Ćwiczenia kształtujące somatognozji oraz tożsamości własnej

Somatognozja to orientacja w schemacie własnego ciała. Jest to bardzo ważna umiejętność, zdolność do wyczuwania, nazywania i wskazywania części ciała oraz do rozróżniania strony lewej i prawej.

Często w pracy z małymi dziećmi oraz z osobami o obniżonej sprawności intelektualnej mamy do czynienia z sytuacjami, w których nasi podopieczni nie mają rozwiniętej świadomości własnej osoby, posiadania części ciała. Poproszone, nie potrafią wskazać nogi, głowy czy ręki. Jest to problem nie tylko związany ze znajomością części ciała, ale również problem związany z szeroko rozumianą tożsamością własną, ,,ze mną" jako osobą oraz ,,ze mną" w przestrzeni, a co za tym idzie z poczuciem sprawczości.
Jeśli zatem zdiagnozujemy takie problemy, warto jak najszybciej przystąpić do działań kształtujących poprawną somatognozję.

Oto kilka przykładowych ćwiczeń, które możemy stosować w codziennej pracy:

1. Zabawy ,, Gdzie jest... tu wybrana część ciała" - proste zabawy śpiewne lub o charakterze zgadywanek, wskazujące poszczególne części ciała - na dziecku, na jego zabawkach np.: lalkach, misiach itd. oraz zgodnie z zasadą stopniowania trudności na ilustracjach tematycznych.
2. Zabawy w ubieranie - ubieranie w ubranka lalek, misiów z podkreślaniem na jakie części ciała pasują odpowiednie części garderoby.
Ubieranie z wykorzystaniem ilustracji tematycznych i wyciętych elementów garderoby, które nakładane są na sylwetki, możemy tu wprowadzać treści związane z sezonowością oraz rozróżnianiem płci.
3. Zabawy z lustrem - wykorzystujemy lustro, by śledzić i utrwalać wizerunek własny osoby.
4. ,,Robimy wesołe zdjęcia'' - Możemy robić zdjęcia twarzy dziecka, na których będzie wskazywało części twarzy i jednocześnie utrwalało sobie znajomość własnego wizerunku, możemy zdjęcia te spinać w indywidualne książeczki do oglądania i zabawy.
4. Masażyki - możemy oczywiście wykorzystywać proste masażyki, które znakomicie rozwijają autoorientację.
5. Aktywność twórcza - rysowanie, malowanie - własnego wizerunku, sylwetki, twarzy.
6. Zabawy ruchowe - np. stajemy na prawej nodze itp., pokonywanie różnych torów przeszkód, wspinanie się, skakanie, - zabawy z piłką, woreczkiem – rzuty do góry, do przodu, w czasie stania, chodzenia, lewą ręką, prawą ręką, pod lewą nogą, prawą nogą itp.
7. Możemy również wykorzystywać programy specjalistyczne np.: Programy rozwoju Aktywności M.Ch. Knill, Metodę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherbone i inne podobne, które można wykorzystywać i modyfikować w zależności od potrzeb.

Jak widać sposobów na rozwijanie somatognozji jest wiele, można je stosować jako główne elementy zajęć lub okazjonalnie na przykład przy zmianie odzieży wierzchniej, powrotach ze spacerów itp. Wszystko zależy od naszej kreatywności oraz od potrzeb naszych podopiecznych.
Pamiętać należy tylko o tym, by były one również związane z radością oraz z tym, by każdy mógł doświadczać sukcesu oraz poczucia sprawczości.