Zastosowanie arteterapii

WYŻSZA SZKOŁA KSZTAŁCENIA
ZAWODOWEGO

studia podyplomowe pedagogiczne

Kierunek: Arteterapia

Paulina Sobczak

Zastosowanie arteterapii

Praca podyplomowa

Strzałkowo, 2021 r.
SPIS TREŚCI

WSTĘP........................................4

1. Co to jest arteterapia........................................6

1.1 Gdzie jest wykorzystywana arteterapia ........................................7

1.2 Kto może z niej korzystać.................... ........................................7

1.3 Arteterapia – cele................................ ........................................8

1.4 Techniki arteterapii........................................9

2. Metody arteterapii........................................10

2.1 Muzykoterapia........................................10

2.2 Teatroterapia........................................11

2.3 Choreoterapia........................................11

2.4 Biblioterapia........................................11

2.5 Filmoterapia........................................12

2.6 Fotografoterapia........................................12

2.7 Rysunek........................................ ........................................12

2.8 Malarstwo........................................ ........................................13

2.9 Grafika........................................ ........................................13

2.10 Rzeźba........................................ ........................................13

2.11 Sztuki użytkowe................... ........................................14

2.12 Zdobnictwo i dekoratorstwo............ ........................................14

3. Arteterapia – zastosowanie ........................................15

3.1 W procesach leczenia psychologicznego........................................ .....15

3.2 W czasie rozwoju własnej osobowości........................................ .......16

ZAKOŃCZENIE........................................18

BIBLIOGRAFIA........................................19

WSTĘP
W pracy tej chcę ukazać czytelnikowi jak wielkie oddziaływanie ma arteterapia. Ukazuję, gdzie można wykorzystywać tą terapię oraz jakie są jej cele. W pracy pokazuję jakimi metodami możemy pracować w pracy arteterapeutycznej. Ponadto ukazuję w niej zastosowanie arteterapii zarówno w procesach leczenia psychologicznego jak i w czasie rozwoje własnej osobowości.
Kiedy pojawia się problem staramy sobie z nim poradzić. Jak się uda – jest dobrze, jak się nie uda – problem się pogłębia, zostaje, jest balastem. Czasami, kiedy chcemy sobie lub komuś pomóc bywa już za późno. A sposobów na wyładowanie tego co w nas siedzi jest naprawdę wiele i nie musimy tu nikomu nic tłumaczyć. Działania twórcze są prawdziwym lekiem na cierpienia i choroby. Jesteśmy zdenerwowani, sięgamy po kartkę i zaczynamy malować, albo włączamy ulubiony film w nadziei, że zapomnimy na chwilę o tym, co się stało. To
w pewnym stopniu lekarstwo i ucieczka od codziennych trudów. To balsam dla naszej duszy
i prawdziwa regeneracja. Sztuka jest obecna w życiu każdego człowieka, dzieci od najmłodszych lat mają naturalną potrzebę tworzenia swoich pierwszych rysunków. Człowiekowi od zawsze towarzyszy potrzeba tworzenia, wyrażania siebie i swoich emocji. Przez całe lata wielu artystów pokonywało różne problemy emocjonalne i psychiczne przez swoją autoterapię. Dodatkowo owocem tej terapii są dzieła, na które patrzymy po dziś dzień. W naszą twórczość angażujemy nie tylko rozum, potrzebujemy też uczuć, doznań, pragnień czy niepokoju. W tej pracy pragnę ukazać jak bardzo arteterapia jest potrzebna w dzisiejszym świecie, tym pędzącym świecie, gdzie poprzeczka stawiana jest coraz wyżej. Nasza niewidoczna dusza zaczyna potrzebować ratunku, to dzięki terapii przez sztukę pomożemy jej się zregenerować. Relaks i odprężenie są bardzo ważne, a arteterapia daje nam szeroki wachlarz doboru technik, możemy dobrać odpowiednią dla siebie. Mówi się, że twórczość pochodzi od cierpienia, czyli w momencie, kiedy zabraknie cierpienia u artysty traci on pewien impuls, który skłaniał go do tworzenia. I mamy na to dowody, ponieważ Van Gogh, Dostojewski czy Picasso mieli stwierdzone choroby psychiczne, dopadały ich nastroje depresyjne.
Sama nazwa arteterapia pochodzi od słów arte – co oznacza wykonanie czegoś w sposób doskonały, mistrzowsko. Natomiast słowo terapia łączy się z wyrażeniem therapeuein, co oznacza opiekować się, oddawać cześć, leczyć. Pierwszą osobą, która użyła tego słowa był brytyjski nauczyciel sztuki i artysta: A. Hill. Było to już w 1942 roku, a już na przełomie XIX i XX wieku terapia, ujmująca różne techniki plastyczne miała swoje początki w szpitalach psychiatrycznych. Mamy trzy określenia na tą terapię. Mówimy arteterapia, terapia przez sztukę i terapia przez twórczość. Arteterapia czerpie swoje zasoby z wielu dziedzin. Wywodzi się z pogranicza psychologii, pedagogiki specjalnej, sztuki i medycyny. Stanowi syntezę pomysłów i doświadczeń wyprowadzanych z takich obszarów jak psychiatria, psychologia, estetyka, nauki o zdrowiu, psychoterapia czy tez praktyka artystyczna.

