Stymulowanie twórczego myślenia i działania u dzieci

Cel ogólny;

- Doskonalenie umiejętności prowadzenia zajęć, z wykorzystaniem aktywnych metod pracy.
Cele szczegółowe;
- Wskazanie nauczycielom argumentów przemawiających za koniecznością stymulowania u dzieci twórczego myślenia i działania
- motywowanie nauczycieli do prowadzenia zajęć różnorodnymi metodami rozwijającymi twórcze myślenie i działanie
- wskazanie nauczycielom, czego należy unikać, aby nie ograniczać zdolności dzieci
- integrowanie nauczycieli podejmowaniu wspólnych działań twórczych

Wg. Bogdana Suchodolskiego twórczość to pewna postawa wobec życia, majaca swój wyraz w umiejętności samodzielnego myślenia i rozwiązywania nieznanych problemów i zadań: występuje tam, gdzie powstają nowe jakości i wartości będące wynikiem osobistych działań i poszukiwań.

Twórczość przejawia się w każdej dziedzinie działalności ludzkiej – artystycznej, naukowej, wychowawczej. Jest bardzo ważna w kształtowaniu osobowości dziecka. Rozbudzanie twórczego myślenia u dzieci rozwija ich wyobraźnie, i zdolności do ekspresji twórczej, zachęca do oryginalnego i nowatorskiego myślenia, a także ułatwia dostosowanie się do zachodzących zmian.

Wg. Edwarda Nęcki ludzie twórczy:
- są otwarci na informacje dwuznaczne, niepewne i sprzeczne;
- maja dużą potrzebę różnorodności, nowości i zmiany, a małą odporność na nudę;
- są dociekliwi i wytrwali w oczekiwaniu na rezultat;
- łatwo wychwytują potrzebne informacje i nie lekceważą bodźców ubocznych i przypadkowych
- ryzykują intelektualnie – zgadują, spekulują, wychodzą poza schematy i konstrukcje teoretyczne, lubią przewidywać i rozważać sytuacje hipotetyczne, nie boja się błędu
- maja szacunek i zaufanie do siebie, znają swoja wartość
- biorą odpowiedzialność za swoja twórczość
- są wytrwali i elastyczni, bywają pochłonięci pasja i maja okresy bezczynności
- cenią wartość swojej pracy.

Pogląd że zdolności intelektualne są wrodzone i nie można ich rozwijać, jest błędny. Pożądane umiejętności mogą się ukształtować dzięki odpowiedniej stymulacji i treningowi. Metody rozwijania zdolności twórczych musza być dostosowane do wieku dziecka, jego możliwości i umiejętności.

Rolą nauczyciela w rozwijaniu aktywności twórczej jest nieograniczanie ich naturalnych zdolności twórczych.
Nauczyciel powinien :
• odnosić się z szacunkiem do niezwykłych pytań dzieci
• okazywać szacunek wobec niezwykłych pomysłów
• okazywać dzieciom , że ich pomysły są wartościowe
* od czasu do czasu zapewniać dziecku możliwość działania bez oceny
• uzasadnić ocenę i wskazać, co można poprawić

Nauczyciel odgrywa ogromną role w procesie kształtowania kreatywności u dzieci, dlatego powinien mieć określone cechy i umiejętności.
Nauczyciel twórczy:
- umożliwia dziecku samodzielne rozwiązywanie problemów
- dostarcza dzieciom bogatych i różnorodnych doświadczeń
- zachęca je do podejmowania samodzielnych zadań
- okazuje dzieciom akceptację, stara się nawiązać z nimi bliski kontakt i jest otwarty
- unika indywidualnej rywalizacji pomiędzy dziećmi
- ocenia aktywność , a nie tylko efekt działania

U dziecka w wieku przedszkolnym możemy określić wskaźniki postawy twórczej. Poprzez zabawę ujawnia się jego zdolność do przedefiniowania funkcji przedmiotów, tworzenia metafor i udawania. Dlatego ważne jest aby podtrzymywać naturalne zabawy dziecka i dostarczać mu okazji do działania w sytuacjach fikcyjnych.

Rozwijanie dyspozycji do działań twórczych wymaga od nauczyciela przedszkola, oprócz odpowiedniej postawy, znajomość i metod stymulowania twórczej aktywności i zadań rozwijających podstawowe operacje umysłowe myślenia twórczego. W procesie kształcenia powinny dominować przede wszystkim metody poszukujące, ekspresyjne, i praktyczne, najbardziej wyzwalające aktywność twórcza dziecka.

Najlepszym momentem na podjęcie działań stymulujących rozwój wyobraźni dziecka jest wiek przedszkolny. W tym wieku potencjał twórczy dzieci jest naturalny i nieograniczony. Wystarczy stworzyć im sprzyjające warunki, aby pobudzić i rozwijać ich zdolności twórcze.

