Zmysły w ruchu - jak wspierać integrację sensoryczną dziecka w domu i w przedszkolu

Co to jest Integracja Sensoryczna?
Czy Twoje dziecko często się kręci, skacze, chodzi na palcach albo... nie cierpi ubrań z metkami? Może nie lubi się brudzić, a może wręcz przeciwnie – uwielbia tarzanie się w błocie, nie zważając na nic wokół. Te codzienne zachowania mogą być sygnałem, że układ nerwowy dziecka w specyficzny sposób odbiera i przetwarza bodźce zmysłowe.
Integracja Sensoryczna (SI) to proces, dzięki któremu mózg organizuje informacje napływające z ciała i otoczenia – zmysłami dotyku, równowagi, propriocepcji (czucia głębokiego), wzroku, słuchu, węchu i smaku – i pozwala na adekwatną reakcję. Gdy wszystko działa prawidłowo, dziecko może się bawić, uczyć, nawiązywać relacje i spokojnie funkcjonować w grupie. Gdy ten proces jest zaburzony – mogą pojawić się trudności, które na pierwszy rzut oka wcale nie wydają się związane ze zmysłami.
Kiedy warto się przyjrzeć?
Niektóre sygnały, które mogą świadczyć o trudnościach w przetwarzaniu sensorycznym:
- unikanie lub nadmierne poszukiwanie ruchu (np. kręcenie się, bujanie),
- nadwrażliwość na dotyk (np. niechęć do brudzenia rąk, odzieży),
- problemy z równowagą i koordynacją ruchową,
- bardzo duża impulsywność lub przeciwnie – wycofanie,
- trudności w skupieniu uwagi i wykonywaniu zadań.
Nie każdy z tych objawów musi oznaczać zaburzenia – dzieci różnią się między sobą, a rozwój zmysłów bywa nierównomierny. Warto jednak obserwować, czy trudności utrzymują się dłużej i wpływają na codzienne funkcjonowanie.
Co rodzic może robić w domu?
Poniżej kilka prostych i sprawdzonych aktywności wspierających SI, które można wprowadzić codziennie – bez specjalistycznego sprzętu:
1. Zabawy ruchowe
- Skakanie przez przeszkody (poduszki, szarfy),
- Turlanie się po materacu lub kocu,
- Czołganie się w tunelu z koców lub pod stołem.
2. Zabawy w „ciężką pracę”
- Przenoszenie książek, pudełek, siatek z piłkami,
- Zabawy z plasteliną, ciastoliną, masą solną – ugniatanie, wałkowanie,
- Wspinaczki na placu zabaw.
3. Zabawy dotykowe (sensoryczne)
- Zabawy w kaszy, ryżu, grochu – przesypywanie, chowanie przedmiotów,
- Malowanie palcami, zabawy pianą, kisielem czy żelami,
- Przeciąganie przez różne faktury – dywany, futerka, chropowate maty.
4. Higiena sensoryczna
- Zapewnienie dziecku chwili wyciszenia po intensywnym dniu,
- Stonowane kolory i dźwięki w otoczeniu, zwłaszcza wieczorem,
- Zwracanie uwagi na ubrania – metki, sztywne materiały mogą przeszkadzać.
Kiedy warto udać się do terapeuty SI?
Warto rozważyć konsultację, jeśli:
- trudności są długotrwałe i nasilają się z wiekiem,
- dziecko nie potrafi funkcjonować w grupie – izoluje się lub reaguje złością,
- pojawiają się objawy nadmiernego pobudzenia lub przeciwnie – apatii,
- zaburzenia wpływają na rozwój mowy, motoryki, koncentracji.

Literatura polecana:
1. J. Ayres – Integracja sensoryczna i dziecko, Wydawnictwo Harmonia
2. Marta Wiśniewska – Zmysły na huśtawce. Jak wspierać dziecko z trudnościami w przetwarzaniu sensorycznym
3. Carol Stock Kranowitz – Nie-zgrane dziecko

1. Załącznik: Tygodniowy plan zabaw wspierających integrację sensoryczną
Poniedziałek
• Turlanie się po kocu lub materacu (czucie głębokie)
• Zabawy w piasku lub ryżu – przesypywanie, kopanie (dotyk)
Wtorek
• Zabawy z masą solną – wałkowanie, wycinanie (czucie głębokie, dotyk)
• Tor przeszkód z poduszek i koców (koordynacja ruchowa, równowaga)
Środa
• Malowanie palcami lub gąbką – farby, pianka (bodźce dotykowe)
• Skoki przez szarfy lub linę – zabawy ruchowe (propriocepcja)
Czwartek
• Zabawy z ciastoliną i narzędziami kuchennymi (ugniatanie, krojenie)
• Czołganie się przez tunel z koców (czucie głębokie, planowanie ruchu)
Piątek
• Zabawy z wodą – przelewanie, chlapanie, łowienie przedmiotów
• Spacer na bosaka po różnych fakturach (dywan, mata, ręcznik, trawa)
Sobota
• Zabawy na placu zabaw – wspinanie się, huśtanie (równowaga, ruch)
• Zabawa w „mumię” – zawijanie w koc, rolowanie (czucie głębokie)
Niedziela
• Wspólne gotowanie – ugniatanie ciasta, lepienie (koordynacja, dotyk)
• Relaks przy kołysankach, masaż dłoni lub pleców (wyciszenie)