1. Co to jest arteterapia

Arteterapia to wszelkie działania pozwalające na wykorzystanie różnych rodzajów sztuki, dla uzyskania zamierzonych, naszych efektów leczniczych, ale też rehabilitacyjnych. Brytyjskie Stowarzyszenie Arteterapeutów definiuje ją jako formę psychoterapii, która jako podstawowy sposób komunikacji traktuje media artystyczne. Uczestnik tworzy obiekty artystyczne (obrazy, wiersze, rzeźby) a następnie dzieli się z terapeutą znaczeniem swojego dzieła. Jakie rodzaje sztuki możemy wykorzystać? Zapewne malarstwo oraz inne sztuki plastyczne, muzykę, taniec, dobry film, teatr, dobrą książkę. Możliwości mamy wiele. Czyli najprościej mówiąc, terapia przez sztukę to właśnie arteterapia. Zastosowanie formy terapii pomaga ludziom wyrażać i zrozumieć swoje emocje. Osoby poddane arteterapii mogą w prosty sposób zrozumieć świat i dodać swojemu życiu harmonii. Rozwiązują problemy, rozumieją emocje
i uczucia oraz minimalizują stres. Najważniejszym czynnikiem leczącym jest relacja terapeutyczna między terapeutą a osobą uczestniczącą w terapii. Można ją zbudować dzięki wzajemnej akceptacji, empatii i zrozumieniu. Powstanie tej relacji jest niezbędne do tego, aby inne czynniki leczące mogły się uaktywnić. Aby terapia się powiodła najważniejszą rzeczą jest pełna duchowa, psychiczna i fizyczna obecność terapeuty oraz zaangażowanie w to, co się dzieje w danym momencie spotkania. Aranżowanie sytuacji interpersonalnych, podczas których zachodzą wewnętrzne doświadczenia związane z dziełem, wybranym miejscem
i samym faktem wspólnej pracy, ma w stu procentach charakter terapeutyczny. Za organizację zadań odpowiada terapeuta, którego główną rolą jest umiejętność nawiązywania
i podtrzymywania wspólnych relacji, która jest jednym z istotnych czynników leczących. Ważny jest fakt, że każdy z nas ma wrodzoną skłonność do uzdrawiania siebie samego. Osoba prowadząca terapię tylko złagodzi nadmierny stres, doda pacjentowi pewności siebie, wzmocni ciało i umocni jego pozytywne nastawienie oraz pomoże pacjentowi stworzyć jak najkorzystniejsze warunki leczenia. W arteterapii jest jeszcze ktoś trzeci, oprócz pacjenta, terapeuty jest również dzieło, które tworzy pacjent. W arteterapii zakłada się też, że leczenie zachodzi dzięki wglądowi, który poszerza świadomość. Dochodzi do niego poprzez analizę, interpretacje i konfrontację, które rozgrywają się w obszarze relacji terapeuta – dzieło – uczeń/pacjent. W ten sposób ujawniamy treści, które były wcześniej niezrozumiane, a nawet nie były pomyślane. To z kolei prowadzi do lepszego zrozumienia siebie, które odgrywa podstawową rolę w dokonaniu przemiany. Proces twórczy ułatwia ujawnienie wewnętrznych doświadczeń i uczuć, zarówno świadomie jak i nieświadomie. Uwolnienie negatywnych emocji jest pierwszym krokiem do zmiany. Możliwa jest w ten sposób redukcja napięcia
i poprawa samopoczucia dziecka/ pacjenta. Takie oczyszczenie, pochodzące z wewnątrz możliwe jest między innymi dzięki zjawisku projekcji, które zachodzi wtedy, gdy klient zawiera ważne, nieświadome treści natury psychicznej w pracy twórczej. Zmiany zachodzą również w mózgu, mogą one wpływać na modyfikację sposobu myślenia, odczuwanie oraz zachowanie się danej osoby. Zmiany zachowania są skutkiem współpracy lewej i prawej półkuli mózgowej. Lewa odpowiedzialna jest za rozwiązywanie problemów, mowę i język, natomiast prawa tworzy wyobrażenia, mowę niewerbalną oraz myślenie holistyczne.

1.1Gdzie wykorzystamy arteterapię?

