Współpraca z rodzicami, opiekunami ucznia o szczególnych potrzebach edukacyjnych w szkole ponadpodstawowej

dr Adam Makówka

Uczeń o szczególnych potrzebach edukacyjnych w szkole ponadpodstawowej to osoba, która wymaga dostosowanych warunków edukacyjnych w związku z różnorodnymi trudnościami lub wyjątkowymi zdolnościami. Potrzeby te mogą wynikać z różnorodnych powodów, takich jak:
1. Trudności w nauce – np. dysleksja, dyskalkulia, ADHD, autyzm, inne zaburzenia rozwojowe lub intelektualne.
2. Wyjątkowe zdolności i talenty – uczniowie szczególnie uzdolnieni w określonej dziedzinie, jak matematyka, sztuka, muzyka, czy nauki przyrodnicze, którzy potrzebują dodatkowych wyzwań i wsparcia w rozwoju swoich umiejętności.
3. Problemy zdrowotne – uczniowie, którzy z powodu chorób przewlekłych, niepełnosprawności fizycznej czy psychicznej wymagają specjalistycznego wsparcia w zakresie nauki i życia szkolnego.
Aby uczniowie o szczególnych potrzebach edukacyjnych mogli w pełni uczestniczyć w procesie nauczania, szkoła powinna zapewnić im odpowiednie dostosowania, takie jak:
1. Indywidualne plany edukacyjne (IPE) – na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub opinii psychologicznej, szkoła opracowuje indywidualny plan edukacyjny, który określa cele edukacyjne, metody pracy oraz formy wsparcia dostosowane do potrzeb ucznia.
2. Dostosowanie programu nauczania – zmiana treści, metod i form nauczania, aby były one dostosowane do możliwości ucznia, np. wydłużenie czasu na wykonanie zadań, pomoc nauczyciela, wprowadzenie narzędzi wspierających (np. komputerów, oprogramowania edukacyjnego).
3. Asystent nauczyciela – w niektórych przypadkach uczniowie mogą korzystać z pomocy asystenta nauczyciela, który wspiera ich w pracy na lekcjach.
4. Dostosowanie warunków egzaminacyjnych – uczniowie ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi mogą mieć prawo do wydłużonego czasu na egzaminy, dostosowanych zadań czy pomocy specjalistycznych (np. lektor, tłumacz języka migowego).
5. Wsparcie psychologiczne i pedagogiczne – uczniowie powinni mieć dostęp do pomocy psychologa lub pedagoga szkolnego, który pomaga w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi, społecznymi i edukacyjnymi.
6. Zajęcia dodatkowe i terapeutyczne – w zależności od potrzeb ucznia, szkoła może zapewnić zajęcia wyrównawcze, terapię pedagogiczną, logopedyczną, psychologiczną lub rehabilitacyjną.
7. Dostosowanie metod nauczania – dla uczniów z trudnościami w nauce może to obejmować zastosowanie różnorodnych metod aktywizujących, takich jak metoda projektów, praca w małych grupach, indywidualne konsultacje, czy korzystanie z nowoczesnych technologii edukacyjnych.

Współpraca z rodzicami lub opiekunami ucznia o szczególnych potrzebach edukacyjnych w szkole ponadpodstawowej jest kluczowa dla zapewnienia uczniowi optymalnych warunków do nauki i rozwoju. Aby ta współpraca była skuteczna, powinna opierać się na kilku fundamentalnych zasadach:
1. Indywidualne podejście
Szkoła powinna indywidualnie podchodzić do każdego ucznia z szczególnymi potrzebami edukacyjnymi, uwzględniając jego specyficzne potrzeby, mocne strony, a także trudności. Kluczowe jest dostosowanie programu nauczania, metod pracy, a także organizacji zajęć do możliwości ucznia.
2. Stała komunikacja
Rodzice i opiekunowie powinni być regularnie informowani o postępach ucznia, jego sukcesach i trudnościach. Warto zorganizować spotkania, zarówno formalne (np. zebrania z nauczycielami), jak i nieformalne (np. rozmowy telefoniczne, e-mailowe), które pozwalają na bieżąco omawiać kwestie związane z edukacją.
3. Planowanie wspólnych działań
Współpraca powinna opierać się na wspólnym planowaniu działań. Szkoła może zaproponować dostosowanie form pracy, np. poprzez wprowadzenie specjalnych narzędzi edukacyjnych, dodatkowych lekcji wyrównawczych lub asystenta nauczyciela. Rodzice lub opiekunowie powinni aktywnie uczestniczyć w procesie planowania, wyrażając swoje potrzeby i oczekiwania względem szkoły.
4. Zrozumienie specyfiki ucznia
Rodzice, którzy najlepiej znają dziecko, mogą pomóc szkole zrozumieć specyficzne potrzeby ucznia. Warto, aby szkoła zaprosiła rodziców do dialogu, w którym rodzice będą mogli wyjaśnić, jakie trudności napotykają ich dzieci na co dzień i jak najlepiej wspierać ich w procesie edukacyjnym.
5. Wspólne rozwiązywanie problemów
W przypadku trudności w nauce lub zachowaniu ucznia, ważne jest, aby szkoła i rodzice podejmowali wspólne działania mające na celu rozwiązywanie problemów. Może to obejmować konsultacje z pedagogiem, psychologiem, a także współpracę z innymi specjalistami, np. terapeutami czy logopedami.
6. Szkolenia i wsparcie dla rodziców
Szkoła może organizować warsztaty lub szkolenia, które pomogą rodzicom lepiej zrozumieć potrzeby ich dzieci, nauczyć się, jak wspierać je w nauce, czy jak radzić sobie w trudnych sytuacjach. Współpraca z rodzicami powinna obejmować także wsparcie emocjonalne, pomagając im w radzeniu sobie ze stresem i wyzwaniami wychowawczymi.
7. Zgodność działań szkoły z przepisami prawa
Szkoła powinna przestrzegać przepisów dotyczących uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, takich jak dostosowanie warunków do potrzeb ucznia, a także zapewnienie mu odpowiednich form wsparcia, np. w ramach orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
8. Aktywizacja ucznia
Rodzice powinni wspierać ucznia w rozwoju jego samodzielności i odpowiedzialności za naukę. Szkoła powinna pomagać uczniowi odkrywać własne mocne strony, a także motywować go do angażowania się w życie szkolne i społeczne.
Współpraca ta jest dynamicznym procesem, który wymaga otwartości, elastyczności i wzajemnego szacunku. Wspólne dążenie do sukcesu ucznia o szczególnych potrzebach edukacyjnych to fundament efektywnej edukacji.

Bibliografia
1. Jurek, M., & Kowalska, J. (2015). Wspieranie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ponadpodstawowej. Wydawnictwo Edukacyjne.
2. Błasiak, D., & Jurek, M. (2017). Edukacja dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: Wyzwania i metody pracy. Wydawnictwo Adam Marszałek.
3. Kuczyńska, A. (2019). Praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: Przewodnik dla nauczycieli i pedagogów. Wydawnictwo Difin.
4. Stec, K. (2019). Rola rodzica w edukacji dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Wydawnictwo Naukowe Wydziału Pedagogiki UAM.
5. Łukaszewska, A. (2020). Pedagogika specjalna: Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
6. Sulik, P., & Kossowska, M. (2020). Kreatywne metody nauczania dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wydawnictwo Impuls.
7. Kuczyńska, A. (2020). Praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: Współpraca nauczycieli z rodzicami i opiekunami. Wydawnictwo Difin.
8. Makówka, A. (2025). Rola wychowawcy w szkole XXI wieku. Portal edukacyjny Edux.pl