Inspiracja w twórczości plastycznej dziecka

Obserwacja otoczenia inspiracją w twórczości plastycznej dzieci.

Na rozwój twórczej ekspresji dziecka wpływa w dużym stopniu otoczenie,
w którym ono codziennie przebywa, z którym codziennie się styka. W warunkach monotonii i szarzyzny, w otoczeniu nieestetycznym, pozbawionym elementów piękna pielęgnowanie i rozwijanie delikatności uczuć dziecka, bywa bardzo trudne. Dlatego w toku pracy w przedszkolu należy starać się w otoczenie wprowadzać okruch estetyki i piękna. Trzeba usilnie dbać by każdy kąt w przedszkolu lśnił czystością, by wszędzie była zieleń, kwiaty. W ten sposób wpływ otoczenia przyczyni się do wzbogacenia psychicznego życia dziecka oraz ma dodatni wpływ na dziecięcą wypowiedź plastyczną. Dziecko przebywające w odpowiednich warunkach zdolne jest do tworzenia dzieł wartościowych pod względem artystycznym.
Wyprowadzając dziecko poza przedszkole, ucząc obserwowania różnych zjawisk występujących w przyrodzie kontynuujemy pracę nad kształtowaniem upodobań estetycznych. Wiele przemawia za tym, że współżycie z przyrodą we wczesnym dzieciństwie daje przeżycia i wzruszenia, jakich już się potem nigdy nie doznaje. Przyroda silnie działa na zmysły małego dziecka i sferę emocjonalną dostarczając wrażeń połączonych z dobrym samopoczuciem fizycznym, z radością ruchu na wolnej przestrzeni. Obcowanie z naturą odpowiada biologicznym potrzebom dziecka i pozostawia w jego wspomnieniach wielozmysłowe i niezatarte wrażenia czy to ciepła i blasku słońca, puszystości śniegu, szumu wiatru, chłodu strumyka. Dziecko w okresie przedszkolnym żywo odbiera piękno i grozę krajobrazu, lecz chłonie to przede wszystkim w czynnym kontakcie z przyrodą. Przedszkole jest miejscem, które powinno wychodzić naprzeciw potrzebie obcowania dziecka z naturą i rozwijać zdolności dostrzegania i poznawania otaczającego środowiska, budzenia uczuć dla ojczystej przyrody, kształtowania stosunku do zwierząt i roślin. Doskonałą okazją do bezpośredniego kontaktu z przyrodą są spacery i wycieczki.
Szczególnie korzystne dla budzenia świadomości piękna przyrody są wyjścia organizowane kilkakrotnie w ciągu roku do tego samego miejsca. Obserwacja tych samych elementów danego środowiska, nie tylko wzbogaca obserwację, ale pozwala dzięki nagromadzonym uprzednio wyobrażeniom na dokonanie porównań obrazu poprzedniego z nowym, obserwowanym w innej porze roku. W przyjemnej atmosferze spaceru dzieci mogą się nacieszyć pięknem: szerokiej przestrzeni, pogodnego nieba, szumu drzew. Spacery trwają krótko i dostarczają dzieciom wielu bezpośrednich przeżyć spostrzeżeń. Wiele z nich zasługuje, aby je wzbogacić i utrwalić, pomówić o nich, gdy są jeszcze świeże, stworzyć warunki by znalazły wyraz w zabawach i twórczości plastycznej dziecka.
Wspomnienia ze spacerów, wycieczek i zabaw znajdują często swój wyraz w rysunkach, lepiankach oraz pracach wykonanych z materiału przyrodniczego. Bogactwo różnorodnych przeżyć jest niewyczerpanym źródłem plastycznej twórczości dzieci. Szuman twierdzi, że dziecko rysuje i maluje to ze swego otoczenia, co je szczególnie zaciekawia i zajmuje. Dzieci w swych pracach prezentują to, co wydaje im się szczególnie piękne, ważne i doniosłe.
Plastyczny obraz rzeczywistości ma zawsze zabarwienie subiektywne. Trzeba zwrócić uwagę na to, jak odmiennie widzą rzeczywistość oczy różnych dzieci, jak różne z tym indywidualnym widzeniem są ich przeżycia. Nie wszystkie dzieci potrafią równym stopniu dostrzec piękno obserwowanego przedmiotu czy zjawiska. Każde dziecko po swojemu, według własnego widzenia przeżywa widziane obrazy. W toku zajęć i zabaw ułatwia się dzieciom nawiązywanie kontaktu ze środowiskiem, aby wzbogacić zakres jego doznań i doświadczeń.

