?! Wstyd, wstyd i hańba!

HUGO KOŁŁĄTAJ
To w tej to właśnie konstytucji uznaliśmy chłopów za część narodu.

STANISŁAW MAŁACHOWSKI
I poprawiliśmy pozycję mieszczan, dawszy im prawo do nabywania majątków ziemskich i prawo nabywania szlachectwa.

SCIPIONE PIATTOLI
I zapewniliśmy wszystkim swobodę wyznania!

IGNACY POTOCKI
I znieśliśmy nieszczęsne liberum veto!

CHÓR DWORZAN
Niech żyje król!

DZIEWCZYNKA II
(z zawstydzeniem)

Przepraszam... Obiecuję poprawę. Już nigdy nie pozwolę sobie na taką ignorancję.

STANISŁAW AUGUST
(do Chóru dworzan)

Czyż mamy jej wybaczyć?

CHÓR DWORZAN
Wybaczyć, wybaczyć dziecku skruszonemu!

STANISŁAW AUGUST
(kładąc rękę na ramieniu Dziewczynce II)

Wybaczamy!

HUGO KOŁŁĄTAJ, STANISŁAW MAŁACHOWSKI, SCIPIONE PIATTOLI, IGNACY POTOCKI
Wybaczamy!

STANISŁAW AUGUST
Ale nie wszystko poszło tak, jak tego oczekiwaliśmy...

(Siada ciężko na ławce. Hugo Kołłątaj, Stanisław Małachowski, Scipione Piattoli i Ignacy Potocki stają za nim)

DZIEWCZYNKA II
Niemożliwe? Kto mógł być przeciw próbom naprawy kraju?!

HUGO KOŁŁĄTAJ
I tacy się znaleźli.

STANISŁAW MAŁACHOWSKI
Stanisław Szczęsny Potocki.

SCIPIONE PIATTOLI
Franciszek Ksawery Branicki.

IGNACY POTOCKI
Seweryn Rzewuski.

STANISŁAW AUGUST
(ściągając koronę)

Ale najgorsza była ona...

(Gaśnie światło, a na ekranie powoli pojawia się obraz „Katarzyna II w Carskim Siole” Władimira Borowikowskiego; muzyka: https://www.youtube.com/watch?v=dJVgeRvHaDw, do 1:22)

DZIEWCZYNKA II
(śmiejąc się)

Ta babcia?

HUGO KOŁŁĄTAJ, STANISŁAW MAŁACHOWSKI,
SCIPIONE PIATTOLI, IGNACY POTOCKI
Babcia?!

CHÓR DWORZAN
Babcia?!

STANISŁAW AUGUST
(Wstaje i obejmuje Dziewczynkę II. Stają na środku sceny)

To Katarzyna II, cesarzowa Wszechrusi.

(załamując ręce)

Kiedy wydawało się, że wszystko idzie po naszej myśli...

GŁOS Z OFFU
„By wywiązać się ze swych obietnic, Jej Cesarska Mość wydała rozkaz części swych wojsk wkroczenia w granice Rzeczypospolitej. Wojska te okażą się jako przyjacielskie, by współpracować w dziele odbudowy jej praw i przywilejów. Wszyscy ci, którzy je przyjmą jako takie, mogą liczyć poza zapomnieniem przeszłości, na wszystkie rodzaje pomocy i zapewnienie nienaruszalności ich osób i mienia. Jej Cesarska Mość łudzi się, że każdy dobry Polak, naprawdę kochający swoją ojczyznę, będzie potrafił docenić jej intencje i zda sobie sprawę, że będzie służył swojej własnej sprawie łącząc swoje serce i broń z jej szlachetnymi wysiłkami, które ona podejmuje w zgodzie z prawdziwymi patriotami by przywrócić w Rzeczypospolitej wolność i prawa, które zagrabiła jej uzurpatorska konstytucja 3 maja” („Rosyjska deklaracja...” 2020).

STANISŁAW AUGUST
(smutno)

Wojna... Wypowiedziała nam wojnę, a my nie mieliśmy szans jej wygrać.

CHÓR DWORZAN
Klęska! Klęska straszliwa!

(Przez chwilę panuje cisza. Wszyscy stoją ze zwieszonymi głowami.
Wchodzi Chłopiec)

SCENA III
CHŁOPIEC, DZIEWCZYNKA II, STANISŁAW AUGUST, HUGO KOŁŁĄTAJ, STANISŁAW MAŁACHOWSKI, SCIPIONE PIATTOLI, IGNACY POTOCKI, CHÓR DWORZAN

CHŁOPIEC
Ten cmentarny nastrój jest nie do zniesienia! Wystarczy!

(w stronę reżyserki)

Włączyć światło!

(Światło zostaje włączone)

Od razu lepiej!

(Lustruje Stanisława Augusta od stóp do głów)

Wkładaj koronę!

(Stanisław August wkłada koronę. Chłopiec patrzy z dezaprobatą na ekran, po czym zwraca się w kierunku reżyserki)

Zmieńcie babcię na coś weselszego!

(Na ekranie pojawia się zdjęcia Sosnowca)

I tak ma być! Wszyscy na scenę! Ustawić się w rzędzie!

(Na scenę wchodzą Dziewczynka I, Posąg robotnika i August Spies. Wszyscy ustawiają się w rzędzie)

SCENA IV
WSZYSCY

CHŁOPIEC
Będziemy.

DZIEWCZYNKA I
Dla Ciebie.

DZIEWCZYNKA II
Uczyć się.

POSĄG ROBOTNIKA
Pilnie.

AUGUST SPIES
I wspólnie.

STANISŁAW AUGUST
Pracować.

HUGO KOŁŁĄTAJ
Ukochana.

STANISŁAW MAŁACHOWSKI
Najdroższa.

SCIPIONE PIATTOLI
Nasza.

IGNACY POTOCKI
Ojczyzno.

CHÓR DWORZAN
Raduj się, matko Polsko!

GŁOS Z OFFU
Witaj, majowa jutrzenko!

(Na ekranie pojawia się flaga Polski)

WSZYSCY
(Śpiewają „Witaj majowa jutrzenko”; podkład: https://www.youtube.com/watch?v=4lA-UvbmQb0)

Witaj, majowa jutrzenko,
Świeć naszej polskiej krainie,
Uczcimy ciebie piosenką,
Która w całej Polsce słynie!

Witaj, maj, piękny maj,
U Polaków błogi raj!

Witaj, dniu trzeciego maja,
Który wolność nam zwiastujesz,
Pierzchła już ciemiężców zgraja,
Polsko, dzisiaj triumfujesz!

Witaj, maj...