We wszystkich placówkach, w których mamy zajęcia integracji sensorycznej. Arteterapia pojawia się głównie w szkole, na najzwyklejszych lekcjach plastyki, muzyki, techniki. Mamy z nią do czynienia nawet o tym nie wiedząc. Również gdy wspieramy rozwój emocjonalno-społeczny nieśmiałego dziecka oraz w sytuacji zaburzeń dyslektycznych. Pamiętajmy też,
że coraz częściej Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna zaleca uczniom z deficytami
w rozwoju, zajęcia z arteterapii. Są to zajęcia dodatkowe, poza ramowym planem dnia ucznia, prowadzi je wykwalifikowana w tym temacie osoba.

1.2 Dla kogo?
Tak naprawdę, z tego rodzaju terapii korzystamy wszyscy, już pisałam wcześniej, że każdy
z nas gdzieś ucieka aby się odstresować. I dobry film, książka, malowanie, rysowanie itp. jest naszą formą terapii. Jednak książkowo do tego podchodząc głównie stosujemy arteterapię dla osób, dzieci które wykazują różne dolegliwości natury psychicznej. Kiedy dziecko, dorosły cierpi na zaburzenia lękowe, depresje czy nawet nerwicę stosujemy arteterapię. Kiedy widzimy u osoby uzależnienie lub traumę, wówczas też zapraszamy na taką terapię. Uczeń przyjmuje na zajęciach ciężką rolę twórcy, który dzieli się własnymi uczuciami, skojarzeniami i interpretacjami. Dziecko lepiej poznaje siebie, swoją naturę, problemy
i trudności. Zajęcia możemy przeprowadzać zarówno u osób głęboko upośledzonych umysłowo, niepełnosprawnych ale i zdrowych. Pacjent może być w każdym wieku.

1.3 Cele arteterapii

Celem ogólnym będzie umożliwienie uczniowi czy pacjentowi dokonanie przemiany rozwoju osobistego z pomocą działań i materiałów artystycznych. Korzyści, które powinniśmy osiągnąć przez arteterapię dla naszego dziecka, pacjenta jest bardzo wiele:
- wyrażanie uczuć trudnych do zwerbalizowania – uczniowie wyrażają rzeczy, które czują lub o których myślą w bardziej tradycyjny sposób. Celem arteterapii w tym miejscu będzie nadanie kształtu tym myślom i uczuciom, które tak trudno uwolnić
- rozwijanie zdrowych umiejętności konfrontacji – kiedy uczeń konfrontuje się
z uczuciami i emocjami w kreatywny sposób może to być dla niego bardzo pomocne, szczególnie kiedy chodzi o głębszą zmianę wzorców czy przyzwyczajeń, do których uciekają się uczniowie zawsze wtedy, kiedy czują potrzebę wyrażania tych emocji. Terapia sztuką pomoże w tym przypadku przejść przez ciężki okres w życiu oraz wykorzystanie tych nagromadzonych emocji do stworzenia czegoś nowego;
- zgłębianie wyobraźni i kreatywności – stosowanie terapii sztuką pomoże naszemu pacjentowi w poprawieniu swoich umiejętności twórczych i pobudzi jego wyobraźnię. Może on wzmocnić te umiejętności poprzez pracę przy boku terapeuty;
- zwiększenie pewności siebie i poczucia własnej wartości – jeśli uczeń udowodni samemu sobie, że może coś dla siebie zrobić zaprowadzi go to do bardziej zharmonizowanego emocjonalnie miejsca. Natomiast osiąganie swoich celów zwiększy wiarę w siebie oraz przepełni go przekonaniem, że wszystko robi tak jak powinien;
- identyfikowanie oraz wyjaśnianie zmartwień – kiedy uczeń uchwyci coś ze świata zewnętrznego, co go martwi wewnątrz, będzie mógł spojrzeć na wszystko, co trudno zrozumieć w sposób praktyczny i przystępny. Są to zazwyczaj abstrakcyjne pomysły. Które można rozpoznać w swoim umyśle tylko wtedy, kiedy przyjmiesz perspektywę z zewnątrz;
- lepsze umiejętności komunikacyjne – wykorzystanie artystycznego ujścia, aby wyrazić siebie pomaga ludziom w wybieraniu nowych narzędzi dobrej komunikacji. Mowa tu zarówno o komunikacji z innymi jak i z samym sobą. Kiedy jesteśmy w stanie wyrazić wszystko to, co zwykle jest nam najtrudniej zwerbalizować ćwiczy w nas jaśniej wyrażać siebie i swoje emocje;
- poprawa zdolności fizycznych – Dzięki arteterapii wykorzystujemy własne ciało aby wyrazić coś, czego nie możemy przekazać słowami. I dlatego właśnie arteterapia jest wspaniała dla osób, które mają trudności z wykonywaniem pewnych ruchów bądź też posiadają słabą koordynację ruchową;
- obniżanie poziomu stresu i niepokoju – podczas zajęć związanych ze sztuką
i kreatywnością ludzie mają chwile, podczas których ich poziom stresu oraz niepokoju znacznie spada. Dzieci, które poddają się tego terapii uważają takie zajęcia za niezwykle relaksujące;
- zachęcanie ludzi do pracy nad swoim sposobem myślenia i refleksji – idziemy jeszcze dalej, terapia sztuką ma wiele wspólnego z umiejętnością bycia niezależnym oraz
z rozwiązywaniem problemów w życiu codziennym;
-poprawianie koncentracji, uwagi oraz pamięci – bardzo ważne w życiu codziennym jest uczenie się koncentracji. Umiejętność skupienia się bardzo pomaga w wydajności każdej innej czynności. Jest wiele korzyści z posiadania dobrej koncentracji – lepsza pamięć, dokładność, zdolność do podejmowania decyzji oraz umiejętność dostosowania się związana z celem, który chcesz osiągnąć;
Patrząc na cele arteterapii z lotu ptaka można stwierdzić, że jest stosowana na całym świecie w celu poprawy zdrowia fizycznego, psychicznego oraz zapewnienia dobrego społecznego
i emocjonalnego samopoczucia.

