X Używamy plików cookie i zbieramy dane m.in. w celach statystycznych i personalizacji reklam. Jeśli nie wyrażasz na to zgody, więcej informacji i instrukcje znajdziesz » tutaj «.

»» ZDALNE NAUCZANIE. U nas znajdziesz i opublikujesz scenariusze ««
Numer: 51228
Przesłano:

Sprawozdanie z planu rozwoju zawodowego nauczyciela kontraktowego

REALIZOWAŁAM ZADANIA ZGODNE Z WYMAGANIAMI

§ 7 ust. 2 pkt. 1
Uzyskanie pozytywnych efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej
lub opiekuńczej na skutek wdrożenia działań mających na celu doskonalenie pracy własnej
i podniesienie jakości pracy szkoły.

Chcąc rozwijać własne kompetencje nauczycielskie, uczestniczyłam w licznych formach doskonalenia zawodowego m.in. w szkoleniach online, webinarach, konferencjach, na których miałam możliwość zapoznać się z różnymi metodami, formami pracy, jak również mogłam wymienić doświadczenia z innymi nauczycielami.

Swoją wiedzę i umiejętności poszerzałam w procesie zewnątrzszkolnego doskonalenia poprzez:

• webinarium „Cyberprzemoc wśród uczniów” (październik 2021)
• webinarium „Trudne emocje w pracy nauczyciela. Jak je wyrażać i jak sobie z nimi radzić” (październik 2021)
• szkolenie taneczne „Rozśpiewana Polska” (listopad 2021)
• webinarium „Kształtowanie kompetencji matematycznych w przedszkolu” (listopad 2021)
• szkolenie w ramach Programu Powszechnej Dwujęzyczności „Bilingual Future”, przygotowujące do wprowadzenia dwujęzyczności w placówkach przedszkolnych na terenie miasta Rzeszów (maj 2022)
• webinarium „Radość, smutek, gniew. Regulacja emocji dzieci w wieku przedszkolnym
i wczesnoszkolnym” (wrzesień 2022)
• szkolenie muzyczno- taneczne „Codzienne śpiewanki- piosenki i zabawy organizujące grupę” (wrzesień 2022)
• szkolenie muzyczno- taneczne „Wrześniowe zabawy z piosenką” (wrzesień 2022)
• webinarium „Zmiany w prawie oświatowym w nowym roku szkolnym” (wrzesień 2022)
• szkolenie muzyczno- ruchowe „Muzycznie-patriotycznie” (październik 2022)
• webinarium „10 sposobów na godzin wychowawczą. Rozwiązujemy konflikt” (październik 2022)
• szkolenie muzyczno- ruchowe „Dzień Misia” (listopad 2022)
• szkolenie muzyczno- taneczne „ Tańce i bale w karnawale” (styczeń 2023)
• webinarium „Współczesna pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna- zróżnicowane potrzeby edukacyjne.” (marzec 2023)
• szkolenie „Awans zawodowy nauczyciela kontraktowego ubiegającego się o stopień nauczyciela mianowanego” (marzec 2023)
• szkolenie muzyczno- taneczne „Muzycznie dla Rodziców” (kwiecień 2023)
• webinarium „Ruch rozwijający Weroniki Sherborne w przedszkolu i w szkole” (maj 2023)

Efektem podejmowanych działań było:
• podniesienie jakości pracy własnej, jak i przedszkola;
• wymiana doświadczeń z innymi nauczycielami;
• poszerzenie wiedzy w różnych dziedzinach.

W trakcie podejmowanych działań związanych z doskonaleniem swojego warsztatu pracy zwracałam uwagę na poszukiwanie różnorodnych form i metod pracy wychowawczo-dydaktycznej.
W swojej pracy wykorzystywałam różnorodne metody m.in.:

• zabawy badawcze, doświadczania, obserwacje przyrodnicze;
• Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne;
• metody relaksacyjne;
• Metoda twórczego myślenia J. Osborne „Burza mózgów”;
• Metoda E. Gruszczyk- Kolczyńskiej do nauki matematyki.
Systematycznie studiowałam literaturę pedagogiczną i naukową, a w szczególności:
• Gruszczyk – Kolczyńska, „Dziecięca matematyka-" Książka dla rodziców i nauczycieli. Wyd.WSiP 2002
• Faber A., Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Wyd. Media Rodzina 2013
• „Dzieciństwo i wczesna edukacja w dynamicznie zmieniającym się świecie” pod red. M. Kowalik-Olubińskiej, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2012
• A. Paluch, E. Drewniak-Wołosz „Dziecko afatyczne w szkole i przedszkolu” Wyd. Komlogo, Warszawa 2017
Systematycznie korzystałam z prenumerat czasopism dostępnych w placówce, z których czerpałam inspiracje podczas przygotowania ciekawych zajęć dydaktycznych:
• Czasopisma metodyczne: „Bliżej Przedszkola”, „Wychowanie w przedszkolu”.

Efektem podejmowanych działań było:
• podniesienie jakości pracy swojej, jak i przedszkola;
• poszerzenie wiedzy w różnych dziedzinach;
• lepsze przygotowanie merytoryczne do pracy z dzieckiem z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

Praca w przedszkolu wymaga ode mnie nieustannego przygotowywania pomocy dydaktycznych, które nie tylko urozmaicają zajęcia, ale również utrwalą w dziecku pozyskane informacje
i umiejętności. W związku z tym, podczas planowania swojej pracy wychowawczo-dydaktycznej, na bieżąco przygotowywałam ciekawe i wartościowe pomoce dydaktyczne, które przyczyniły się do uatrakcyjnienia jakości mojej pracy. W moich zasobach znalazły się między innymi: gry planszowe
i gry „dywanowe”, domina, łamigłówki, grafomotoryczne karty pracy, kolorowanki, plansze demonstracyjne, rebusy oraz mnóstwo liczmanów.
Dbałam również o wystrój zarówno swojej sali, jak i korytarza przedszkolnego, dopasowując tematykę dekoracji do pór roku i zbliżających się uroczystości. Stworzyłam okolicznościowe banery z okazji pasowania na przedszkolaka, Dnia Babci i Dziadka, Dnia Rodziny.
Gromadzenie pomocy dydaktycznych znacznie wzbogaciło mój warsztat pracy, jak również podniosło jakość prowadzonych przeze mnie zajęć, a co za tym idzie pozytywnie wpłynęło na wizerunek pracy placówki, w której uczę.

