Media elektroniczne w życiu dzieci

Media elektroniczne w życiu dzieci przedszkolnych
Media elektroniczne to określenie zróżnicowanej struktury, składającej się z poszczególnych części. Wyróżniamy audiowizualne media masowe, radiofonię, wideo oraz telefonię z telegrafią . Innymi słowy media to szerokie określenie zawierające telewizję, radio, komputer oraz Internet, które w ostatnich latach stał się nieodłącznym elementem życia dorosłych jak i dzieci. Media odgrywają istotną rolę w procesie socjalizacji ludzi. Poprzez edukacyjna, informacyjną oraz rozrywkową funkcję zapewniają bazę oraz narzędzia do zdobywania nowych wiadomości, poszerzania horyzontów, dokształcania się, jak i spędzania czasu zgodnie z zainteresowaniami danej osoby. Atrakcyjność form przekazu powoduje, iż chętnie sięgamy tych narzędzi .
Ludzie XXI wieku żyją w cywilizacji technologii cyfrowej, dlatego dzieci przychodząc na świat w takim otoczeniu, zauważając aktywność dorosłych od samego początku narażone są na ich oddziaływanie. To środowisko doskonale znane najmłodszym, co sprawia, że dążą oni do najbardziej szerokiego wykorzystania technologii . Wielu naukowców twierdzi, że dzieciństwo w swoim poprzednim znaczeniu przestaje istnieć, ponieważ dzięki nowoczesnej technologii dzieci mogą znaleźć interesujące informacje. Jest zupełnie inne charakteryzowane jako dzieciństwo nowych szans rozwojowych, ale tym samym pełne zagrożeń .
Współczesne media docierają do coraz młodszych odbiorców, co powoduje, że mają znaczący wpływ na kształtowanie postaw dzieci oraz kreowanie obrazu rzeczywistości. W większości domów centralnym miejscem jest telewizor i komputer, które stanowią źródło rozrywki i informacji dla wszystkich domowników już od najmłodszych lat . Natura człowieka zmusza go do ciągłego rozwoju od początku do końca życia, dlatego nieustannie poszukujemy nowych rozwiązań i inspiracji do dalszego poszerzania naszych możliwości. XXI wiek jest szczególnie bogaty w rozwój technologii, dopracowane są szczegóły, które powodują ,że dane produkty są atrakcyjniejsze . A. Basińska zwraca uwagę, iż przestrzeń życiowa dzieci stanowczo zwiększyła swoje rozmiary a bezpośrednie doświadczanie jest wypierane przez doświadczenia ukazywane w świecie medialnym . M. Więczkowska wyróżnia następujące funkcje mediów, które bezpośrednio wpływają na wychowanie danej jednostki:
-funkcja informacyjna, która ma na celu dostarczenie potrzebnych lub interesujących informacji, media ukazywane są jako źródło wiedzy, inspirujące dla odbiorców i kształtujące ich opinie. Autorka zwraca uwagę na fakt, iż natłok informacji nie pozwala na wybieranie prawdziwych i istotnych wiadomości. Sposób prezentacji jest również istotnym czynnikiem wpływającym na odbiór, w wielu przypadkach ważne jest wywieranie konkretnych i zaplanowanych emocji.
-funkcja edukacyjno – wychowawcza, jak nazwa wskazuje realizowana jest poprzez udostępnianie wiadomości naukowych, dzieł sztuki, wiadomości z otaczającego nas świata. Media sprzyjają poznawaniu świata, rozwojowi zainteresowań oraz ukierunkowaniu na poszczególne postawy.
- funkcja rozrywkowa – polega na zapewnieniu rozrywki, odpoczynku oraz oderwaniu od problemów na przykład poprzez muzykę, filmy i gry. Ta forma rozrywki przynosi odprężenie.
- funkcja opiniotwórcza – mówi się, że media są uznawane za czwartą władzę. Dzieje się tak dlatego, iż łatwy dostęp do gotowych interpretacji różnych historii, sytuacji czy wydarzeń prezentowanych prze specjalistów wpływają na opinie i postawy odbiorców. Tak tworzą się grupy wsparcia różnych pomysłów, projektów a co za tym idzie, wpływ na jednostkę może być pozytywy bądź negatywny .
