Problem z adaptacją dziecka nieśmiałego w przedszkolu

Problem z adaptacją dziecka nieśmiałego w przedszkolu.

1. Opis i analiza przypadku.
Adaptacja, to przystosowanie się do nowego środowiska społecznego, sytuacji, warunków, również zmniejszanie odczuwania określonych bodźców wskutek ich długotrwałego działania. Dla małego dziecka takim nowym środowiskiem jest przedszkole. Moment pójścia do przedszkola jest bardzo ważnym wydarzeniem, gdyż to właśnie te pierwsze doświadczenia społeczne często odbijają się na dalszym życiu dziecka.
Dziecko przychodząc na świat nie posiada umiejętności porozumiewania się a nabywa ją dopiero w trakcie dalszego życia. Niektóre dzieci dobrze sobie radzą w kontaktach społecznych, wyrażają swoje emocje, dostosowują się do swoich rówieśników. Spokojnie reagują w trudnych sytuacjach, prawidłowo reagują na trudne sytuacje. Niestety nie wszystkie dzieci są takie same i nie wszystkim udaje się nawiązać prawidłowe kontakty społeczne, wywołuje to u nich lęk, zamykanie się w sobie i izolują się od innych dzieci tworząc swoisty mur wokół siebie – są to dzieci nieśmiałe. Nieśmiałość bywa często bagatelizowana. Osoby nieśmiałe nie „rzucają się w oczy”, stoją z boku, nie sprawiając żadnych kłopotów wychowawczych, są ciche i spokojne. Ale to one częściej niż inne dzieci potrzebują naszej pomocy. Funkcjonowanie w grupie przedszkolnej sprawia takim dzieciom wiele trudności.

IDENTYFIKACJA PROBLEMU
Dzieci, które po raz pierwszy przekraczają próg przedszkola często walczą z niepokojem i lękiem. Dzieci nieśmiałe o wiele mocniej przeżywają rozstanie z rodzicami. I tak było w przypadku 4- letniej X, która po raz pierwszy przekroczyła próg przedszkola. X zwróciła moją uwagę już w pierwszych dniach pobytu w przedszkolu, gdyż miała ogromny problem podczas rozstawania z mamą, a w jej oczach widać było lęk i strach.
Nie nawiązywała kontaktu z rówieśnikami ani z dorosłymi, nie chciała nic jeść ani brać udziału w zajęciach. Wielokrotnie zachęcałam ją do wspólnej zabawy, podsuwałam książki, puzzle kolorowanki, ale niestety nie była niczym zaciekawiona. Miała duże trudności z przystosowaniem się do nowego otoczenia i nowej sytuacji oraz do nowych warunków panujących w grupie społecznej, jaką jest przedszkole. Dziewczynka przejawiała skłonności do izolowania się. Przez prawie pięć miesięcy przebywania w przedszkolu nie próbowała nawiązać kontaktu z rówieśnikami, nie chciała się z nimi bawić, prawie w ogóle się nie odzywała a jedynie obserwowała kolegów z boku zazwyczaj siedząc przy stoliku.
Jej kontakty słowne były dosyć ograniczone, gdyż w momencie jakiejkolwiek rozmowy z nią odpowiadała tylko „tak” , „nie” lub nie odpowiadała wcale a czasami jej rozmowa ze mną polegała głównie na tym, że dopytywała, kiedy będzie obiad lub kiedy ktoś ją odbierze z przedszkola. Bardzo często stała też przy oknie i spoglądała wypatrując mamy. Zauważyłam u niej charakterystyczne reakcje zachowania dziecka nieśmiałego ( trudności mowy, zaciskanie dłoni, sztywność, niezręczność ruchów, zaczerwienienie ,zawstydzenie w kontaktach z obcymi osobami, stan niepewności i lęku). Ponadto zauważyłam też, że dziewczynka ma problemy z czynnościami samoobsługowymi, gdyż podczas wychodzenia na spacery nie potrafiła się sama przebrać w szatni. X nie chciała chodzić do przedszkola nawet mimo tego, że przebywała w nim tylko 5 godzin dziennie.
Uznałam, że są to dostateczne powody, żeby przyjrzeć się temu problemowi dokładniej i podjąć odpowiednie działania w kierunku poprawy tej sytuacji próbując przełamać barierę nieśmiałości dziecka. W swojej pracy nie spotkałam jeszcze dziecka tak bardzo nieśmiałego i zamkniętego w sobie, borykającemu się z ogromnymi problemami adaptacyjnymi w grupie przedszkolnej.

GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA
Obserwując X, zrozumiałam, że muszę podjąć odpowiednie kroki w rozwiązaniu zaistniałego problemu. W celu wyjaśnienia przyczyn zachowania dziewczynki postanowiłam zebrać więcej informacji o dziecku dzięki rozmowie z mama dziecka. Dziewczynka wychowuje się w pełnej rodzinie (mimo iż rodzice nie mają ślubu), jest jedynaczką. Oboje rodziców pracuje a w wychowaniu córki pomagali im dziadkowie, którzy mieszkają razem z nimi w jednym domu. Rodzice są nadopiekuńczy i wyręczali ją w zakresie wykonywania czynności samoobsługowych, rodzice jak i dziadkowie zaspokajają każde jej zachcianki i potrzeby. Ulubioną formą spędzania czasu dziecka z mamą są spacery i układanie puzzli natomiast, kiedy X spędza czas z tatą bardzo często oglądają wspólnie bajki i czasami tata pozwala jej pograć na komórce w różne gry. Dziewczynka osoby znane traktowała z ufnością, rozmawiała z nimi natomiast w obecności osób obcych była bardzo skryta, zawstydzona i nieśmiała. Potrzebowała sporo czasu , aby się otworzyć. Z rozmowy z mamą dowiedziałam się, że X już rok wcześniej zapisana była do przedszkola, ale z powodu niezaadoptowania się rodzice zrezygnowali i ją wypisali. Z rozmów z matką wynikało, że córka nie chce chodzić do przedszkola, gdyż woli spędzać czas z dziadkami bawiąc się z nimi w swoim pokoju. Dziewczynka nie lubiła opowiadać o wydarzeniach z przedszkola.

ZNACZENIE PROBLEMU
Bardzo istotny wpływ na proces adaptacji dziecka w przedszkolu ma rodzina. Jest ona bowiem pierwszym i jedynym środowiskiem dla dziecka przez dłuższy czas. W domu otoczone jest troską i uwagą, gdzie zaspakaja się wszystkie jego potrzeby, dlatego też trudno mu jest się odnaleźć w nowej sytuacji w przedszkolu. Bezpieczny dom i rodzice nie są już jedynymi, z którymi się ono spotyka. Dziecko musi się nauczyć żyć w nowej rzeczywistości. Nadopiekuńczość i wyręczanie przez dorosłych sprawiły, że dziecko nie miało sposobności do nauczenia się wielu czynności, co powodowało bezradność i nieśmiałość. Nieśmiałość stanowi przyczynę problemów w sferze społecznej utrudniając kontakt z ludźmi, postawę bierności i izolowania się. W sferze emocjonalnej wyzwala objawy lękliwości i poczucia zagrożenia natomiast w sferze poznawczej zaburzenia percepcji, utrudniają koncentrację i myślenie. Istnieje więc konieczność podjęcia takich działań, które sprawią, że dziewczynka nabędzie umiejętności nazywania przeżywanych stanów emocjonalnych i radzenia sobie z nimi. W tej sytuacji postawiłam własną prognozę pozytywną i negatywną.