Formy aktywności twórczej

Aktywność twórcza dzieci w wieku przedszkolnym może przejawiać się w różnych formach: słownej, muzycznej, ruchowej. Rozwijaniu się sprzyjają odpowiednio dobrane zabawy i ćwiczenia.
Paul Torranece uważa , ze dziecko przede wszystkim powinno zdobyć umiejętność twórczego myślenia. Jego następstwem będzie aktywność muzyczna, wokalna, plastyczna i ruchowa.

Twórcza aktywność językowa powinna wyrażać się w :
• zdolności do wysuwania nowych pomysłów i znajdowania różnorodnych sposobów rozwiązywania problemów i zadań językowych,
• zdolności do twórczych wyobrażeń
• chętnym, spontanicznym lub celowym podejmowaniu aktywności językowej w postaci dłuższych wypowiedzi.

Techniki pracy z małymi dziećmi powinny :

- kształtować umiejętności interpersonalne, takie jak: współdziałanie , porozumiewanie się
- rozwijać zdolności: abstrahowania, kojarzenia, rozumowania dedukcyjnego i indukcyjnego, transformowania, metaforyzowania
- kształtować umiejętności przezwyciężania przeszkód np. widzenie inaczej.

Zabawy i ćwiczenia słowne rozwijające twórcze myślenie m.in.

• archiwum – zadaniem dzieci jest wymienienie słów spełniających określone kryteria np., rzeczy białych; białych i twardych; białych, twardych i do jedzenia
• szukanie podobieństw – zaprezentuj różne obrazki, następnie wylosuj dwa z zestawu i zapytaj dzieci , co maja ze sobą wspólnego, np. koń i krowa, drzewo i kwiat
• łańcuch skojarzeń – gra słowna: jedno dziecko mówi wyraz, drugie dodaje swoje skojarzenie, następnie dziecko wymienia słowo które kojarzy mu się z ostatnim
• kalambury – dzieci losują różne postacie, np. króla, noworodka następnie przedstawia ruchem a pozostałe dzieci maja odgadnąć o jaką postać chodzi
• chińska encyklopedia – przedstaw obrazki np. ze zwierzętami , należy je sklasyfikować według niekonwencjonalnych cech. Powiedz ; Bardzo dawno temu Chińczycy dzielili swoje zwierzęta zupełnie inaczej niż my np. na te które były oswojone, zachowywały się jak szalone, robiły bałagan...;
• życzenia do czarnoksiężnika – dokończenie zdania
• czuje się jak ... - zadaniem dzieci jest porównanie swoich odczuć do owoców, kwiatów, roślin.
• Do czego to może służyć – dzieci szukają nowych zastosowań przedmiotów
• Zwierzęta sa jak dzieci bo ... - dzieci tworzą analogie
• Zabawy z wykorzystaniem kart dialogowych – ich celem jest prowokowanie twórczego myślenia, zadaniem dzieci jest wybranie karty, która kojarzy się np. z wakacjami, rodziną itp.

Rozwijanie aktywności plastycznej

Najlepszym sposobem wspomagającym wszechstronny rozwój dziecka sa zajęcia plastyczne. Aktywność plastyczna daje dzieciom wielka radość. Ekspresja plastyczna jest spontaniczna i wynika bezpośrednio z jego przeżyć i spostrzeżeń, wyzwala wyobraźnię. Aby rozwinąć zainteresowania plastyczne u dzieci, powinniśmy stosować różnorodne i atrakcyjne techniki.
Ćwiczenia plastyczne rozwijają u dzieci takie cechy jak : spontaniczność, wytrwałość, umiejętność planowania i dokonywania właściwych wyborów. Najważniejszy jest sam proces tworzenia, a nie efekt pracy. Dlatego należy stworzyć dzieciom warunki do spontanicznego działania – zapewnić mu możliwość korzystania z różnorodnych rekwizytów i materiałów, które stymulują wyobraźnię

Do zabaw plastycznych, które rozwijają twórcze myślenia należą:

- rysowanie skojarzeń – poproś dzieci aby przypatrzyły się kleksowi znajdującemu się na kartce i i pomyślały, co przypomina im jego kształt. Ich zadaniem jest zamienienie go w rzecz, z którą im się skojarzył.
- przekształcanie – poproś dzieci o narysowanie koła, następnie niech je przekształcą w; okno, szafę, sweter, drzewo.
- uzupełnianie – poproś dzieci o pokolorowanie narysowanego koła tak aby powstał obraz.
- kreatywne rysowanie – poproś dzieci o przekształcenie podanego wzoru na to, co chciałyby zobaczyć podczas podróży.
- łączenie technik plastycznych z werbalnymi – poproś dzieci aby nakleiły na kartce krople deszczu, przyjrzały się jej i podały skojarzenia związane z jej kształtem. Następnie zadaniem dzieci jest wykonanie pracy plastycznej zamienienie kropli w to , o czym pomyślały.