Urządzenia elektroniczne otaczają nas z każdej strony poprzez ich obecność w gospodarstwach domowych. Dostęp do nowinek technologicznych i bardzo szybki postęp technologiczny powoduje, iż tak istotne jest właściwie korzystanie z danych produktów, które stają się wielofunkcyjne, posiadające skompresowane zdolności wcześniej wynalezionych i wprowadzonych urządzeń . Wyróżniamy następujące:
- telewizja,
-laptop, komputer,
-telefon, smartfon,
Pierwszym urządzeniem, najbardziej popularnym jest telewizja. To dziedzina telekomunikacji przekazująca ruchomy obraz oraz dźwięk na odległość. W jednym miejscu za pomocą kamery telewizyjnej i mikrofonu rejestruje się sygnał, który następnie jest transmitowany do dowolnego miejsca w zasięgu transmisji. Sygnał odbierany jest przez odbiornik telewizyjny i przetwarzany na obraz oraz dźwięk” Wyróżnia się wiele kryteria topologii telewizji na przykład ze względu na obszar działania czy charakter treści. Najmłodsi odbiorcy najczęściej sięgają po stacje dziecięce emitujące bajki animowane czy seriale dla danej grupy odbiorców. Stała się nierozłącznym elementem życia każdej rodziny, na priorytetowym miejscu zostały umiejscowione wydatki przeznaczone na telewizję i sprzęt audiowizualny w porównaniu z pieniędzmi wydawanymi na prasę czy książki . Telewizja łączy obraz z dźwiękiem, angażując 2 zmysły percepcji w tym samym czasie i nie wymaga od odbiorcy żadnego wysiłku, pozostaje on bierny, innymi słowy nie następuje rozwój wyobraźni czy mowy w trakcie oglądania .
Laptop czyli przenośny, zminiaturyzowany komputer to nowoczesny gadżet, który jest jednym z najpopularniejszych urządzeń. Jest to źródło informacji i rozrywki dostarczanej przez Internet. Dlatego, traktowane jak zabawka zmienia formę produktu dedykowanego dla dorosłych, na narzędzie udostępniane każdej grupie wiekowej poprzez dopasowanie treści. Łatwy dostęp do laptopa i Internetu powoduje iż dzieci coraz szybciej nabywają niezbędnych umiejętności w zakresie obsługi tego urządzenia a czasem potrzebują pomocy, rzadziej niż dorośli .
Gry komputerowe niosą zupełnie inny wymiar rozrywki w każdym gospodarstwie domowym, w którym jest dostęp do wcześniej wspomnianego komputera czy też laptopa. Gry są atrakcyjne, ponieważ pozwalają nie tylko patrzeć, ale i uczestniczyć w danej zabawie oraz mieć wpływ na losy bohaterów. Można wyróżnić wiele rodzajów gier na przykład: strategiczne, sportowe, logiczne, dydaktyczne, a w związku z tym grono graczy jest bardzo szerokie i każdy może znaleźć coś dla siebie . Możemy wyróżnić następujące cechy gier komputerowych:
- jest zawsze dostępna, uczestnik może zacząć korzystać z rozrywki w każdej chwili i nie zostaje odrzucony,
- przygody i wydarzenia można powtarzać w nieskończoność, modyfikować swoje działania i polepszać wyniki,
- interaktywność gry powoduje, że uczestnik staje się jej częścią,
- pobudza emocje, i dostarcza wrażenia często niedostępne w życiu rzeczywistym,
- nie wymaga obecności innych osób,
- pozwala na wejście w świat gier i tym samym całkowite oderwanie od rzeczywistości,
- błędy i konsekwencje działań nie są odczuwane,
- może powodować wzrost pewności siebie, dać poczucie władzy, wyższości poprzez pozytywny wynik danej symulacji. Ważne są także stale obecne w grach wątki fantastyczne, możliwość uczestniczenia w archetypicznych historiach, jak również walory psychologiczne, wspólnotowe, estetyczne i edukacyjne . Dawniej telefon komórkowy, a teraz dotykowy smartfon stanowi nieodzowną część wyposażenia dzieci i młodzieży. Pomijając możliwość kontaktu z rodzicami i rówieśnikami poprzez rozmowy czy sms-y, posiadanie danego smartfona często definiuje przynależność do danej grupy. Telefon posiada wiele dodatkowych funkcji. Spełnia rolę odtwarzacza MP3, jest ekranem Internetu, można za jego pomocą robić zdjęcia i kręcić filmy. Posiada również nawigację i system, dzięki któremu można instalować aplikacje czy gry. O popularności telefonów komórkowych czy smart fonów decyduje wiele czynników. Na przykład rozmiar i funkcjonalność. Stosunkowo niewielkie urządzenie pozwala komunikować się, przesyłać filmy, obrazy, dźwięki. Dodatkowo telefon jest zawsze pod ręką a łatwość obsługi działa zdecydowanie na jego korzyść .
