Program zajęć do pracy z uczniami wykazującymi potrzebę wspierania w sferze kompetencji emocjonalno-społecznych z wykorzystaniem historyjek społecznych

Program zajęć do pracy z uczniami wykazującymi potrzebę wspierania w sferze kompetencji emocjonalno-społecznych z wykorzystaniem historyjek społecznych.

Program został opracowany w celach terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych
w obszarach:
1) rozwijania kompetencji uczniów w zakresie rozpoznawania i rozumienia emocji własnych oraz innych,
2) zwiększania kompetencji w zakresie rozwijania relacji interpersonalnych,
3) łagodzenia i eliminowania negatywnych emocji w zachowaniu,
4) eliminowania nieśmiałości w kontaktach z innymi, lęku przed wypowiadaniem się na forum grupy,
5) wzmacniania poczucia własnej wartości.

Miejsce prowadzenia zajęć: świetlica szkolna (można realizować również w innych miejscach - biblioteka/czytelnia, sala lekcyjna podczas godzin do dyspozycji wychowawcy).

Przeznaczenie – Zajęcia dla uczniów wymagających wsparcia w zakresie rozwoju kompetencji emocjonalno-społecznych.

Harmonogram zajęć – 2 razy w miesiącu.

Przewidywane efekty: obniżenie napięcia emocjonalnego, pokonanie trudności w wypowiadaniu się na forum grupy, umiejętność współpracy z nauczycielem i w grupie rówieśniczej, nabycie umiejętności emocjonalno-społecznych.

Opis programu:
1. Założeniem jest wykorzystanie obcowania historyjek społecznych do rozumienia sytuacji życiowych i poprawy funkcjonowania uczniów.
2. Celem jest wsparcie uczestników zajęć w rozwiązywaniu konkretnych trudności dnia codziennego i poprawa ich samopoczucia.
3. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych poprzez otwarcie się na problemy innych
i budowanie poczucia wspólnoty.
4. Kształtowanie wrażliwości zrozumienia potrzeb własnych oraz innych.
5. Wspomaganie rozwoju społeczno-emocjonalnego uczniów.

Cele programu:
1) Wdrażanie do poprawnego porozumiewania się w różnych sytuacjach.
2) Praca w atmosferze spokoju i życzliwości, stopniowego przygotowywania do pokonywania trudności, korygowania niewłaściwych reakcji na niepowodzenie, uczenie postawy odpowiedzialności za swoje postępowanie.
3) Prowadzenia dialogu w zabawach tematycznych.
4) W pracy z uczniami wykorzystanie:
• ilustrowanie czytanego tekstu np. poprzez rysowanie, malowanie, lepienie z plasteliny,
• tworzenie rysunków postaci,
• tworzenie alternatywnych zakończeń historyjek,
• rozwiązywanie krzyżówek, rebusów, zagadek związanych z treścią utworu,
• układanie historyjek obrazkowych opartych o treść.

Planowanie pracy z tekstem służącym do przepracowania problemów:
• Zdefiniowanie problemu do przepracowania w grupie i wybór odpowiedniego tekstu, (filmu),
• zintegrowanie grupy z wykorzystaniem np. elementów pedagogiki zabawy (krąg, rundka, relaksacja przy muzyce – w parach, grupach),
• czytanie, słuchanie lub oglądanie – historyjka o zachowaniach w różnych sytuacjach życia codziennego,
• rozmowa o sytuacji, w której znalazł się bohater, w celu zrozumienia jego postępowania, odniesienia się do własnych przeżyć uczestników zajęć,
• przepracowanie tekstu w celu nazwania przeżyć i emocji np. rozmowa dotycząca sposobu przezwyciężenia trudności bohatera, ekspresja plastyczna, ruchowa.