Efektem podejmowanych działań było:
• podniesienie jakości pracy z dziećmi;
• poszerzenie asortymentów dostępnych pomocy dydaktycznych;
• promocja placówki.

W okresie trwania stażu zorganizowałam, przeprowadziłam i udokumentowałam następujące konkursy:

• konkurs plastyczny „Namaluj mi kolędę” (grudzień 2021);
• konkurs fotograficzny „Wiosna, wiosna, wiosna, ach to Ty!” (kwiecień 2022);
• konkurs plastyczny „Święty Mikołaj oczami dzieci” (grudzień 2022).

Niezwykle ważnym elementem rozwoju młodego człowieka jest udział, a co za tym idzie rywalizacja w konkursach. To one powodują większą chęć do pracy i podbudowują własną samoocenę. W swojej pracy wychowawczo-dydaktycznej uwzględniłam udział moich wychowanków w konkursach, nie tylko organizowanych na terenie placówki, ale również poza nią.

Dzieci pod moją opieką brały udział w konkursach:
• międzyprzedszkolny konkurs „Karmnik dla ptaków” (listopad 2021);
• w listopadzie 2021, jak i w roku kolejnym razem z dziećmi brałam udział w III i IV Podkarpackim Niebieskim Marszu- inicjatywie związanej z Międzynarodowym Dniem Praw Dziecka;
• międzyprzedszkolny konkurs plastyczny „Anioł o dobrym sercu” (grudzień 2021);
• międzyprzedszkolny konkurs plastyczny „Świąteczna choinka” (grudzień 2021);
• wewnątrzprzedszkolny konkurs plastyczny „Bożonarodzeniowa kartka pocztowa”
(grudzień 2021);
• konkurs ekologiczny „Segregacja na 5” (maj 2022);
• wewnątrzprzedszkolny konkurs plastyczny „Skarby Jesieni” (październik 2022);
• międzyprzedszkolny konkurs ekologiczny „Ja też mogę uratować świat- jak przedszkolaki dbają o środowisko?” (listopad 2022);
• międzyprzedszkolny konkurs plastyczny „Moja mała Ojczyzna” (listopad 2022);
• wewnątrzprzedszkolny konkurs wokalny „Najpiękniejsze kolędy i pastorałki” (grudzień 2022);
• wewnątrzprzedszkolny konkurs plastyczny „Dbam o higienę” (kwiecień 2023);
• wewnątrzprzedszkolny, grupowy konkurs plastyczny z okazji Dnia Ziemi;
• międzyprzedszkolny konkurs plastyczny „Okładka mojej ulubionej bajeczki” (kwiecień 2023);
Od roku szkolnego 2021/2022 zajmuję się inwentaryzacją zbiorów bibliotecznych w przedszkolu. Dzięki tej pracy zasoby książkowe w placówce są uporządkowane, dysponujemy wiedzą, jakich pozycji brakuje, które z nich wymagają uzupełnienia, a wychowankowie mają pełen dostęp do wielu, ciekawych bajek.
Od września 2022 roku jestem koordynatorem – osobą zajmującą się sprawami organizacyjnymi, związanymi z zajęciami dodatkowymi z Robotyki, prowadzonymi przez firmę Kosmos.
Również we wrześniu 2022 roku byłam współodpowiedzialna za prowadzenie akcji Lidl „Szkoły pełne talentów”, w której zadaniem całej przedszkolnej społeczności było zbieranie, w trakcie codziennych zakupów punktów- Talenciaków. Uzbierana liczba, w późniejszym etapie sprawiła, że Nasze przedszkole uzyskało nagrodę w postaci gier planszowych.
Ponadto w październiku 2022 roku, razem z dziećmi wybrałam się na cmentarz Pobitno, znajdujący się w bliskim sąsiedztwie Przedszkola, aby, jak co roku pokazać podopiecznym, że wraz ze zbliżającym się Świętem Zmarłych należy pamiętać również o Zasłużonych dla naszego kraju, miasta i zapalić na ich mogiłach znicz. Wizyta ta została udokumentowana przez telewizję TVP 3 Rzeszów. Przeprowadzono ze mną krótki wywiad o krzewieniu w młodym pokoleniu tradycji patriotycznych.
W lutym 2023 roku brałam z kolei udział w Dniu otwartym Szkoły Podstawowej
nr 12, wchodzącej w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 2 w Rzeszowie, w której pracuję. Miałam ogromną przyjemność przedstawić swoją osobę, a także zaprezentować własną wizję pracy w klasach 1-3 szkoły podstawowej.
Zadaniem wynikającym z przebiegu stażu było aktywne włączenie się w organizację imprez przedszkolnych oraz przygotowywanie dzieci do różnych wydarzeń mających na celu podnoszenie jakości pracy przedszkola. Moim nadrzędnym celem było stworzenie podopiecznym warunków do zaprezentowania swojego potencjału, angażując również dzieci nieśmiałe, wycofane,
z zachowaniem przestrzeni dla ich dobrego samopoczucia.
Współorganizowałam uroczystości przedszkolne:
• „Pasowanie na przedszkolaka”- wykonałam dekoracje, napisałam scenariusz uroczystości, zamówiłam i przygotowałam upominki z okazji „Pasowania na przedszkolaka” – (październik 2021);
• „Wizyta świętego Mikołaja”- wykonałam scenariusz z piosenką i wierszem dla gościa, oraz współtworzyłam prezent dla św. Mikołaja – (grudzień 2021);
• Bal Karnawałowy – dekorowałam salę, pomagałam w przygotowaniu strojów – (styczeń 2022);
• „Dzień Babci i Dziadka”- przygotowywałam scenariusz imprezy, wykonywałam stroje
i upominki – (styczeń 2022);
• „Dzień Rodziny”- wykonałam dekorację na tą uroczystość, scenariusz, współtworzyłam prezenty dla Rodziców – (czerwiec 2022);
• „Wizyta świętego Mikołaja”- wykonałam scenariusz z piosenką i wierszem dla gościa, oraz współtworzyłam prezent dla św. Mikołaja – (grudzień 2022);
• „Dzień Babci i Dziadka”- przygotowywałam scenariusz imprezy, wykonywałam stroje
i upominki, pomagałam w przygotowaniu poczęstunku – (styczeń 2023);
• „Dzień Rodziny”- wykonałam dekorację na tą uroczystość, samodzielnie opracowałam scenariusz, współtworzyłam prezenty dla Rodziców – (czerwiec 2023).