Smartfon jest jednym z mediów interaktywnych, z których korzystają dzieci. Do tej same grupy możemy zaliczyć:
-aplikacje,
- transmisje danych,
- e-booki,
- interaktywne zabawki
- tablety,
- Internet, i inne treści, które zostały zaprojektowane oraz stworzone do wspomagania rozwoju dziecięcej kreatywności oraz umiejętności interpersonalnych. Obserwuje się wzrost powszechności i obecności tych mediów oraz ich wpływ na życie i relacje rodzinie, sposób w jaki nauczyciele prowadzą zajęcia. Autorzy porównują zmianę jaka następuje teraz w kierunku nowoczesnej technologii do zmiany z słowa mówionego do druku. To znaczy, że technologie otaczają dzieci z każdej strony i mają ogromny wpływ na ich rozwój. Dzieci i młodzież spędza znaczącą ilość swojego czasu z smart fonami, tabletami, konsolami do gier, które coraz częściej nastawione są nie tylko na odbiór ale też wymagają ruchu osoby uczestniczącej w danej grze czy aplikacji. Do usług internetowych, ściśle związanych z kulturą i edukacją, należy zaliczyć wirtualne ośrodki kultury, tj. muzea, teatry, które można odwiedzać, zapoznając się z eksponatami i inną ofertą; wirtualne słowniki, encyklopedie, translatory, portale informacyjne i prasę elektroniczną, serwisy udostępniające muzykę i filmy, wirtualne mapy i przewodniki, e-booki, blogi oraz portale społecznościowe.
Baza dostępnych aplikacji, które można zapisać na smart fonach jest ogromna. Dlatego też rolą rodziców jest dopasowanie treści oraz czasu jaki dziecko spędza z dotykowym urządzeniem. Często właśnie dla rodziców niesamowitym doświadczeniem jest z jaką łatwością ich małe pociechy obsługują to urządzenie. Portal dzidziusiowi.pl udostępnił listę najpopularniejszych aplikacji dla najmłodszych. Na tej liście znajdują się następujące aplikacje: Baby view, Fortepian, Touch and Born move, Baby game, Talking Ginger czy Toddler Cars. Wszystkie z tych aplikacji są określane mianem gier rozwojowych, reagują dźwiękiem na dotyk, dziecko najczęściej coś koloruje, ogląda czy opiekuje się wirtualnymi stworzeniami . Celem aplikacji jest głownie szeroko rozumiana rozrywka dostarczona dzieciom, ale również możliwość poszerzenia horyzontów oraz wiedzy. Właściwości aplikacji, ich kolorystyka, rozmiary i kształty elementów dopasowane są do wieku, przewidywanych umiejętności i zainteresowań dzieci .
Pomijając oczywistą funkcję mediów jaką jest udostępnianie rozrywki dzieciom poprzez granie w gry komputerowe, oglądanie bajek i filmów czy kontakty z rówieśnikami, można wyróżnić pomocne aspekty korzystania z urządzeń elektronicznych. Mówi się, że Internet zapewnia nowe możliwości nauki oraz zdobywania wiedzy, rozwijania kreatywności oraz polepszenia umiejętności komunikacji wśród dzieci i młodzieży. A efektywna umiejętność posługiwania się komputerem, Internetem i innymi urządzeniami wspomaga dotarcie do celów oraz jest atrakcyjna dla rówieśników. Z drugiej strony możliwość komunikacji z rodziną, znajomymi poprzez skype, wiadomości tekstowe, e-maile czy coraz popularniejsze komunikatory rozwija więzi międzyludzkie. Zawieranie i utrzymywanie znajomości za pomocą popularnych narzędzi w sieci ma wiele pozytywnych cech. Po pierwsze przestrzeń i statusy przestały być barierą, można zawierać kontakty z ludźmi z całego świata, niezależnie od zamożności czy rasy. Dodatkowo w rozmowach może uczestniczyć wiele osób w tym samym czasie, w ramach grup o podobnych zainteresowaniach. Anonimowość w sieci ma swoje wady i zalety, natomiast dla wielu użytkowników będzie sprzyjać i ułatwiać nawiązanie kontaktu, czy poruszenie tematu, który byłby niewygodny w rozmowie twarzą w twarz.
