"Teatr Kamishibai" kreatywną i aktywizującą metodą rozwijającą umiejętności językowe

Czym jest Kamishibai...

Kamishibai to teatr obrazkowy zwany również teatrem ilustracji. Jest techniką czytania i opowiadania wywodzącą się z Japonii. Słowo kamishibai interpretuje się jako teatr ilustracji, teatr obrazkowy czy też sztuka papierowa, bowiem z japońskiego kami oznacza papier, a shibai sztukę.
Teatr Kamishibai pojawił się w Japonii w latach dwudziestych XX wieku. W tamtym czasie wielu wędrownych sprzedawców mocowało składane “sceny” do rowerów i przemieszczając się nim przewozili je z wioski do wioski. Współcześnie teatr ilustracji z powodzeniem wykorzystywany jest przez nauczycieli, bibliotekarzy i terapeutów jako metoda propagująca czytelnictwo, a jednocześnie rozwijająca umiejętności komunikacyjne i językowe. Podstawowym elementem teatru jest drewniana skrzynka “butai” składająca się z dwóch lub trzech części (drzwiczek), które są otwierane w kierunku widza. W ramy skrzyni wkładane są plansze z ilustracjami, natomiast na odwrocie czytany jest tekst przez lektora. Lektorem w zależności od ustaleń może być nauczyciel, uczeń lub zamiennie kilku uczniów. W tej formie teatru najważniejszy nie jest sam bohater, ale opowiadana historia. Ważny jest dobór tematyki do wieku i grupy osób, której prezentowana będzie dana opowieść. Istotną cechą książek Kamishibai jest ich różnorodność, jednak cechą je łączącą są zagadnienia wprowadzające odbiorców w świat wartości. To także rodzaj książki wymagającej manipulacji, ponieważ aby doszło do seansu czytania, niezbędny jest lektor, który czyta, ale jednocześnie wprawia obrazy w ruch animując je. Mamy więc trzy niezbędne elementy: teatr, książkę i lektora. Książka kamishibai jest książką obrazkową, w której tekst i ilustracje są równie ważne i wzajemnie się uzupełniają. Na awersie karty książki znajduje się ilustracja, na rewersie tekst widoczny dla lektora i podgląd ilustracji, którą widzi publiczność.