Aktywność plastyczna można rozwijac również poprzez stosowanie różnorodnych techni, takich jak:

• rysowanie pastelami tłustymi i suchymi,
• kleksografia
• rysowanie węglem i tuszem
• kolaż
• mokre na mokrym
• malowanie na folii i szkle
• kirigami
• orgiami z kółek
• stemplowanie
• lepienie z masysolnej
• rysowanie na papierze ściernym
• wydzieranka z gazet.

Rozwijanie aktywności muzyczno – ruchowej

Do metod twórczych rozwijających aktywność muzyczno – ruchową zaliczamy:

-metodę Alfreda i Marii Kniessów – jest to rodzaj gimnastyki rytmicznej i twórczej polegającej na poszukiwaniu nowych form ruchu. Charakterystyczne w tej metodzie jest używanie dwóch przyborów równocześnie przez jedna osobę. Mogą to być szarfy, grzechotki, dzwoneczki.
- metodę Karla Orfa – muzyka, mowa i ruch przenikają się i dają dziecku możliwość samoekspresji i rozwijaniu inwencji twórczej.
- metodę Rudolfa Labana – gimnastyka twórcza, która jest opowieścią według określonego schematu, fabularna interpretacją słów. To ruch podejmowany zgodnie z własną inwencją twórczą, fantazją ,i doświadczeniem.

Jeśli będziemy stymulować twórczy rozwój dziecka, wykorzystując aktywne metody pracy, dziecko będzie:
• otwarte na świat,
• twórcze i kreatywne,
• zainteresowane tworzeniem,
• samodzielne,
• ciekawe świata,
• asertywne,
• akceptowało siebie,
• miało świadomość własnej tożsamości,
• umiało słuchać i szanować pomysły innych


Zabawy do przeprowadzenia z nauczycielami

Aktywność słowna

Łańcuch skojarzeń- jeden z uczestników mówi pierwszy wyraz o jakim pomyśli – każdy następny wymienia skojarzenie do poprzedniego

Archiwum – n –le wymieniają rzeczy spełniające podane kryteria np. są zielone; zielone i twarde; zielone, twarde i do jedzenia

Wspólne dzieło - Każdy rysuje na osobnej kartce coś co np. sprzyja jego nastrojowi, następnie zadaniem jest ułożenie ich w taki sposób aby przedstawiały jakąś sensowną całość.

Aktywność plastyczna

Kreatywne rysowanie – każdy otrzymuje narysowany wzór, zadaniem jest narysowanie tego co chciałyby zobaczyć np. podczas podróży

Łączenie techniki plastycznej z werbalną – naklejenie na kartce papieru kropli deszczu podanie skojarzeń z jej kształtem następnie zamienienie kropli w to o czym pomyślały

Aktywność muzyczno – ruchowa

Zabawa z krzesełkami – sposoby siadania na krześle np. jak oglądam telewizje, obieram ziemniaki, jestem znudzona, jestem królową na tronie itp.

Podglądanie os – skradamy się a następnie odpędzamy od os

Gazeta jako źródło dźwięku – naśladowanie np. padającego deszczu, wiejącego wiatru, szeleszczących liści


Scenariusz rady szkoleniowej

Temat; Stymulowanie twórczego myślenia i działania u dzieci
Prowadząca Anna Liszka

Lp
Przebieg
Cele
1. Powitanie. Przedstawienie tematu i celów Ustalenie zasad pracy
2. Zabawa kształtująca umiejętności interpersonalne – Dzisiaj czyje się jak... Stworzenie dobrej atmosfery w grupie
3. Wyjaśnienie podstawowych pojęć – mini wykład Wskazanie argumentów przemawiających za koniecznością stymulowania twórczego myślenia
4. Rozwijanie twórczej aktywności słownej – zabawy

- łańcuch skojarzeń
- archiwum
- wspólne dzieło

Poznanie technik i zabaw rozwijających twórcze myślenie

-rozwijanie zdolności kojarzeniowych
- rozwijanie zdolności abstrahowania
- rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie
5. Rozwijanie twórczej aktywności plastycznej – zabawy

- kreatywne rysowanie
- łączenie techniki plastycznej z werbalną Poznanie technik rozwijających ekspresję plastyczną
- rozwijanie twórczego myślenia i twórczej ekspresji plastycznej
6. Stymulowanie aktywności muzyczno – ruchowej

- zabawa z krzesłami
- podglądanie os
- gazeta jako źródło dźwięku
- rozwijanie metod stymulujących aktywność muzyczno – ruchowa
- rozwijanie twórczego myślenia i twórczej aktywności ruchowej
-rozwijanie płynności ruchów
- rozwijanie inwencji i aktywności twórczej

7. Podsumowanie zajęć. Ocena stopnia realizacji celów