Sposób rozpoznania grupy – uczestników zajęć:
1. Identyfikacja uczestników zajęć - grupa świetlicowa, poprzez obserwację uczniów, rozmowę z uczniami, analizę dokumentacji, analizę orzeczeń i opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, jeśli uczeń taką posiada.
2. Zidentyfikowanie zaobserwowanych problemów uczniów:
a) Trudności komunikacyjne i społeczne uczniów związane z przebywaniem
w większej grupie,
b) potrzeba uczenia się radzenia sobie z trudnymi emocjami (reagowanie przez uczniów płaczem w sytuacjach problemowych lub wynikających z konieczności udziału w wydarzeniach grupowych, zamykanie się w sobie, postawy wycofania, brak aktywności na zajęciach),
c) brak umiejętności utrzymywania koleżeńskich relacji,
d) męczliwość psychiczna i szybkie zniechęcanie się do różnorodnych form aktywności,
e) niechęć do przebywania w środowisku szkolnym - wycofywanie się
z podejmowania prób integracji i nawiązania bliższych więzi w grupie rówieśniczej.
Cele zajęć:
1. Zachęcanie do współdziałania w grupie podczas zabawy.
2. Kształtowanie poczucia własnej wartości poprzez budowanie pozytywnego obrazu samego siebie.
3. Zdobywanie umiejętności dostrzegania i wyrażania emocji swoich oraz rówieśników.
4. Uczenie się radzenia sobie w przypadku doświadczania przykrych emocji.
5. Umożliwienie integracji z rówieśnikami oraz wykazywanie dbałości o nią.
6. Doskonalenie nawiązywania kontaktów, współdziałania z innymi.
7. Wskazywanie jak radzić sobie w różnorodnych sytuacjach społecznych.

Zasady działania:
1) Spotkania w grupie uczniów w celu wsparcia sfery emocjonalnej, społecznej i integracyjnej z rówieśnikami.
2) Metody i formy pracy: tradycyjne (tradycyjne czytanie, elementy teatru obrazkowego kamishibai).
3) Sposób realizacji:
• Zajęcia czytelnicze – tradycyjnego czytania o charakterze relaksacji
i rozrywki - poprzez lekturę uczestnicy zajęć przeżywają pozytywne emocje, mogą się odprężyć, zrelaksować oraz odpocząć. Podczas zajęć wykorzystywane są treści terapeutyczne w których bohaterowie znajdują się w różnych sytuacjach życiowych. Poprzez ukazanie ich postępowania uczniowie dowiadują się jak można się zachować w danej lub podobnej sytuacji. Po lekturze nauczyciel inicjuje rozmowę.
Korzyści dla uczestników: uczniowie nawiązują rozmowę z nauczycielem, uczą się słuchać innych, wchodzą w interakcje słowne z innymi uczestnikami zajęć, dowiadują się jak w konkretnej sytuacji postąpił bohater, a jak powinien postąpić, o innych formach rozrywki takich jak lektura, nie związanych z multimediami, grami komputerowymi. Wiedzą, że książka dostarcza emocji, sprzyja refleksji i pobudza do myślenia.
• Elementy teatrzyku „kamishibai”. Prowadzący zajęcia przedstawia historyjkę za pomocą ilustracji, obrazków, można wykorzystać krótki film. Prowadzący zajęcia opowiada treściach z jednoczesnym ich prezentowaniem. Zadaje pytania, zachęca do rozmowy. Taki sposób rozwija sprzyja aktywności uczniów, rozwija wyobraźnię. Prowadzący zajęcia może zaproponować uczestnikom samodzielne wykonanie ilustracji do wysłuchanej historii, napisanie odpowiedzi do zadanych pytań, sporządzenie streszczenia w punktach. Pokaz i opowiadanie oraz rozmowa sprawia, że relacja komunikacyjna między prowadzącym i uczniem odbywa się w sposób naturalny, automatycznie.
Korzyści dla uczestników: taka forma komunikacji sprzyja aktywności uczestników zajęć, którzy reagują na bieżąco na obrazki, ilustracje. Opowiadanie treści na podstawie ilustracji umożliwia wprowadzanie modyfikacji - skrócenie lub wydłużenie
a także zmianę treści, np. inne zakończenie. Przy wykorzystaniu ilustracji z opisem krótkimi zdaniami, umożliwia włączenie dzieci w proces opowiadania. To sprzyja zaangażowaniu uczestników w rozmowę o przeżyciach bohatera przeżywaniu emocji.