Efektem podejmowanych działań było:
• czerpanie radości przez dzieci podczas odgrywania ról
• zintegrowanie społeczności przedszkola
• promowanie przedszkola
• współpraca z Rodzicami w trakcie organizacji imprez
• podniesienie jakości pracy przedszkola i uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej
• wyższa jakość pracy nauczyciela
• rozwijanie uzdolnień plastycznych swoich wychowanków
• poznawanie ciekawych technik plastycznych,
• utrwalenie w wychowankach poczucia tożsamości narodowej

§ 7 ust. 2 pkt. 2
Umiejętność rozpoznawania potrzeb rozwojowych uczniów i uwzględniania ich
w pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej.

W swojej pracy nauczyciela-wychowawcy duży nacisk kładłam na nawiązanie odpowiednich relacji z rodzicami swoich wychowanków. Zebrałam dane dotyczące sytuacji rodzinnej, niezbędne do prowadzenia działań dydaktyczno-wychowawczych, stale je monitorując i uaktualniając informacje o sytuacji życiowej dzieci.
Nawiązanie dobrych relacji z rodzicami wymaga czasu i przede wszystkim chęci. Jest to proces wielowątkowy, ale przynoszący wymiernie rezultaty. Obu stronom powinno zależeć na otwartej komunikacji, bo kiedy takowa istnieje, pozyskujemy sprzymierzeńców i pomocników w wielu wydarzeniach, uroczystościach, wycieczkach. Współpraca ma również pozytywny skutek dla rodziców, którzy czują się potrzebni, stanowią część zespołu działającego dla dobra swojego dziecka i placówki, w której przebywa.
Przez cały okres swojej pracy jako nauczyciel ważne dla mnie było budzenie zainteresowania rodziców światem dziecięcych przeżyć, a więc również wszystkim tym, co dzieje się
w przedszkolu. Poprzez częste i otwarte kontakty z rodzicami, nie tylko poznałam ich oczekiwania względem swojej pracy i działania placówki, ale również uniknęłam wielu nieporozumień.
Byłam w stałym kontakcie z rodzicami poprzez zebrania, konsultacje, rozmowy indywidualne,
a w razie potrzeby również kontakt telefoniczny, kiedy to informowałam rodziców o osiągnięciach ich dzieci czy też problemach wychowawczych.
Swoją postawą zawsze starałam się zachęcać do współpracy, składałam podziękowania za wzniesioną pomoc dla przedszkola oraz dostarczałam jak najwięcej informacji, co zaowocowało tym, iż rodzice chętnie włączyli się w życie przedszkola, współorganizując imprezy integrujące społeczność, jak pasowanie na ucznia, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Rodziny, Wigilię przedszkolną. Przygotowania tego typu były doskonałą okazją do promocji placówki.
Jako wychowawca grupy młodszej (3-latki) oraz w kolejnym roku pracy, grupy mieszanej (4-5 latki) starałam się dobrze poznać i wspierać swoich wychowanków w ich wszechstronnym rozwoju. Jednym z ważniejszych celów było dla mnie budowanie w dzieciach poczucia własnej wartości, bycia pewnym siebie. Ogromną pracę włożyłam w poznanie każdego dziecka, jego potrzeb, marzeń, zdolności, aby wyznaczyć właściwy kierunek późniejszej pracy. Dzięki obserwacji wychowanków
i umiejętności definiowania ich potrzeb, mogłam zaplanować działania, które sprzyjały rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień.

Efektem podejmowanych działań było:
• czynne uczestnictwo rodziców w życiu grupy i całego przedszkola;
• podniesienie jakości pracy przedszkola ze środowiskiem rodzinnym dziecka;
• możliwość zdobycia nowych doświadczeń oraz umiejętności przez dzieci;
• wzbogacenie własnego warsztatu pracy;
• lepsze rozpoznawanie ewentualnych problemów i potrzeb wychowanków.

Specyfika pracy w przedszkolu wymaga odpowiedniego zdiagnozowania potrzeb rozwojowych dzieci, założenia konkretnych celów i ustalenia zasad panujących w grupie. W pracy nauczyciela ważne jest, aby odpowiednio rozpoznać potrzeby edukacyjne swoich wychowanków. Do obserwacji służy wiele narzędzi, jak wspomniane wcześniej karty pracy, arkusze obserwacyjne (wykonywane
w przedszkolu w trakcie I i II półrocza), czy chociażby analiza wytworów plastycznych dzieci.

Aby w pełni zrozumieć i dostosować swój warsztat pracy, do potrzeb wychowanków nawiązałam współpracę z Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną nr 2 w Rzeszowie, dzięki której zdobyłam potrzebną wiedzę i umiejętności. Ponadto byłam w stałym kontakcie z pedagogiem szkolnym
z którym omawiałam niepokojące mnie symptomy, wymagające pomocy specjalistów celem badania i ustalenia profilaktyki działań.

W trakcie roku szkolnego 2021/2022 byłam członkiem zespołu opracowującego Wielospecjalistyczną Ocenę Poziomu Funkcjonowania Ucznia (WOPFU),oraz Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny (IPET). Nasze działania miały związek z otrzymanym
w grudniu 2021 roku orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego dla dziecka znajdującego się w mojej grupie. Chłopiec został zdiagnozowany pod kątem niepełnosprawności ruchowej- afazji. Wszystkie moje późniejsze działania ukierunkowane były na stworzenie dziecku warunków odpowiednich do jego rozwoju. Aby pełniej wspierać chłopca, dostosowując do niego metody
i formy pracy, sięgałam po fachową literaturę przedmiotu.

