Metodologia jako nauka o metodach badań naukowych

Metodologia to system jasno określonych reguł, procedur do których odwołują się poszczególne nauki. Jest nauką dynamiczną i rozwojową. Często określana jest jako nauka o nauce. Klasycznie wyróżnia się metodologie: nauk ścisłych ,nauk przyrodniczych, nauk społecznych.

Metodologia zajmuje się poznaniem naukowym, tym jak naukowo pojmować, tworzyć wiedzę naukową.
Dzieli się na: metodologię opisową która formułuje ogólne nauki, które powinna spełniać
każda działalność badacza Ogólna metodologia jest teorią zastosowania reguł semiotycznych oraz praw i reguł logiki formalnej do działalności naukowej. Interesuje ją poprawne formułowanie problemów naukowych, poprawność rozumowań, zasady dyskusji. i metodologię szczegółową która zajmuje się konkretnymi metodami badawczymi specjalistycznymi dla danej nauki (metodologia stosowana) np. metodologia socjologii, metodologia pedagogiki.

Zadaniem metodologii jest opis wzorów postępowania badaczy, metody konceptualizacji, zbierania, analizy, budowania definicji., typologii, wyjaśnień ,analiza pojęć ,eksplikacja metod i pojęć , konstrukcja narzędzi naukowych , ocena sposobu postępowania badaczy.
Współcześnie dominuje podejście bazujące na wykorzystaniu metod statystycznych bądź matematycznych (szczególnie nauki ścisłe) do opisu różnych zjawisk będących pod obserwacją badacza. W celu uzyskania danych do obliczeń wykorzystuje się precyzyjnie opisaną w metodologiach szczegółowych nauk gamę działań.
Wiele nauk posiada własne metodologie lub korzysta z dorobku innych zapożyczając ich metodologie, np. metody statystyczne w formie zmodyfikowanej i dostosowanej do szczególnych zagadnień ekonomii noszą miano ekonometrii.

W naukach społecznych najczęstszą formą zbierania danych jest ankieta, której konstrukcja, sposób przeprowadzenia oraz struktura respondentów musi być dokładnie, wg zasad, ustalona. Do opracowania wyników stosuje się m.in. statystykę opisową.
W naukach pozytywistycznych (przyrodniczych) eksperyment jest uważany za najdoskonalszą metodę badawczą.
Metodologia nauk społecznych - analizuje nie tylko procedury badawcze, lecz także jej wytwory: pojęcia, hipotezy, prawa, twierdzenia.

Celem metodologii jest dostarcza reguł wnioskowania ,dostarczanie reguł intersubiektywności (empiryczna obiektywność i sposób weryfikacji).

Na terenie nauk społecznych ścierają się dwie metodologie:
a) metodologia pozytywistyczna oparta na naukach przyrodniczych, faktach pozytywnych (obserwowalnych),
b) metodologia humanistyczna oparta na oberwaniu zachowania jednostki

Wyróżniamy 2 strategie badań społecznych:

1) strategia obiektywistyczna dająca odpowiedź na pytanie: jak jest?
2) strategia teleologiczna (teleologia – nauka o celach) odpowiada na pytanie: jak osiągnąć pożądany stan rzeczy? jak osiągnąć cel?

Metodologia określa:

- prawidłowości procesu poznania określonej nauki
- zasady formułowania problemów
- zasady formułowania hipotez
- definiowanie
- klasyfikowanie
- wyjaśnienia i inne

Wyróżniamy dwie orientacje w metodologii nauk społecznych:
sens treściowy nauki:
funkcja deskryptywna (opisow
pozytywizm
atomizm (szczegóły)
metodologie szczegółowe
behawioryzm
badania ilościowe

sens funkcjonalny nauki:
funkcja eksplanacyjna (wyjaśniająca)
humanizm
holizm (całość)
metodologia ogólna
psychologia poznawcza
badania jakościowe

Literatura:

Stefan Nowak „Metodologia badań społecznych” Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa 2008 r.

Earl Babbie „Podstawy badań społecznych” Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa 2008