Przewidywane efekty:

Uczestnicy zajęć:

1) dostrzegą, że lektura jest ciekawą formą odpoczynku i relaksu,
2) poprzez „zastępcze doświadczenie społeczne”, nauczą się, że odczuwanie podobnych przeżyć „w autentycznych sytuacjach” jest udziałem każdego w codziennym życiu, zdobędą doświadczenie i nauczą się, że na każdy problem można znaleźć rozwiązanie, co może przełożyć się na poczucie komfortu psychicznego w realiach życia codziennego,
3) wzrośnie ich samoocena odnośnie pozytywnego postrzegania samego siebie,
4) rozwiną umiejętność rozpoznawania emocji i radzenia sobie z nimi,
5) włączą się w system aktywnego sposobu spędzania wolnego czasu,
6) polepszą umiejętności komunikacji i budowania wypowiedzi, co wpłynie na kontakty społeczne – wchodzenie w relacje z innymi,
7) łatwiej będą integrować się z grupą.
Systematyczna realizacja zajęć wpłynie pozytywnie na budowanie zażyłości w grupie.

Literatura do wykorzystania podczas zajęć:

Magdalena Gut: Kłopoty Tymona – Historyjki społeczne o tym, jak się zachować w sytuacjach życia codziennego, 2016 r.; Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, 2020, wyd. IV.
Magdalena Gut-Orłowska: Tymon rozumie innych - Historyjki społeczne o tym, jak się zachować w sytuacjach życia codziennego, 2018 r.; Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, 2020, wyd. II.
Magdalena Gut-Orłowska: Tymon i emocje - Historyjki społeczne o tym, jak się zachować w sytuacjach życia codziennego, 2019 r.; Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2020 r. wyd. II.
https://www.youtube.com/watch?v=-5uu3wXe1_U – film Witajcie emocje
https://www.youtube.com/watch?v=DL1Au8gOs9M – Urodziny Maćka, krótka historia o tolerancji.

Ocena efektów – czy prowadzący zajęcia zaobserwowali zmiany zachowania uczniów pod wpływem realizacji wdrożonych działań.
1) Pozyskiwanie informacji zwrotnej od uczestników zajęć na temat poziomu ich zadowolenia z uczestniczenia w zajęciach – po każdych zajęciach poprzez rozmowę.
2) Czy wzrosła wrażliwości uczestników i zrozumienie potrzeb własnych oraz innych – sposoby reagowania na pojawiające się problemy w grupie – obserwacja sposobu rozwiązywania sporów między uczniami.
3) Obserwacja uczniów podczas całego pobytu w świetlicy – wzajemne relacje – porównanie z wynikiem diagnozy na wstępie.
4) Sprawdzenie wiedzy uczniów o emocjach i tolerancji (po obejrzeniu filmów - Witajcie emocje, Urodziny Macka, krótka historia o tolerancji).

Program został opracowany po zapoznaniu się z materiałami:
1. Ewa Małgorzata Mrowiec – Biblioterapia jako metoda pracy z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu; Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy nr 4 (58) 2019, s. 30-47; w:
http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-c50523b3-b18f-45cc-ac22-ca632075f43a - dostęp 1.12.2023
2. https://epedagogika.pl/uczniowie-z-orzeczeniem/dostosowac-niedostosowanych-jak-organizowac-zajecia-socjoterapeutyczne-3487.html - dostęp 23.10.2023 r