Efektem podejmowanych działań było:
• pomoc dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;
• podniesienie jakości i warsztatu pracy własnej;
• możliwość zdobycia nowych doświadczeń w ramach współpracy z Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną;
• lepsze rozpoznawanie problemów i potrzeb wychowanków.
Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania - uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania i gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna.
Zajęcia wychowawczo- dydaktyczne realizowałam w zgodzie z podstawą programową, współpracując ze środowiskiem rodzinnym, innymi nauczycielami oraz środowiskiem lokalnym.
W ramach wspomnianej relacji współorganizowałam spotkania z higienistką szkolną (wrzesień 2022) i farmaceutką (luty 2023) - w celu wdrażania dzieci do nawyków higienicznych, uczenia zachowań prozdrowotnych; z adwokatem w ramach projektu Bajeczni Adwokaci (kwiecień 2023) - celem poznania tego odpowiedzialnego zawodu; ze strażakami z Ochotniczej Straży Pożarnej OSP Wilkowyja (luty 2023), policjantami z I Komisariatu Policji w Rzeszowie (marzec 2023)
i żołnierzami z I Batalionu Strzelców Podhalańskich w Rzeszowie (kwiecień 2023) oraz spotkanie
z leśnikiem z Nadleśnictwa Strzyżów (maj 2023) i pszczelarzem z pasieki Bieszczadzka Pszczoła (maj 2023)- w celu poznania tych ważnych zawodów, nauki udzielania pierwszej pomocy, zrozumienia misji, jaką niosą ze sobą te profesje; zorganizowałam również spotkanie w bibliotece szkolnej, w ramach programu „Biblioteka na Was czeka”- celem zachęcania dzieci, już od najmłodszych lat do sięgania po literaturę.

W ramach realizacji założonych zadań zorganizowałam także wyjście przedszkolaków do Kina Zorza (czerwiec 2023) w ramach zbliżającego się Dnia dziecka i towarzyszącej temu akcji „Przedszkolaku czas do kina”, zachęcający najmłodszych widzów do korzystania z oferty kinowej, przełamaniu strachu przed ciemną salą kinową, zapoznaniu z wyposażeniem sal i kabin projekcyjnych. Dzięki takim spotkaniom mogłam obserwować zachowania swoich wychowanków, ich potrzebę wiedzy, ciekawość, zainteresowania. Pozwoliło mi to wyciągnąć wnioski do dalszej pracy.

Efektem podejmowanych działań było:
• owocna współpraca ze środowiskiem lokalnym;
• promocja placówki;
• rozpoznawanie potrzeb dzieci.

§ 7 ust. 2 pkt. 3
Umiejętność wykorzystywania w pracy metod aktywizujących dziecko.

Współczesny system edukacyjny opiera się na angażowaniu uczniów w proces przyswajania wiedzy, odchodząc od metod podawczych, które, jak podkreśla wielu specjalistów, nie sprzyjają zapamiętywaniu i przenoszeniu informacji na działania praktyczne.
W zależności od wieku dzieci, sięgać należy po inne sposoby na ich współuczestniczenie w zajęciach.

Największe wyzwanie stanowią dzieci uczęszczające do oddziałów przedszkolnych, ponieważ dopiero się uczą, jak pracować samodzielnie, a metody aktywizujące ograniczają się do tych, w których nauczyciel kieruje zabawą tak, by przedszkolaki skorzystały z niej jak najwięcej. To właśnie na tym etapie kształcenia formuje się ich charakter i przyszłe podejście do edukacji. Wiele opracowań naukowych podkreśla, że dzieci łatwiej i chętniej przyswajają wiedzę, gdy bezpośrednio uczestniczą w procesie nauki, a nie jedynie biernie „przyjmują” od nauczyciela gotowy materiał.

Metody aktywizujące, w przedszkolu skupiać muszą się głównie wokół gier dydaktycznych, czy metod integrujących. Trudno oczekiwać od kilkulatków zaangażowania w dyskusję czy burzę mózgów, jednak ich uproszczone wersje z powodzeniem starałam się wpleść w trakcie codziennych zajęć dydaktycznych.

W swojej pracy najchętniej sięgałam po :
• klasyczne gry zespołowe- starałam się, by za pomocą ukrytych w sali przedszkolnej wskazówek, dzieci odkrywały kolejne etapy łamigłówki, ucząc się równocześnie pracy zespołowej i logicznego myślenia;
• gry dydaktyczne- które tworzyliśmy razem, jako grupa. Praca ta przyniosła wymierne skutki nie tylko w aspekcie dydaktycznym, ale również artystycznym, ponieważ angażowała wychowanków do twórczego, kreatywnego myślenia;
• ćwiczenia ruchowe- pomysł oparty głównie na ruchu rozwijającym Weroniki Sherborne, dzięki którym dzieci znakomicie potrafiły przekazać swoje emocje, rozładowywały napięcie, które towarzyszy każdemu z nas, uczyły się akceptować fakt, że przestrzeń wokół składa się nie tylko z nich samych, łatwiej było im nawiązać bliższe kontakty;
• wiersze i piosenki skojarzone z ruchem- obserwując na co dzień swoich wychowanków, dostrzegając drzemiący w nich potencjał, doskonaliłam umiejętność zapamiętywania piosenek i wierszy okolicznościowych, zawsze wiążąc ją z ruchem. Dzieci doskonale przyswajały poznany materiał, kojarząc go z odpowiednimi gestami. Zajęcia nigdy nie sprawiały im trudności, nie byli znudzeni, a czas mijał w znakomitej atmosferze.

Aby lepiej przygotować się do zajęć, sprawić by tematyka zainteresowała dzieci, chętnie korzystałam z stron internetowych przeznaczonych dla nauczycieli edukacji przedszkolnej. Stanowiły ogromną bazę informacji i przydatnych artykułów, dzięki którym zajęcia były kreatywne, a dzieci zapamiętywały z nich więcej, poprzez mnogość treści, kolorów, barw. Najchętniej odwiedzałam:

• www.przedszkolankowo.pl
• www.dzieckiembadz.pl
• www.printoteka.pl

Sama również tworzyłam własne karty pracy, łamigłówki i liczmany, bazując na bezpłatnym programie do projektowania graficznego- Canva. Miałam świadomość, że tylko kolorowe, atrakcyjne wizualnie i merytorycznie pomoce dydaktyczne są w stanie zaktywizować dzieci
i pomóc im opanować materiał.