1.4 Funkcje arteterapii:
Terapia sztuką pełni trzy ważne funkcje w aspekcie oddziaływań terapeutycznych.
I wyróżniamy tu: funkcję rekreacyjną, edukacyjną i terapeutyczną.
- funkcja rekreacyjna – tworzymy warunki, w których uczestnik spotkania ma możliwość nabrania siły do przezwyciężania swoich problemów życiowych oraz do wypoczynku.
- funkcja edukacyjna – tutaj pacjent/uczeń ma dodatkowo dostarczoną odpowiednią porcję wiedzy. Polepsza swoją orientację w otaczającym go świecie oraz skłania do rozwiązywania najważniejszych problemów czy spraw życiowych.
Funkcja edukacyjna dzieli się jakby na dwie inne:
a) funkcja socjalizacyjna - dążenie do kształtowania wartości, postaw i umiejętności społecznych
b) funkcja emancypacyjna – realizuje się w odniesieniu do postulatu rozwoju kreatywności
- funkcja korekcyjna – polegająca na przekształcaniu szkodliwych mechanizmów na takie, które są bardzo wartościowe, na przykład wówczas, kiedy zmieniamy podejście do napotykanych w pracy, szkole problemów.

2. Metody arteterapii

Wiele lat temu lekarze zauważyli, że osoby cierpiące na choroby psychiczne często wyrażały się w rysunkach i innych dziełach sztuki, co skłoniło wielu do zbadania wykorzystania sztuki jako strategii leczenia.
Niektóre schorzenia, które możemy leczyć przez sztukę, obejmują:
- objawy psychologiczne związane z innymi problemami medycznymi
- warunki medyczne
- problemy w rodzinie, w związku
- problemy psychospołeczne
- niepokój
- rak
- zaburzenia odżywiania
- trudności emocjonalne
- problemy związane ze starzeniem się
- depresja
Jeśli chcę dojść do sedna tematu i pokazać zastosowanie arteterapii, muszę wcześniej przedstawić jakie występują metody arteterapii. Jest ich bardzo wiele. Arteterapia posiada prawdziwy repertuar metod o wyjątkowej specyfice, która jest wyróżnikiem wśród innym form pomocy psychologicznej. Dzięki temu powstaje materiał, który podstawą do interpretacji swobodnych skojarzeń lub marzeń sennych w terapii psychoanalitycznej. Materiały, które uzyskujemy po zajęciach z arteterapii pomagają nam odzwierciedlać różne stany umysłu, skrywane uczucia oraz pomysły danego ucznia, pacjenta. Aby wzorowo obserwować stan pacjenta, ucznia poddanego terapii często używamy arkusz ewaluacyjny.
W ogólnej diagnozie oprócz metod oraz arkuszy ewaluacji stosuje się też liczne testy. Najczęściej stosowane są u Amerykańskich arteterapeutów. Dzięki nim badany jest poziom funkcjonowania klienta, zrozumienia jego problemów i dostrzeżenie mocnych stron. Pomagają również odpowiednio sformułować cele leczenia oraz postępów arteterapii. Chciałabym każdą metodę choć po krótce opisać.

2.1MUZYKOTERAPIA

Jest to dziedzina, w której poprawiamy funkcjonowanie pacjenta, przywracamy go do zdrowia dzięki muzyce. Muzykoterapia może przybrać formę relaksacyjną, na przykład trening relaksacyjny, gry pacjentów na instrumentach. Może to być tez nauka śpiewania nowych piosenek, czy śpiewanie starych, znanych utworów, biesiadnych czy nowoczesnych.

2.2 TEATROTERAPIA

W tej metodzie uczeń, pacjent przybiera rolę. Odgrywa kogoś, kim chciałby być. Teatroterapia i związana z tym nutka adrenaliny pozwala na zupełny detoks psychiki człowieka. W sztuce, dramacie czy przedstawieniu lalkowym pacjent przemawia poprzez swoją postać. To sztuka grania fikcyjnego charakteru. To proces indywidualny lub grupowy, który mieści się między dwoma oddzielnymi światami: fikcją i rzeczywistością. Sprawdzające się formy tej metody to: drama, psychodrama, pantomima oraz oglądanie spektakli.