Rodzaje opowieści Kamishibai

Opowieść otwarta skierowana najczęściej do najmłodszych widzów. Jest otwartą historią, która wymaga od publiczności aktywności. Elementami opowieści otwartej są elementy takie jak: klaskanie, wydawanie elementów dźwiękonaśladowczych, machanie, wskazywanie określonych części ciała, wypowiadanie określonych słów i wiele innych w zależności od tego, co zawiera dane opowiadanie i jak zostanie poprowadzona przez prowadzącego, np. w opowieści pada deszcz, wieje wiatr, wówczas osoby słuchające mogą pokazywać rękami powiew wiatru artykułując dźwięk “szszszsz”.
Opowieść zamknięta jest opowieścią, która wymaga od widza wysłuchania jej od początku do końca, jest bardziej narracyjna i nie stosujemy w niej przerw na interakcje osób słuchających. Opowieściami zamkniętymi są zazwyczaj baśnie, legendy czy bajki o charakterze terapeutycznym.
Dużą wartością stosowania papierowego teatru jest jego duży potencjał aktywizujący, a jednocześnie znaczny wpływ na rozwój kompetencji językowych. To narzędzie dydaktyczne doskonali technikę czytania i opowiadania, jednocześnie rozwijając mowę i myślenie. Uczniowie śledząc wątki zilustrowanego opowiadania, ćwiczą umiejętność skupienia uwagi i słuchania, wzbogacają słownictwo. Metoda ta pozwala również ćwiczyć artykulację, dykcję czy intonację. Kamishibai można wykorzystywać na wiele sposobów. Nie jest konieczne, aby posiadać oryginalną skrzynkę butai i pięknie wydane opowieści. Pomysłów na zastosowanie metody jest wiele, każdy nauczyciel z pewnością znajdzie własne sposoby i rozwiązania dostosowane do możliwości i umiejętności uczniów, liczebności grupy, a przede wszystkim do potrzeb czy pomysłów swoich podopiecznych. Dzieci mogą stworzyć własną opowieść. Nadać jej tytuł, stworzyć ilustracje i zredagować tekst. Początkowe opowieści mogą dotyczyć nawet samego siebie, zaprezentowania własnej osoby, zainteresowań czy pasji. W celu przedstawienia swojego tekstu uczeń ćwiczy technikę i płynność czytania, aby dobrze zaprezentować swoje zadanie.
Z pewnością kamishibai można nazwać narzędziem storytellingowym. Storytelling w skrócie można zdefiniować jako umiejętność opowiadania historii. W teatrze ilustracji, opowieści są względnie krótkie, bardzo wciągające (zauroczają historią) oraz wpływają na odbiorców za pomocą słów i obrazów. I czemu nie można zaprzeczyć zapewniają angażujący i atrakcyjny sposob przedstawienia treści. Zastosowanie kamishibai wpływa również na rozwój umiejętności społecznych i interpersonalnych. Może mieć znaczący wpływ w przełamywaniu niepewności dzieci nieśmiałych, mających tendencje do wycofywania się, niechętnie eksponujące swoją osobę na forum klasy. Skrzynka teatrzyku może być pewnego rodzaju parawanem, a plansze ilustrowane obrazem i tekstem stają się środkiem mediacyjnym (podobnie jak marionetka czy pacynka) pozwalającym uczniowi na wypowiedzenie się za ich pośrednictwem. Uczeń nie jest bezpośrednio wyeksponowany na kontakt z publicznością, co pozwala mu zachować bezpieczny dystans, bowiem słuchacze patrzą głównie na teatrzyk, a nie na jego osobę.
Kamishibai z powodzeniem można także stosować na zajęciach języka obcego, ponieważ wiele książek wydawanych jest nie tylko w języku polskim, ale na przykład w języku angielskim, niemieckim czy hiszpańskim. W ramach lekcji czy projektu można wykorzystać to narzędzie do przygotowania i zredagowania historyjki/opowieści np. w języku angielskim. Przygotowując się do prezentacji swoich działań uczniowie utrwalają słownictwo, wymowę, ale także przełamują bariery w posługiwaniu się językiem obcym.
Ilustracje wspomagają wzrokowców w zapamiętywaniu słów i wyrażeń, wypowiadany tekst pomaga słuchowcom, a zmieniające się plansze przyciągają uwagę kinestetyków, więc główne sensoryczne typy uczenia odnajdują preferowane kanały odbioru i przetwarzania informacji płynących z otoczenia.
Kamishibai to narzędzie niezwykłe oferujące wiele możliwości kreatywnego wykorzystania. Rozwija umiejętności na wielu płaszczyznach: językowej, społecznej, plastycznej. Uczy i bawi,
a jednocześnie aktywizuje. Jako interaktywna forma opowiadania zachęca do zainteresowania się książkami i opowieściami, budując pozytywny stosunek i nastawienie do bycia czytelnikiem.

Literatura:

1.Historia Kamishibai - wydawnictwo tibum.pl
2.Zofia Piątkowska “Wszystko o Kamishibai” wydawnictwo Tibum
3.Cecylia Langer “Wykorzystanie teatrzyków Kamishibai do rozwijania kompetencji językowych dzieci” Konteksty Pedagogiczne 1 (2) 2014
4.dr Małgorzata Piotrowska-Skrzypek “ Nabywanie cząstkowych umiejętności jezykowych. “Podnoszenie się jakości nauczania i uczenia się języków obcych” Języki Obce w szkole
nr 2022/1
5.dr Małgorzata Piotrowska - Skrzypek “Językowe opowieści inaczej czyli jak skorzystać
z aktywizującego potencjału kamishibai” ell.org.pl