W ramach metod aktywizujących wskazałabym również możliwość uczestniczenia mojej placówki w Programie Powszechnej Dwujęzyczności Bilingual Future. Nie od dziś wiadomo, że nauka języka obcego przynosi największe rezultaty, kiedy odbywa się naturalnie, w trakcie zabawy, dlatego też już od najmłodszych lat dobrze jest zaznajamiać dzieci z innymi językami. Moi wychowankowie zdobywali nowe umiejętności z pomocą czterech maskotek programu – Baby Beatles, które towarzyszyły im w codziennych zajęciach, w piosenkach, zabawach ruchowych i ćwiczeniach
w specjalnych podręcznikach.
Dostrzegam ogromny potencjał tego programu, mam ogromną nadzieję, że będzie kontynuowany
w dalszych latach, ponieważ nie tylko angażował wychowanków do nauki języka angielskiego
w niestandardowy sposób, ale również zapraszał do udziału rodziców, by wspólnie z dziećmi rozwiązywali zadania i uczyli się piosenek.

Efektem podejmowanych działań było:
• podniesienie jakości pracy własnej;
• zwiększenie aktywności dzieci podczas zajęć dydaktyczno –wychowawczych oraz chęć uczestnictwa w nich;
• ciekawsze, bardziej urozmaicone zajęcia;
• promocja placówki;
• zdobywanie wiedzy przez dzieci w sposób nieszablonowy, łatwy i przyjemny.

§ 7 ust. 2 pkt. 4
Umiejętność dokonywania ewaluacji własnej pracy i wykorzystywania
jej wyników do doskonalenia warsztatu pracy.

Rozpoczynając swój staż dokonałam autorefleksji dotyczącej umiejętności organizacji
i doskonalenia własnego warsztatu pracy, analizowania i dokumentowania własnych działań.

Oceniłam także skuteczność dokonywania korekt w tym działaniu, umiejętności uwzględniania w swojej pracy problemów środowiska, wykorzystywania w pracy technologii informacyjnej
i komunikacyjnej, oraz znajomości przepisów dotyczących systemu oświaty.

Na podstawie autoanalizy własnych działań, poznania swoich mocnych i słabych stron formułowałam wnioski do dalszej pracy, które na koniec każdego roku szkolnego ujmowałam
w arkuszu samooceny nauczyciela. W trakcie stażu formułowałam również cząstkowe sprawozdania dla opiekuna stażu, które pomogły mi zrewidować swoje oczekiwania wobec dalszego przebiegu awansu zawodowego.

Po obserwacji zajęć przez dyrektora placówki:
• „Wakacyjne wędrówki” (czerwiec 2022);

obserwacji wicedyrektora placówki:
• „Warszawa- nasza stolica” (kwiecień 2023);

oraz opiekuna stażu:
• „Rodzina- największy skarb” (listopad 2021);
• „Zimna zima” (grudzień 2021);
• „Oznaki wiosny” (marzec 2022);
• „Zabawy z piłką” (maj 2022);
• „W świecie polskich legend” (listopad 2022);
• „Woda” (styczeń 2023);
• „Prace w ogrodzie” (marzec 2023);
• „Moja Mama” (maj 2023).

Analizowałam i dokonywałam spostrzeżeń dotyczących realizacji założonych celów oraz prowadzenia zajęć. Były one dla mnie bardzo pouczające i owocowały nowymi pomysłami
i rozwiązaniami w pracy dydaktyczno- wychowawczej.
Brałam również pod uwagę opinię wychowanków. Niezwykle istotne były dla mnie ich spostrzeżenia, uwagi, ponieważ to przede wszystkim dla nich chciałam, aby moje zajęcia były kreatywne i ciekawe.

Efektem podejmowanych działań było:;
• podniesienie jakości własnej pracy
• pozyskanie cenny rad i pomysłów dla swojej pracy dydaktyczno-wychowawczej;
• umiejętność poznania swoich mocnych i słabych stron w pracy nauczyciela;
• dokonanie autorefleksji nad własnym warsztatem metodycznym;
• nagroda Dyrektora Zespołu Szkolno- Przedszkolnego nr 2 w Rzeszowie- październik 2022 za szczególne osiągnięcia w pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, promowanie wśród dzieci pięknych postaw oraz przybliżanie wychowankom świata wartości.

Jednym z pierwszych kroków, podjętych w celu dobrego zorganizowania pracy w okresie stażu było nawiązanie i określenie zasad współpracy z opiekunem stażu. We wrześniu 2021 roku zawarłyśmy kontrakt i omówiłyśmy zasady naszej współpracy, które realizowałyśmy przez cały okres stażu.

Korzystając z pomocy opiekuna prawidłowo sformułowałam wniosek o rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela mianowanego oraz plan rozwoju zawodowego. Nasza współpraca oparta na obserwacji zajęć oraz wymianie swoich doświadczeń i spostrzeżeń w czasie konsultacji znacznie ułatwiła mi realizację postawionych sobie celów w planie rozwoju.

Efektem podejmowanych działań było:
• pozyskanie wielu cenny doświadczeń zawodowych;
• poznanie nowych metod pracy z dziećmi;
• doskonalenie warsztatu własnej pracy.

§ 7 ust. 2 pkt. 5
Umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami
w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego.

Pisząc o współpracy nauczycieli nie sposób nie wspomnieć o tym, że stwarza ona płaszczyznę do wymiany doświadczeń, dzielenia się wiedzą i doświadczeniem, ale także sprzyja wzajemnej motywacji. Zespół działa jak system naczyń połączonych, w którym wpływy i oddziaływania jednych osób na pozostałe są bardzo silne.
Współpraca jest nieodłącznym elementem pracy dydaktyczno- wychowawczej. Mając na uwadze wszystkie te aspekty, w trackie całego stażu dzieliłam się swoją już zdobytą wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami pracującymi w tej samej placówce, jak również umieszczałam tworzone przez siebie materiały na stronie internetowej przeznaczonej dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej:

• www.edux.pl;
• www.profesor.pl;

a także na forach i grupach dotyczących tematu awansu zawodowego, czy pracy jako nauczyciel edukacji przedszkolnej.