2.3 CHOREOTERAPIA

Tutaj głównie skupiamy się na tańcu, na wszelkich ćwiczeniach muzyczno – ruchowych oraz improwizacji ruchowych przy muzyce. Nie stawiamy tu jako cel opanowanie określonych kroków, tylko rozładowanie trudnych emocji. Taniec staje się formą ekspresji, dzięki której pacjent wyrzuca z siebie wszystko co złe. Jeśli chodzi o taniec, istnieje ten pierwszy moment, kiedy todana osoba staje się ś1)wiadoma swoich ruchów. Oznacza to, że może usłyszeć siebie poprzez ten ruch. Pomoże jej to zbliżyć się do swojego ja, a w następstwie poprawi komunikację z innymi. Jeśli chodzi o pracę głosu, należy odnaleźć swój naturalny dźwięk oraz uwolnić swój oddech. Można to uczynić poprzez improwizację oraz połączenie różnych dźwięków.

2.4 BIBLIOTERAPIA

Ta terapia wykorzystuje materiały czytelnicze, jako terapeutyczną pomoc w psychiatrii
i medycynie. Takie ukierunkowane czytanie sprzyja również rozwiązywaniu problemów. Dzięki tej terapii książki i czasopisma wykorzystywane są w celu regulacji systemu nerwowego oraz psychiki człowieka. Literatura ma lecznicze zastosowanie. Do technik biblioterapii zaliczamy głośne czytanie fragmentów bądź całości książki przez pacjentów
i rozmowa po przeczytaniu, słuchanie tekstów biblioterapeutycznych czy na przykład wieczorypoezji.

2.5 FILMOTERAPIA

Terapia przez sztukę, ma wychowawczą i rozwojową funkcję. Wzbogaca wewnętrzne życie człowieka i jest powiązane z treściami jakie przynosi dany film. Dzięki sztuce filmowej rozwija się tez aktywność poznawcza, film dostarcza informacji. Do technik filmoterapii zaliczymy projekcję filmów i dyskusje po niej oraz nagrywanie filmów.

2.6 FOTOGRAFIOTERAPIA

To narzędzie pracy do pomagania sobie i innym. Aby dobrze korzystać z tej terapii, należy umieć się zatrzymać, przystanąć, nacieszyć się pięknem otaczającego nas świata. Życie przesypuje się nam pomiędzy palcami jak piasek, radość musimy czerpać z robienia zdjęć światu, który jest tuż obok, który zadziwia nas swoim pięknem. Należy nadać swojemu życiu refleksyjność.

2.7 RYSUNEK

Stosowana jest szczególnie w stosunku do osób, charakteryzujących się zaburzeniami mowy. Poprzez rysunek można zobaczyć w pracy pacjentów problemy emocjonalne, typu nieśmiałość czy stres. Osoba wykonująca rysunek wyraża siebie, swój stan emocjonalny, swoje uczucia, pragnienia, konflikty. Ta forma arteterapii jest tym lepsza, że możemy osiągnąć dwa cele jednocześnie. Dziecko wykonując ruchy ręką odreagowuje całe emocje
a dodatkowo eksponuje swoje ukryte uczucia. Możemy wyrazić nieuświadomione lęki
i pragnienia, natomiast terapeuta dzięki właściwej interpretacji pracy poznaje obszary osobowości niewyrażone słowami. Do technik rysunku zaliczamy rysowanie kredkami ołówkowymi, świecowymi, kredą, węglem, pastelami czy ołówkiem. Rysunek pełni funkcję zarówno narzędzia diagnostycznego , jak i środka terapeutycznego. Można też go wykorzystać jako technikę odprężającą. Pełni rolę zarówno środka terapeutycznego jak
i narzędzia diagnostycznego.

2.8 MALARSTWO

Dzięki malowaniu osoba podejmuje pierwszy krok, aby się odblokować. W ten sposób zatraca się w tych wszystkich wizjach, poszlakach, kształtach i kolorach, które przyjdą jej do głowy. Celem jest głównie zajęcie doni, aby przestały zakrywać oczy, to coś w rodzaju puszczenia hamulców. Następnie może ona przybliżyć się do swojej najgłębszej istoty. Tu możemy powiedzieć o zapisie osobowości. Jest to sztuka o największych możliwościach odtwórczych, ukazuje przemiany duchowe człowieka, stosunek człowieka do przyrody, nauki i religii. To sztuka plastyczna, posługująca się środkami plastycznego wyrazu, barwną plamą
i linią. Praca umieszczona jest na płótnie bądź papierze, desce i murze. Prace zwykle są dwu bądź trzywymiarowe z przestrzennymi elementami. Wśród technik malarstwa możemy malować farbami plakatowymi , akwarelowymi, witrażowymi, olejnymi. Wyróżniamy też farby do szkła, malowanie tuszem kreślarskim oraz malowanie farbami window collors.