Dużą uwagę należy przypisać obserwacji opartej na wnikliwych samodzielnych spostrzeżeniach dziecka, których wynikiem są przeżycia. Przyczyniają się one do wytworzenia sobie przez dziecko własnego obrazu świata. Oglądanie na przykład kwiatów na łące, badanie ich budowy, liczenie płatków, zwracanie uwagi na kolor i zapach wyzwala twórczą aktywność dziecka. Bierze się ona z bezpośredniego zetknięcia z naturą i jej pięknem. Barwy kwiatów przyciągają wzrok dzieci, budzą radość i zachwyt. Dzieci wtedy chętnie sięgają po farby, kredki, aby namalować kwiaty, a robią to samodzielnie zgodnie z własnymi odczuciami potrzebami ekspresyjnymi. Część dzieci wyraża to, co dostrzega, inne zaś prezentują więcej niż zaobserwowały, przedstawiając artystyczną wizje rzeczywistości. Pojawienie się wielu szczegółów zaobserwowanych i podpowiedzianych przez fantazję oznacza, że zdolność obserwacji zaostrzyła się i stała się sprawniejsza.
U dzieci w wyborze tematu i sposobie jego plastycznego wyrażania dominuje postawa uczuciowa. Musi najpierw odczuci i przeżyć to, co widzi by się twórczo i ciekawie wypowiedzieć. Dla starszych przedszkolaków malowanie czy rysowanie to nie tylko zabawa, ale także pożyteczna i poważna czynność umożliwiająca wyrażenie przeżyć i wiedzy o świecie. Choć często wytwory dziecka nie odpowiadają rzeczywistości, stanowią jednak odzwierciedlenie twórczej wyobraźni dziecka, a to jest najważniejsze.
Dzieci malują, rysują najchętniej z przypomnienia, bez modelu, bo mają własny model świata we wspomnieniu. Zestawienia form i barw żyją w ich pamięci świeżością pierwszego olśnienia, które się odradza podczas pracy. Przeżycie intensywnie odtwarza się w czasie plastycznej wypowiedzi. W wyobraźni dziecka powstają obrazy, których ekspresja równa się sile przeżyć. Estetyczne przeżycia dzieci powinny być przyjemne i takie pozostać w ich pamięci. Wszystkie spacery i wycieczki, kontakty z otoczeniem powinny być przemyślane i zorganizowane by dziecko miało możliwość dostrzegania piękna i odróżniania go od brzydoty.