Zaprosiłam nauczycielki ze swojej placówki na zajęcia otwarte, aby umożliwić im poznanie moich metod pracy oraz sposobów radzenia sobie z grupą. Były to zajęcia:

• „Prawa dziecka” (listopad 2021);
• „Walentynki” (luty 2023).

W trakcie prowadzonych przeze mnie zajęć, nauczycielki mogły poznać pomoce dydaktyczne
z których korzystam, narzędzia multimedialne, które chętnie wplatam w swoją pracę dydaktyczną,
a także mogły zaobserwować sposób, w jaki następuje wymiana myśli i spostrzeżeń między mną,
a dziećmi. Działania te doprowadziły do wielu pożytecznych konkluzji zarówno ze strony obserwujących, jak i mnie- prowadzącej zajęcia.

Efektem podejmowanych działań było:
• wymiana myśli i doświadczeń zawodowych;
• poszerzenie własnego warsztatu pracy;
• pomoc nauczycielom młodszym stażem.

§ 7 ust. 2 pkt. 6
Umiejętność uwzględniania w pracy problematyki środowiska lokalnego oraz współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych.

Jako wychowawca dzieci młodszych przez cały okres stażu i nie tylko rozpoznawałam
i diagnozowałam potrzeby swoich wychowanków, głównie za pomocą obserwacji, zajęć, rozmów
i konsultacji. Starałam się mieć szeroki wgląd w sytuację życiową swojej grupy, poznać wychowanków podczas pracy, zadań, zabaw, jak też wyjść na spacer czy wyjazdów na wycieczkę.

Wielokrotnie rozmawiałam z dziećmi na temat wyrażania i nazywania uczuć, przyjaznej komunikacji, szanowania innych. Często poruszaliśmy temat tolerancji, chcąc go zrozumieć
w sposób przystępny dla małych dzieci, co nie było zadaniem prostym.

Podstawowym elementem współdziałania przedszkola z domem rodzinnym dziecka są wspomniane wcześniej kontakty z rodzicami. Przedszkole wyposaża w system wiadomości, wartości, zaś społeczną osobowość dziecka w znacznej mierze kształtuje rodzina. Rolą nauczyciela powinno być zatem pomaganie rodzicom w wyjaśnianiu i rozwiązywaniu problemów, z którymi nie mogą sobie poradzić, a także ukierunkowywanie rodziców w kwestiach wychowawczych. Pojawiające się problemy zawsze omawiałam z rodzicami dziecka, stosując poznane podczas szkoleń metody
w praktyce. Nabyte umiejętności pomagały mi w rozwiązywaniu trudnych wychowawczo sytuacji.

Dodatkowo zawsze korzystałam z :
• indywidualnych rozmów z dzieckiem;
• rozmów z opiekunem stażu, nauczycielami z innych grup, dyrektorem placówki;
• rozmów ze specjalistami pracującymi w placówce.

Włączałam rodziców w organizowanie imprez przedszkolnych. Wspólnie przygotowaliśmy:
• Dzień Chłopaka w grupie (zakup prezentów dla chłopców);
• Mikołajki (zakup prezentów dla dzieci, zorganizowanie wizyty św. Mikołaja);
• Wigilię grupową (wspólne składanie sobie życzeń, kolędowanie, poczęstunek)
• Dzień Babci i Dzień Dziadka (poczęstunek przygotowany przez rodziców dla zaproszonych gości);
• Bal Karnawałowy (zorganizowanie prowadzących imprezę, poczęstunek);
• Dzień Kobiet (zakup prezentów);
• Dzień Dziecka (wynajęcie dmuchanych skokopoduch);
• Dzień Rodziny w przedszkolu (wspólna zabawa, słodki poczęstunek).

Ponadto angażowałam rodziców w prace na rzecz przedszkola. Chętnie i z wielkim zaangażowaniem włączyli się w akcje:
• zbiórki najpotrzebniejszych rzeczy dla rodzin uciekających z objętej wojną Ukrainy (marzec 2022);
• udział w zbiórce karmy i akcesoriów dla podopiecznych Fundacji Felineus w Rzeszowie (kwiecień 2022/ kwiecień 2023).

Przez cały okres stażu wspierałam i indywidualizowałam pracę dzieci zdolnych oraz dzieci
z trudnościami, uczyłam wychowanków stawiać czoła problemom, być samodzielnym. Kształtowałam w dzieciach właściwe postawy moralne. W oparciu o obserwację doświadczonych nauczycieli rozwijałam swoje umiejętności komunikacyjne i zdolność budowania więzi interpersonalnych.

Efektem podejmowanych działań było:
• zacieśnienie więzi osobowych między mną- nauczycielem, a dziećmi, rodzicami;
• lepsze poznanie charakterów, problemów wychowanków;
• dogłębne poznanie sytuacji materialnej i społecznej dzieci;
• czerpanie radości z pomocy innym;
• zintegrowanie społeczności przedszkola.

Przez cały okres stażu starałam się zaszczepić w dzieciach dbałość o zdrowie własne i innych oraz
o dobro naszej planety, dlatego moich wychowankowie uczestniczyli w akcjach ekologicznych, spotkaniach, akcjach i konkursach prozdrowotnych, a były to:
• Sprzątanie Świata, podczas którego wraz z dziećmi oczyszczaliśmy wybrany teren znajdujący się w pobliżu przedszkola - dzieci chętnie brały udział w akcji, której celem było uświadomienie sobie jak ogromny mamy wpływ na zanieczyszczenie środowiska- (kwiecień 2023);
• #MoveWeekPoland – program, który miałam okazję koordynować. Jego głównym celem było promowanie różnych form ruchu i zdrowego stylu życia, angażując całą przedszkolną społeczność- (maj 2023);
• udział w konkursach ekologicznych i prozdrowotnych: „Segregacja na 5”, „Ja też mogę uratować świat- jak przedszkolaki dbają o środowisko?”, „Dbam o higienę”- maj 2022/ (kwiecień 2023).
Współpracowałam również na bieżąco z pielęgniarką i higienistką szkolną.
Wspólnie z nauczycielkami z innych grup zorganizowałyśmy zajęcia z panią pielęgniarką
i farmaceutką na temat higieny osobistej w codziennym życiu.