2.9 GRAFIKA

Jest kolejnym dziełem sztuk plastycznych. Z przygotowanej wcześniej formy powielamy rysunek, czy to na papierze czy też na tkaninie. Istnieją dwie formy grafiki. Pierwsza – artystyczna, mówimy o niej warsztatowa oraz grafika użytkowa czyli stosowana. Grafika artystyczna to inaczej skupienie całego procesu twórczego w rękach artysty, natomiast grafika użytkowa służy jak nazwa mówi celom użytkowym – głównie celom wydawniczym
i reklamowym. Tutaj arteterapia sugeruje takie techniki jak: gipsoryt, linoryt, monotypia oraz druk strukturalny.

2.10 RZEŹBA

Rzeźbiarstwo to kolejna dziedzina zaliczana do sztuk plastycznych. Jedyną rzeczą inną od malarstwa i grafiki jest jej trójwymiarowość. Na rzeźbę rzadko kiedy patrzymy od góry czy od dołu. Zazwyczaj jest to oglądanie dookoła. Rzeźba może mieć fakturę, barwę i różną wielkość. Rzeźba pokazuje dany stan faktyczny, niczego nie udaje. Ma konkretny, zmysłowy i przestrzenny charakter. Nie odsyła nas do mniej zafałszowanej rzeczywistości. Prawdopodobnie jest jedną z najstarszych technik wśród sztuk plastycznych. Jest trudną techniką, wymaga od artysty wielu godzin ciężkiej pracy, precyzji i zrozumienia zależności między przestrzenią, formą a proporcją. Często ma swoje zastosowanie w arteterapii poprzez masy plastyczne, takie jak : masę solną, glinę, modelinę, plastelinę, wosk. Rzeźby z gliny rozpoczynają dialog z materiałem. Chodzi o zachęcenie danej osoby do odnalezienia siebie przez materiał. Ale również o bycie przy nich w tej podróży od materiału do rzeźby. Działanie opiera się na konieczności zaangażowania sił fizycznych, które łączy się z rozluźnieniem oraz ustąpieniem fizycznego napięcia czyli odreagowaniem emocjonalnym. Bardzo wysoka skuteczność tej metody została uznana u osób psychotycznych, autystycznych i chorujących na choroby nowotworowe. Kolejne techniki rzeźby to: rzeźbienie w drewnie bądź innych twardych materiałach. Wyróżniamy też papiero-plastykę, origami czy motywy postaci, przedmiotów, kwiatów. Wykonywanie laurek.

2.11 SZTUKI UŻYTKOWE

To sztuka, która zajmuje się wytwarzaniem przedmiotów do codziennego użytku. Są one
w zależności, albo do wykonywania na dużą skalę, albo w niewielkich partiach. Na sztuki użytkowe mówimy często rzemiosło artystyczne. Do tego rodzaju sztuki możemy zaliczyć rękodzieło, ceramikę, projektowanie przemysłowe oraz pracę z tekstem. Jeśli chcę poprowadzić arteterapię to użyję w tej metodzie sztuki użytkowej następujące techniki: fotografię, witraż, plakat, kolaż i wiele innych.