Rola nauczyciela w inspirowaniu dzieci do twórczości plastycznej

Realizacja podstawowych zadań wychowania plastycznego w przedszkolu zależy w dużym stopniu od relacji nauczyciel – dzieci. Od przekroczenia
progu przedszkola dziecko przystosowuje się do nowego środowiska. Wystrój estetyczny przedszkola, a przede wszystkim wzbudzający zaufanie nauczyciel kształtują u dziecka właściwe nawyki i wyzwalają potrzebę działania.
Twórczy wysiłek dziecka wtedy może dać dobre rezultaty, gdy jest efektem jego wewnętrznej potrzeby wyrażania własnych spostrzeżeń, wyobrażeń i przeżyć emocjonalnych. Dlatego oddziaływanie nauczyciela na przeżycia emocjonalne i wyobraźnię jest jednym z ważniejszych elementów kształcenia ekspresji plastycznej. Tematy bliskie dziecku, zaczerpnięte z najbliższego środowiska, z literatury, lub związane z aktualnymi przeżyciami i potrzebami dziecka ożywiają jego wyobraźnię, pobudzają i stają się punktem wyjścia do jego pracy. Natomiast podstawowym czynnikiem jego działania jest systematyczna i ciągła inspiracja. Źródłem tych inspiracji są zabawy, zajęcia,
a przede wszystkim bezpośrednie kontakty z otoczeniem przyrodniczym, społecznym, technicznym i sztuką organizowane przez nauczyciela mającego na uwadze wielostronny i harmonijny rozwój osobowości dziecka. Dziecko zachęcane do wyrażania swych obserwacji i uczuć zobiektywizowanych w formie artystycznej nie tylko je sobie uświadamia, lecz także uczy się na nie oddziaływać.
Jedną ciekawszych możliwości inspirowania do twórczości są kontakty z
światem przyrody, bogactwem zjawisk, kształtów, barw, zapachów i głosów. Istotne znaczenie mają wycieczki i spacery do lasu, do parku, na łąkę czy do ZOO. Wyjścia te zapoczątkowują emocjonalny stosunek dziecka do przyrody. W planie wycieczek powinny znaleźć się także wyjścia zapoznające dzieci z życiem wsi, miasta czy osiedla, w czasie, których na dzieci oddziałuje inny świat architektury domów, światła i barwy oraz ludzi.
W dużym stopniu inspirują twórczą wyobraźnię dziecka czytane lub opowiadane bajki, baśnie, legendy. Nauczyciel dokonując wyboru tekstu powinien zwrócić uwagę by tekst był odpowiedniej długości, o określonym nastroju oraz by angażował dzieci emocjonalnie. Bogatym źródłem inspiracji są również organizowane przez nauczyciela i dzieci inscenizacje utworów literackich oraz kontakt z sztuką teatralną w wykonaniu aktorów.
Doskonałym wprowadzeniem do twórczej działalności plastycznej jest muzyka. Śpiew piosenek o różnej tematyce, zabawy przy różnego rodzaju muzyce, zabawy taneczno-śpiewne, gra na instrumentach, słuchanie muzyki poważnej czy relaksacyjnej wyzwalają u dzieci swobodę działania, mogą przenieść dziecko w świat iluzji i fantazji. Natomiast środkami plastycznymi dziecko może próbować w sposób indywidualny, zgodny z własnymi odczuciami oddać klimat słuchanej muzyki.
Zadaniem nauczyciela i rodziców jest spełnienie podstawowego warunku w rozwoju ekspresji plastycznej, jakim jest dostarczenie dziecku odpowiednich
narzędzi, tworzyw i materiałów oraz zapewnienia miejsca do pracy twórczej. Korygowanie wypowiedzi plastycznej dziecka w trakcie jego pracy, udzielanie rad i zaleceń, pouczanie, wskazywanie sposobów rozwiązań, poprawianie, narzucanie własnych wyobrażeń i form wypowiedzi w celu uzyskania „lepszego” dzieła jest z reguły szkodliwe i często niszczy twórcze możliwości dziecka. Niesłuszne byłoby jednak twierdzenie, że należy przyjąć postawę bierności i nieingerencji. Dziecko żyje w społeczeństwie i ciągle ulega wpływom otoczenia. Oddziaływanie nauczyciela powinno być jednak przemyślane i zabezpieczać przed przypadkowymi wpływami.
Dziecko jest wrażliwe na ocenę swojej pracy, a uznając autorytet nauczyciela, uważa, że jego każdy osąd ma wagę ostatecznego wyroku. Rola nauczyciela wymaga wielkiej dyskrecji i taktu pedagogicznego. Nie powinien on być tym, który „wie” jak wykonać zadanie, lecz powinien stworzyć warunki sprzyjające samodzielnej twórczości. Powinien z życzliwością i zrozumienie odnosić się do pracy dziecka, które często napotyka trudności w znalezieniu własnych rozwiązań plastycznych. Ostrożność postępowania polega przede wszystkim na unikaniu brutalnej krytyki. Mogą być natomiast prowadzone rozmowy z dziećmi na temat wykonanych prac, a serdeczna atmosfera zachęca dziecko do szczerej wypowiedzi i motywuje do dalszej pracy twórczej.

Bibliografia
1.Cybulska – Pisarek Jadwiga „Twórczość plastyczna dziecka w wieku przedszkolnym” BPNP
2.Dudzińska Irena „Wychowanie i nauczanie w przedszkolu” WSiP
3.Foltys Anna i Maria „Sztuka plastyczna w wychowaniu przedszkolnym” Nasza Księgarnia
4.Gloton Robert, Claude Clero „Twórcza aktywność dziecka” WSiP
5.Lam Władysław „Sztuka dziecka i jej naturalny rozwój” Nasza Księgarnia
6.Szuman Stefan „O sztuce i wychowaniu estetycznym” WSiP