Efektem podejmowanych działań było:
• krzewienie postaw prozdrowotnych;
• uświadomienie dzieciom jak ważne jest dbanie o zdrowie;
• współpraca ze specjalistami w dziedzinie zdrowia;
• promocja placówki w środowisku lokalnym.

Kształtowanie postaw patriotycznych służy identyfikacji narodowej i kulturowej, przygotowuje do życia w społeczeństwie, wpływa na kształtowanie więzi z krajem. Trzeba je budować poprzez działalność dydaktyczno-wychowawczą.
Przekazywanie treści patriotycznych jest obowiązkiem każdego nauczyciela bez względu na wiarę
i przekonania polityczne. Już w grupie najmłodszych dzieci należy budzić przywiązanie do Ojczyzny, do swego regionu, miasta, rodziny.

W trakcie swojego stażu realizowałam te idee w następujący sposób:
• wyjście na cmentarz Pobitno, by zapalić znicze na mogiłach zasłużonych dla kraju- (listopad 2022);
• przygotowanie dzieci do uroczystości z okazji Święta Niepodległości- (listopad 2022);
• nauka, a później wspólne odśpiewanie hymnu narodowego „Przedszkolaki do hymnu”- (listopad 2021/ listopad 2022);
• wizyta w 1. Batalionie Strzelców Podhalańskich w ramach Dnia Otwartych Koszar- (grudzień 2022);
• przygotowanie dziecka do międzyprzedszkolnego konkursu plastycznego „Moja mała Ojczyzna”- (listopad 2022);
• współorganizowanie spotkania z żołnierzami 1. Batalionu Strzelców Podhalańskich
w placówce- (kwiecień 2023).

Efektem podejmowanych działań było:
• rozwijanie postaw patriotycznych;
• uświadomienie dzieciom jak ważna jest Ojczyzna, której jesteśmy częścią;
• wprowadzenie dzieci w świat pięknych, polskich tradycji;
• rozbudzenie szacunku i poczucia dumy wobec dorobku minionych pokoleń.

§ 7 ust. 2 pkt. 7
Umiejętność posługiwania się przepisami prawa dotyczącymi odpowiednio oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich,
w zakresie funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał staż.

W okresie odbywania stażu zapoznałam się z:
• Statutem Zespołu Szkolno-Przedszkolnego;
• Regulaminem Rady Pedagogicznej;
• Regulaminem Rady Rodziców;
• Rocznym Planem Pracy;
• Programem Wychowawczo- Profilaktycznym;
• Przepisami BHP;
• Podstawą Programową.

Przeanalizowałam dokumenty określające rolę oświaty oraz prawa i obowiązki nauczyciela,
co pozwoliło mi:
• zapoznać się z procedurą uzyskania awansu zawodowego;
• prowadzić dokumentację zgodnie z obowiązującymi przepisami;
• współtworzyć Wielospecjalistyczną Ocenę Funkcjonowania Dziecka oraz Indywidualny Program Edukacyjno- Terapeutyczny
• upowszechnić i przestrzegać Praw Dziecka;
• realizować proces dydaktyczno- wychowawczy;
• chronić dane osobowe i wizerunek dzieci;
• udzielać pomocy psychologiczno- pedagogicznej dzieciom z problemami;
• organizować wycieczki i wyjścia.

Ponadto uczestniczyłam w szkoleniu: „Awans zawodowy nauczyciela kontraktowego ubiegającego się o stopień nauczyciela mianowanego” (marzec 2023).

Zapoznałam się z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy właściwymi dla mojej placówki. Brałam udział w szkoleniach BHP i w szkoleniu z pierwszej pomocy. Umiejętność posługiwania się przepisami dotyczącymi systemu oświaty, którą nabyłam podczas odbywania stażu na nauczyciela mianowanego, ułatwiła moją pracę zawodową.
W trakcie swojego awansu brałam udział w posiedzeniach Rady Pedagogicznej, w czasie których przedstawiałam sprawozdania z działalności wychowawczo-dydaktycznej dzieci w swojej grupie, protokołowałam posiedzenie. Ponadto aktualizowałam wiedzę na temat obowiązującego prawa poprzez umiejętne wykorzystanie zasobów internetowych (regularne odwiedzanie portali zajmujących się zagadnieniami oświatowymi, w tym awansem zawodowym nauczycieli).
W czynnościach związanych z odbywaniem stażu, pisania planu rozwoju zawodowego
i sprawozdania oraz w przygotowaniu niezbędnej dokumentacji i przygotowywania się do rozmowy z komisją przeprowadzającą egzamin posługiwałam się aktami prawa oświatowego.

Analiza dokumentów przedszkola pozwoliła mi dostosować moją pracę do potrzeb i wymagań placówki. Przystępując do wyznaczenia sobie zadań korzystałam z pomocy dokumentów określających rolę oświaty, przedszkola oraz prawa i obowiązki nauczyciela.
Po ukończeniu stażu zgodnie z wymaganiami sporządziłam sprawozdanie ze swoich działań. Odbyte szkolenia, współpraca z Dyrekcją oraz z gronem pedagogicznym udoskonaliły moje umiejętności dotyczące prawa oświatowego.

W trakcie odbywanego przeze mnie stażu brałam udział w pracach nad modyfikacją dokumentów obowiązujących w Zespole Szkolno- Przedszkolnym nr 2. Tworzone przeze mnie dokumenty takie jak m.in. programy i plany nauczania dostosowane były do obowiązujących uregulowań prawnych.
Wycieczki integrują, uczą dzieci współdziałania w grupie. Wszystkie podejmowane zadania w tym zakresie dawały mi dużo satysfakcji, poza tym przyczyniły się do zadowolenia dzieci i rodziców oraz współpracy z innymi nauczycielami. Wychowankowie chętnie brali udział we wszystkich formach wyjść, prezentowali postawy zrozumienia i dostosowania się do obowiązujących norm społeczno- obyczajowych.