PROGNOZA
a) Prognoza negatywna
U dziecka nieśmiałego pozostawionego bez pomocy i wsparcia mogą nasilić się niepożądane zachowania, które to będą przyczyną niedostosowania społecznego, niskiej samooceny i zamknięcia się na otaczający świat.
Na wskutek braku podjęcia jakichkolwiek działań wychowawczych dziewczynka może:
• Odizolować się od grupy rówieśniczej,
• Stanie się lękliwa, niezaradna i niesamodzielna,
• Może zamknąć się w sobie,
• Może mieć obniżoną samoocenę,
• Stracić wiarę w siebie i własne możliwości,
• Nie przystosować się do reguł i zasad panujących w przedszkolu,
• Stać się bardziej wystraszona,
• Poniesie koszty psychiczne takie jak: brak apetytu, zaburzenia snu, złe samopoczucie,
• Będzie płakało i nie będzie interesowało się tym co oferuje nauczyciel,
• Nie będzie umiało nawiązać odpowiednich relacji społecznych

b) Prognoza pozytywna
Po wdrożeniu działań opiekuńczo wychowawczych powinny nastąpić pozytywne zmiany w zachowaniu dziecka:
• Pozna swoje mocne strony i nabierze wiary we własne siły,
• Odzyska poczucie własne wartości,
• Opanuje swoją nieśmiałość i poczuje się pewniej i bezpieczniej w przedszkolu,
• Będzie współpracowała z grupą i znajdzie w niej swoje miejsce,
• Nauczy się radzić w trudnych sytuacjach,
• Ukształtuje pozytywny stosunek emocjonalny do przedszkola i nauczycieli,
• Pokona lęk, strach i stanie się zaradne,
• Będzie uczestniczyć w proponowanych zabawach i zajęciach,
• W przyszłości będzie prawidłowo funkcjonowało w każdym środowisku.

PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ
Zanim poczyniłam jakiekolwiek działania pamiętałam, że muszę przede wszystkim zdobyć zaufanie X oraz jej rodziców a także nawiązać dobry kontakt i zapewnić atmosferę życzliwości i zrozumienia a wówczas małymi krokami uda mi się zrealizować cele i zadania, które chciałam osiągnąć.

Cele:
• Budowanie postawy otwartości,
• Stwarzanie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania,
• Znalezienie przez dziecko swojego miejsca w grupie i doprowadzenie do sytuacji, w której X otworzy się na siebie i na kolegów,
• Zaspokajanie potrzeb przynależności,
• Poznanie przez dziecko swoich mocnych stron,
• Kształtowanie umiejętności komunikowania się,
• Osiągnięcie sprawności samoobsługowej
• Wzmacnianie poczucia jego własnej wartości
Zadania:
Pragnąc zrealizować powyższe cele prowadzące do poprawy funkcjonowania dziecka w grupie przedszkolnej postawiłam sobie zadania:
• Nawiązać taki kontakt z dziewczynką, który pozwoli na uzyskanie jej zaufania,
• Utrzymywać stały kontakt z rodzicami dziewczynki i wspólnie zrealizować zadania w celu ujednolicenia działań wychowawczych,
• Zachęcić rówieśników, aby włączyli X do wspólnej zabawy i otoczyli ją opieką,
• Pomóc dziecku w odnalezieniu miejsca w grupie przedszkolnej poprzez organizowanie zabaw integrujących grupę,
• Zachęcać do wszelkiego rodzaju aktywności na zajęciach,
• Angażować do pomocy podczas zajęć,
• Chwalić i nagradzać za każdy nawet najmniejszy sukces oraz za śmiałe zachowania dziewczynki,
• Czytać utwory, w których bohaterowie przezwyciężają nieśmiałość i lęk
• Rozmowa z rodzicami o konsekwencji niesamodzielności dziecka,
• Stawianie dziecku zadań na miarę jego możliwości.

WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ
Złagodzenie adaptacji dziecka w nowym środowisku przedszkolnym, przezwyciężenie nieśmiałości i usamodzielnienie będzie możliwe, jeśli dziecko będzie pokierowane tak, aby z jednej strony stwarzać okazję do częstych kontaktów z dziećmi, a z drugiej, by nadarzające się sytuacje dawały szansę realnego przeżywania sukcesów.
W związku z tym podjęłam następujące działania:
• Systematycznie współpracowałam z mamą, podczas rozmów indywidualnych następowała informacja zwrotna,
• Często chwaliłam dziecko na forum. Udzielane pochwały podnosiły wiarę dziecka w siebie,
• Podczas czasu wolnego zachęcałam dziecko i inne dzieci do podejmowania wspólnych zabaw stolikowych. Wspólnie układaliśmy puzzle, układanki, graliśmy
w gry itp.
• Wykorzystywałam zabawy integracyjne, zabawy w kole, w parach, z chustą animacyjną,
• Czytałam dzieciom opowiadania i bajki terapeutyczne, szczególnie dotyczące nieśmiałości i braku samodzielności, aby X mogła poznać podobne problemy i sposoby ich rozwiązywania przez innych,
• Aktywizowałam dziecko tam , gdzie było to możliwe: w przygotowanie do zajęć np. podawała ilustracje do przypięcia na tablicy, pełniła role dyżurnego, pomagała rozkładać pomoce do zajęć plastycznych itp.
• Chcąc sprawdzić czy poczuła się bezpiecznie i nabrała zaufania do nauczycieli i rówieśników, przy każdej możliwej okazji podejmowałam indywidualne rozmowy
z dzieckiem,
• Stwarzałam okazje do wypowiadania się na podstawie obrazków, wymyślania dalszych losów bohaterów historyjek obrazkowych, oceniania ich stanów emocjonalnych,
• Wykorzystywałam prace plastyczne do prezentowania ich na forum grupy, chwaląc estetykę i umiejętność współpracy z innymi podczas wykonywania zadania,
• Cierpliwie uczyłam samodzielności w wykonywaniu czynności samoobsługowych, starałam się kierować dzieckiem a nie wyręczać go.

EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ
Właściwa i efektywna praca z dzieckiem nieśmiałym oraz postawa osób dorosłych i rówieśników jest w stanie wyzwolić dziecko z nieśmiałości oraz wpłynąć na zmianę jego nastawienia do pokonywania trudności. W ciągu całego roku szkolnego X poczyniła bardzo duże postępy, które były wynikiem systematycznej pracy nauczyciela i rodziców. Zdecydowanie u dziewczynki wzrosło poczucie własnej wartości i pewności siebie. Coraz częściej brała ona udział w zabawach tematycznych podczas których nawiązywała bliski kontakt z dziećmi, dzieci również częściej zapraszały ją do wspólnych zabaw, potrafi również poprosić o pomoc np. w szatni kiedy ma z czymś problem, częściej zaczęła ze mną rozmawiać, czasami sama podchodziła i w wolnej chwili opowiadała różne wydarzenia, przekonała się, ze nauczycielka jest dla niej życzliwą i przyjazną osobą, przy której może czuć się pewnie i bezpiecznie. W czasie zajęć dydaktycznych dało się jeszcze czasami zauważyć lęk i niepewność przed wypowiadaniem się na forum lecz dziewczynka potrafiła się już zwrócić do nauczyciela o pomoc podczas zaistniałych trudności. X poznała swoje mocne strony i sposoby rozwiązywania swoich problemów.
Ponieważ podjęte przeze mnie działania doprowadziły do zauważalnych i pozytywnych zmian w zachowaniu X mam nadzieję, że w przyszłości będzie umiała poradzić sobie w nowym środowisku, jakim dla niej stanie się w przyszłości szkoła.

Bibliografia:
Czapińska A.: Jak pomóc dziecku nieśmiałemu
Kozłowska A.: Zaburzenia emocjonalne w wieku przedszkolnym
Hawas – Napierała B: Nieśmiałość dziecka
Lewicki A: Jak powstają trudności wychowawcze
Molicka M.: Bajki terapeutyczne
Zimbardo P. G.: Nieśmiałość, co to jest? Jak sobie z nią radzić?