2.12 ZDOBNICTWO I DEKORATORSTWO

Tutaj sama nazwa mówi co robimy w tej technice – zdobimy i dekorujemy. I zaczynamy od najmłodszych lat, bo już w przedszkolu. Jest to w większości praca bardzo manualna, kreatywna, często z niczego musimy stworzyć coś, coś oryginalnego, coś na prezent. Jest to przyjemna metoda terapeutyczna do wykorzystania na lekcji w szkole. Wśród technik zdobnictwa i dekoratorstwa wyróżnić możemy: - Ikebanę – układanie kompozycji
z suszonych oraz żywych kwiatów, owoców, roślin, piór, muszli itp, tworzenie tak zwanej mandali
- wszelkie dekoracje na święta Bożego Narodzenia, Wielkanocne, czy zwykłe dekoracje do domu, związane z porą roku
- zdobienie różnych przedmiotów, ramek, doniczek, kubków
Niezależnie od tego, czy opisywane wyżej metody służą ocenie diagnostycznej czy pracy terapeutycznej, od ich efektywności uzależnione są ogólne rezultaty arteterapii. Dlatego też coraz częściej metody i narzędzia tej terapii poddawane są ewaluacji pod względem ich skuteczności . Na przykład, dzięki poszczególnym badaniom nad skutecznością poszczególnych metod możemy ustalić, które rodzaje oddziaływań mają najlepszą skuteczność w rozwiązaniu danych problemów. Ponadto, badania nad rezultatami arteterapii wypływają ze wzrostu świadomości metodologicznych samych terapeutów. W Polsce jednak mamy z tym problem. Obserwujemy pewną niechęć wobec prowadzenia badań nad efektywnością oddziaływań arteterapeutycznych. Duża część osób utrzymuje, że chociaż badania nad skutecznością konkretnych metod czy narządzi byłyby przydatne, to jednak nie podejmują takich działąń. Natomiast w literaturze anglojęzycznej z dokumentacją rezultatów działań arteterapeutycznych spotykamy się dość często. I szczególnie cenne wydają się dla nas te badania, publikacje, w których oprócz sukcesów terapeutycznych ukazywane są też trudności i niepowodzenia w stosowaniu wobec grupy czy pacjentów indywidualnych danych metod arteterapeutycznych. Kiedy nie ma potwierdzenia skuteczności danego działania lub metody, stanowi to dla nas równie ważną wskazówkę do dalszej pracy.
3. Arteterapia – zastosowanie.
Arteterapia to coś, czego nie nazwiemy, a już to robimy. Dziecko w wolnej chwili podchodzi do swojej szafeczki, wyciąga farby czy pisaki i zaczyna malować. Robi laurkę dla babci, słucha muzyki klasycznej, dekoruje domek dla lalek, obejrzy film z przesłaniem, przeczyta bądź wysłucha fajnej książki. Zagra w przedstawieniu szkolnym, nie zdając sobie sprawy,
że właśnie przez teatroterapię jest poddawany arteterapii. To wciąż się dzieje, wciąż leczymy się sztuką, dobieramy sobie najwygodniejsze metody. Te wszystkie czynności leczą naszą duszę. Niezwykle ważne są emocje, jeśli chodzi o ludzki rozwój i doświadczenia. Praca ze sztuką pomaga ludziom w rozwoju osobistym i emocjonalnym. Istnieje wiele etapów pracy nad emocjami w arteterapii: nazywanie, eksperymentowanie, zgłębianie i integrowanie. Jeśli zatem coś mówisz, nie stosując przy tym emocji ludzie najprawdopodobniej nie będą ci ufać. Zazwyczaj, kiedy wyrażasz coś emocjonalnego, korzystasz z mimiki twarzy, werbalnych metafor oraz tonu głosu. W ten sposób komunikujesz się z ludźmi. Dzięki temu wyrażasz
o wiele więcej niż sowa, jeśli tylko ujawniasz emocje. Sztuka, tak jak ekspresja niewerbalna zachęca Dio wyrażania siebie oraz uczuć, których nie jesteśmy świadomi. Arteterapia pozwala pracować nad emocjami i może ona poprawić jakość Twoich relacji międzyludzkich.
3.1 W procesach leczenia psychologicznego

W momencie, kiedy pacjent ma zdiagnozowany deficyt, kiedy istnieją u osoby zaburzenia psychiczne i emocjonalne leczymy arteterapią. Próbujemy dobrać właściwą technikę do pacjenta. Deficyty bywają różne. W inny sposób dotrzemy do osoby, która jest świadoma ale nie może tego wyrazić bo nie słyszy i nie mówi. W inny sposób pomożemy ujawnić emocje autystycznemu dziecku. Leczymy tą terapią nerwice, napady dziwnych, niezdefiniowanych zachowań. Leczymy uzależnienia, leczymy też całe rodziny, stosując tak zwaną terapię rodzinną. Bez względu na to, czy używamy arteterapii z wykwalifikowanym terapeutą czy na własną rękę, terapia ta potrafi wyciszyć , ukoić emocje, daje możliwość ucieczki od poczucia niechęci i bezradności. Arteterapia daje nam olbrzymią ulgę w stresie i niepokoju. W lepszy sposób radzimy sobie z chorobami przewlekłymi. Dzięki tej terapii prawdziwie wyrażamy siebie i dbamy o lepsze zdrowie psychiczne. Jest bardzo wiele zastosowań arteterapii. Czerpiemy z niej również mnóstwo korzyści.. Poprawiają one jakość życia wielu ludzi na wiele sposobów. Nie pomagamy wyłącznie tym, którzy maja problemy fizyczne czy psychiczne, pomagamy często zdrowym pacjentom. Ponieważ arteterapia to świetny pomysł na odreagowanie stresu, na uporządkowanie myśli oraz poradzenie sobie z emocjami.

