Zabawa jako pedagogiczny środek pomocniczy w przezwyciężaniu agresji

„Dzieci agresywne sprawiają poważne trudności wychowawcze, gdyż ich zachowanie cechuje brak zdyscyplinowania powodując naruszenie regulaminu szkolnego oraz różnych form współżycia społecznego. Jednostka agresywna wywiera destrukcyjny wpływ na układ stosunków społecznych w grupie, powodując powstanie w niej różnych konfliktów i antagonizmów” (Z.Skorny, 1992, s.180).
Przed każdym pedagogiem stoi niezwykle trudne i ważne zadanie przeciwstawiania się wszelkim przejawom agresji oraz zapobieganie zachowaniom agresywnym. Dążenia do ograniczenia zachowań agresywnych u wychowanków należy rozpocząć od kształtowania sfery emocjonalnej u dzieci. Bardzo ważna jest umiejętność poznawania siebie nawzajem, budowania wzajemnego zaufania, zdolności empatyczne, wzrost pewności siebie. Należy uczyć dzieci panowania nad własną złością i kontrolowania własnych zachowań i reakcji w stosunku do innych osób. Równie ważne jest budowanie silnej osobowości i poczucia własnej wartości, które są warunkiem pozytywnego rozwoju społecznego, prawidłowych kontaktów społecznych, a także przyjmowania odpowiedzialności za własne działania. Dzieci powinny nauczyć się wzajemnych pozytywnych interakcji, a nie współzawodniczyć ze sobą we wrogiej atmosferze.
Nieocenionym środkiem pedagogicznym w przezwyciężaniu agresji są zabawy interakcyjne, które ułatwiają dzieciom zdobywanie różnorodnych doświadczeń ze samym sobą, a także z innymi ludźmi. „Dzieci mogą włączyć do sytuacji w zabawie swoje potrzeby i uczucia, działać aktywnie i według własnego uznania, a ponadto bez obaw doświadczać konsekwencji swojego postępowania. Dotyczy to w szczególności zabaw społecznych, głównie takich ćwiczeń i zabaw, w których nie ma zwycięstwa i przegranych”(R. Portmann, 2005, s. 8). Bawiąc się w nie dzieci mogą pokonać zakorzenione wzorce zachowań i przećwiczyć umiejętności, które są konieczne do prospołecznego postępowania.
„W zabawie pobudzane są ważne procesy nauczania; mimo to zabawa nie jest „poważną” sytuacją. W jej trakcie wiele rzeczy jest dozwolonych i może sprawić przyjemność, podczas, gdy w życiu codziennym są one zwykle drażliwe i ewentualnie podlegają określonym sankcjom. Należą do tego na przykład:
– dynamika napięcia i odprężenia;
– rozwijanie fantazji, aż do bezsensu, na przykład w grach słownych;
– ruch i kontakt fizyczny;
– możliwość „agresywnego” zachowania;
– radość z ponownego rozpoznawania, pewność, bezpieczeństwo i przyjemność wynikające z powtórzeń” (R. Portmann, 2005, s. 8-9).
Zabawy wykorzystują agresywne zachowanie w pokojowych zamiarach, bowiem pełnią funkcję wentylów pomagających w odreagowywaniu napięcia.
W zabawach interakcyjnych agresjom można nadać określoną formę. „Tego rodzaju pozorne walki spełniają szereg funkcji:
– służą wyrażaniu złości i wrogości;
– pozwalają na przynoszącą ulgę regresję, to znaczy oddalają od społecznego przymusu;
– prowadzą paradoksalnie do solidarności i zaufania u uczestników;
– uwrażliwiają na społeczną definicję agresywnego zachowania;
– dzięki nim można bez wstydu i sankcji rozmawiać na tematy tabu, na przykład o przekleństwach;
– możliwa jest zmiana ról, także w formie odwróconej hierarchii”(R. Portmann, 2005, s. 9)
Zabawy przeciwdziałające agresji mają na celu:
„– dostrzeganie i wyrażanie agresywnych odczuć;
– rozpoznawanie elementów wyzwalających w nas złość i agresję;
– lepsze zrozumienie siebie samego i innych ludzi;
– opanowanie agresji i wściekłości, a także ich przezwyciężanie;
– budowanie poczucia wartości samego siebie i silnej tożsamości;
– nawiązywanie nieagresywnych kontaktów;
– pokojowe rozwiązywanie konfliktów” (R. Portmann, 2005, s. 10).

Bibliografia:
1. Portmann R., Gry i zabawy przeciwko agresji, „Jedność”, Kielce 2005
2. Skorny Z., Psychologia wychowawcza dla nauczycieli, WSiP, Warszawa 1992