Współorganizowałam:
- wycieczkę do Zagrody Szmer w Godowej, koło Lutczy (czerwiec 2022);

Byłam kierownikiem:
- wycieczki do Rancza Stodołą w Pstrągowej (czerwiec 2023);

Organizowałam:
- wyjazd do kina Zorza na seans filmowy, połączony z akcją Przedszkolaku czas do kina (65 lecie kina Zorza) (czerwiec 2023).

Przed każdym ze wspomnianych wyżej wyjść/wyjazdów, przygotowałam całą, potrzebną dokumentację, zgodnie z przepisami prawa oraz z zachowaniem wszelkich środków bezpieczeństwa.

Efektem podejmowanych działań było:
• udoskonalenie umiejętności dotyczących prawa oświatowego (organizacja wycieczek, imprez);
• znajomość przepisów i wymagań przewidzianych do osiągnięcia awansu zawodowego;
• aktywne uczestniczenie w życiu przedszkola i szkoły;
• wiedza, na czym polega kreowanie prawa wewnątrzszkolnego;
• współpraca przedszkola z rodzicami i innymi nauczycielami.

§ 7 ust. 2 pkt. 8
Umiejętność korzystania w pracy, zwłaszcza w trakcie prowadzonych zajęć, z narzędzi multimedialnych i informatycznych.

Nie jest odkryciem, że w dzisiejszych czasach komputer stanowi niezbędny filar w pracy każdego nauczyciela. Mnie pozwolił na opracowanie planu rozwoju zawodowego oraz sprawozdania z jego realizacji. Przy jego pomocy tworzyłam całą swoją bazę do pracy: scenariusze zajęć, karty pracy, ćwiczenia grafomotoryczne, prezentacje dla dzieci.
Wielokrotnie posiłkowałam się stronami internetowymi, przeznaczonymi dla nauczycieli edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, aby zainspirować się do ciekawszych zajęć, urozmaicić wybraną tematykę. Szukałam przykładów do przygotowywania dekoracji na uroczystości, prac na wystawę czy plakatów okolicznościowych.
Ze stron www pozyskiwałam najwięcej informacji odnośnie szkoleń i konferencji. Samodzielnie tworzyłam plakaty i dyplomy. Skrupulatnie wyszukiwałam projekty, konkursy i akcje, w których moja placówka mogłaby wziąć udział.

Byłam pomysłodawczynią i twórcą strony internetowej przedszkola na platformie Facebook- dodawałam wpisy, zamieszczałam zdjęcia i ogłoszenia, byłam również odpowiedzialna za prowadzenie strony internetowej przedszkola. W trakcie swojej pracy dydaktyczno-wychowawczej starałam się często sięgać po urządzenia multimedialne. Najwięcej czasu poświęciłam zajęciom
z użyciem komputera, tablicy multimedialnej oraz magicznego dywanu, którego wykorzystywanie wplatałam w trakcie zajęć, by stały się ciekawsze.

Na stronie www.profesor.pl opublikowałam swój plan rozwoju zawodowego oraz sprawozdanie
z odbytego stażu. Dla własnych potrzeb stworzyłam bazę linków do ulubionych portali edukacyjnych:

• www.przedszkolak.pl;
• www.blizejprzedszkola.pl;
• www.scholaris.pl;
• www.literka.pl;
• www.profesor.pl;
• www.men.gov.pl;
• www.printoteka.pl;
• www.dzieckiembadz.pl.

Na portalu Facebook dołączyłam do grup: "Awans Challenge Mianowanie", "Przedszkolne pomysły", "Kreatywnie z dziećmi".

Efektem podejmowanych działań było:
• uatrakcyjnienie zajęć dydaktycznych;
• kształtowanie kompetencji cyfrowych;
• lepsza, a przede wszystkim szybsza komunikacja między nauczycielami, a rodzicami/ dyrekcją;
• możliwość dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami;
• podniesienie jakości pracy przedszkola;
• promocja placówki na portalach społecznościowych.
Założone cele planu rozwoju zawodowego zostały przeze mnie zrealizowane. W trakcie stażu uczyłam się systematyczności, konsekwencji, cierpliwości, starałam się współpracować, być nauczycielem, który słucha, obserwuje i przede wszystkim wyciąga wnioski do dalszych działań.
Praca w przedszkolu i odbyty staż pokazały mi jak planować i organizować swój warsztat, jak dokumentować prowadzone przez siebie działania. Potrafię analizować i oceniać skuteczność swoich zachowań, a jeśli trzeba, umiem je modyfikować.

Odbyte szkolenia i spotkania z fachowcami, literatura przedmiotu, zasoby internetowe, wiele mnie nauczyły. Uczyniły moją pracę ciekawszą, bardziej wartościową. Każde podjęte zadanie, udział w konkretnej formie kształcenia zawodowego, wykonanie pomocy dydaktycznych, organizacja wycieczki, konkursów czy imprez i wydarzeń, zawsze zmuszały mnie do refleksji, analizowania własnej pracy.

Wzmacniałam swoje działania dydaktyczno-wychowawcze i opiekuńcze uwzględniając problematykę środowiska lokalnego, obserwując najbliższe otoczenie dzieci. Udało mi się włączyć rodziców w życie przedszkola, realizując zadania ogólnoprzedszkolne, takie jak konkursy, uroczystości, wyjścia.

To właśnie wspomniane większe wydarzenia pozwoliły mi dobrze poznać oczekiwania i możliwości moich wychowanków, dobrze planować swoją pracę, nauczyć się przekładać siły na zamiary. Umożliwiły propagowanie właściwych zachowań patriotycznych, prospołecznych i prozdrowotnych. Umiejętności i zamiłowanie do świata wirtualnego, pozwoliły mi szybciej i pewniej odnaleźć się
w świecie multimediów, a zdobyte doświadczenie przełożyć na pracę z dziećmi.

O nas | Reklama | Kontakt
Redakcja serwisu nie ponosi odpowiedzialności za treść publikacji, ogłoszeń oraz reklam.
Copyright © 2002-2024 Edux.pl
| Polityka prywatności | Wszystkie prawa zastrzeżone.
Prawa autorskie do publikacji posiadają autorzy tekstów.