3.2 W czasie rozwoju własnej osobowości

Dodatkowo stosujemy arteterapię u osób zdrowych, jednak nie przystosowanych, konfliktowych. Szczególnie są to osoby mające kłopoty z komunikacją werbalną, które zmagają się z nerwicą, depresją czy zaburzeniami lękowymi. Terapia ta przeznaczona jest dla osób, które leczą uzależnienia bądź są po jakiejś traumie i próbują wrócić do normalnego funkcjonowania. Arteterapia ma też zastosowanie u pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie oraz osób a chorobami somatycznymi. Jest to wspaniały sposób na dotarcie do dzieci z problemami po ciężkich przejściach, autystycznych ale też formą, która daje nam odprężenie, uwalnia od napięcia i mówię tu o zdrowych dzieciach. Człowiek dzięki ekspresji artystycznej czuje w sobie wyzwolenie tak zwane oczyszczenie ze wszystkiego co złe. Podczas intensywnej pracy nad swoim dziełem puszczają nam wszelkie emocjonalne blokady. Znajdują ujście, lęki ustępują, napięcie się zmniejsza. Pacjent z łatwością otwiera się na terapeutę, chory zaczyna uświadamiać sobie podłoże swoich problemów, a co za tym idzie początek pozytywnych zmian. Arteterapia tworzy warunki ułatwiające wypoczynek, oderwanie się od codziennych trudności i problemów życiowych. Dostarcza dodatkowych wiadomości, pełnej wiedzy i zwiększa mądrość życiową dzięki czemu pacjent lepiej orientuje się w otaczającej go rzeczywistości i skuteczniej rozwiązuje problemy. Dzięki technice arteterapii zmieniamy nastawienie pacjenta z negatywnego na pozytywny lub też zmieniamy jego pomysł na całe życie. Terapia sztuką nabiera obecnie popularności, pielęgnowanie
i pobudzanie samej twórczości dziecka , kierowanej i rozwijanej przez nas pozwala nam stworzyć jednostkę twórczą, pomysłową.
ZAKOŃCZENIE

Co więc nam daje arteterapia? Czy jest potrzebna? Sztuka, każda jej forma, dzięki której odzyskujemy równowagę psychiczną, rozładowujemy frustrację, zmniejszamy lub unicestwiamy lęki. Terapia, dzięki której leczymy depresje i ułatwiamy komunikację z innymi ludźmi, budujemy pozytywne nastawienie do świata, zmniejszamy poziom agresji, podnosimy samoocenę. Dzięki tej terapii wzbogacamy swoje życie wewnętrzne, zdobywamy nowe umiejętności oraz poszerzamy naszą wiedzę. Malując, rysując, odgrywając pewną rolę spędzamy swój wolny czas jak najlepiej się da. Kiedy wykorzystujemy różnorodne materiały, pobudzamy swoje twórcze myślenie, czerpiemy zadowolenie ze swojej pracy, co sprzyja poczuciu akceptacji i motywuje nas do dalszej pracy.
Twórcze poszukiwanie i zaangażowanie dzieci zaowocuje w przyszłości w innych dziedzinach życia, wpłynie nie tylko na ich osobowość ale też lepiej będą postrzegać świat. Szczególnie jest to ważne u dzieci z nadpobudliwością ruchową, ponieważ mają one problem z odnalezieniem samego siebie, z ułożeniem swojego świata, zaczynając od najdrobniejszych, codziennych czynności. Jasny i konsekwentnie przestrzegany system zasad obowiązujący podczas zajęć, techniki relaksacyjne, spokojna, życzliwa atmosfera, stosowanie pozytywnych wzmocnień oraz współpraca z rodzicami, pomaga tym dzieciom ułożyć ich świat na nowo.
Arteterapia przez rzeźbę, śpiew, malarstwo czy taniec otwierają nam dostęp do naszego wnętrza, do naszych emocji, potrzeb, lęków. Działania artystyczne są skutecznym sposobem na wyrażanie siebie. Arteterapia pomaga nie tylko kiedy mamy chorą duszę, pomaga nam w leczeniu chorób fizycznych. Cieszymy się, że jest to dobra terapia nie tylko dla dzieci ale
i osób dorosłych czy seniorów. Osoby, z problemami emocjonalnymi, z problemami o naturze psychologicznej często dopiero przez sztukę są w stanie się otworzyć. Jest to bezcenne. Tylko wtedy terapeuta jest w stanie im pomóc. Arteterapia jest do tego stopnia dobra, że nie musimy tu mieć żadnych uzdolnień w tym kierunku. Próbujemy czegoś nowego i dzięki temu dochodzimy do równowagi wewnętrznej, do poznania swojej duszy – do jej ukojenia.
BIBLIOGRAFIA

- Wojnar I, Wychowanie przez sztukę, Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej we Wrocławiu, 1977, nr 13, s.50-51;
- Wolańczyk T, Skotnicka M, Kołakowski A, Pisula A., Zespól nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci. Komitet Ochrony Praw Dziecka. Warszawa 2001
- Marion Hitzeler, Monica Blotevogel, Thomas Stegemann, Arteterapie dla dzieci
i młodzieży, Harmonia. Gdańsk, 2015
- Szulc W., Kulturoterapia – wykorzystanie sztuki i działalności kulturalno-oświatowej
w lecznictwie. Poznań 1994
- Karolak W. Warsztaty twórcze – warsztaty artystyczne, Wydawnictwo Jedność, Kielce, 2005
- Jackowska E, Z doświadczeń w prowadzeniu psychoterapii grupowej na młodzieżowym oddziale psychiatrycznym, Psychoterapia, 1, 31-38, 1996