Autorzy porównują gry online do gier offline, tyle, że te pierwsze dostarczają więcej bodźców, są bardziej fantazyjne, bogatsze o zasady i reguły do których należy się stosować . Zostały przeprowadzone badania dotyczące przydatności gier komputerowych jako narzędzia wspomagającego edukację, z których wynika, że gry pobudzają procesy umysłowe dziecka, pozytywnie oddziaływają na myślenie kojarzeniowe i hipotetyczne. Należy również wspomnieć o tym, że uwalniają nadmiar emocji a nagrody za właściwe zachowania są automatycznie przekazywane, co działa motywująco na uczestników danej zabawy. Stwierdzono również, iż popularne „granie w gry” usprawnia koordynację wzrokowo-ruchową poprzez wymaganą szybką reakcję na zmiany następujące w grach. Zmysły są pobudzane a następnie uczestnik koordynuje swoje ruchy, w taki sposób aby jak najlepiej wykonać zadanie, które pojawia się na ekranie, czy to za pomocą palca czy joysticka .
Zauważono również motywującą funkcję wykorzystywania mediów w procesie kształcenia. Wprowadzenie mediów do edukacji od najniższych etapów edukacji uatrakcyjnia zajęcia oraz zbliża otoczenie ucznia do wiedzy, którą powinien przyswoić. Odpowiednio dobrane treści i ćwiczenia do tematu zajęć, powinny pomóc w osiąganiu lepszych wyników oraz wzrostu efektywności nauczania. Multimedia przyciągają uwagę poprzez różnorodne formy, które nieustannie się rozwijają . Do celów edukacji medialnej powinno się przede wszystkim zaliczać przygotowanie uczniów do korzystania ze wszystkich rodzajów mediów, odbioru komunikatów medialnych oraz posługiwania się mediami w pracy intelektualnej .
Dodatkowo nowe media, na przykład komputer czy telefon z dostępem do Internetu, bardzo łatwo można dopasować do planu dnia, to użytkownik wybiera i kontroluje treści, które są słuchane, czytane czy oglądane. Indywidualnie dobierane są interesujące strony internetowe czy aplikacje, zapewniające interaktywność danej osoby, wszechobecność i wiadomy dostęp do nieograniczonej ilości informacji. To sieć jest miejscem edukacji ludzi pokolenia Google, w której przekazywane są informacje, przesyłane linki, dyskutuje się o wydarzeniach jak i polityce .
Media kreują nierealny świat pełen kontrastów, zauważamy przestrzeń pełną sukcesów, możliwości rozwoju oraz posiadania, a z drugiej strony widzimy chaos, agresję, która przenika do świata dzieci. W związku z wyżej wymienionymi zaletami gier oraz korzystania z urządzeń elektronicznych należy wymienić również wady, które zostały udokumentowane w przeprowadzonych badaniach. M. Braun-Gałkowska twierdzi, że o negatywnym wpływie mediów mniej się mówi, natomiast jego następstwa są najbardziej widoczne wśród dzieci, które są bardziej podatne informacjom, które je otaczają Do głównych konsekwencji zalicza się wyobcowanie dziecka z realnego świata, kształtowanie postawy „mieć” oraz wzrost agresji. Dzieci spędzają coraz więcej swojego wolnego czasu korzystając z różnego rodzaju mediów elektronicznych, które są dla nich atrakcyjne, ciekawe oraz wciągające, co powoduje fakt, iż coraz mniej czasu poświęcają swoim rówieśnikom. Poprzez uczestniczenie w grach, oddanie się światu fikcyjnemu, przestaje być istotny kontakt z drugim człowiekiem. Skutkiem jest osłabienie więzi oraz umiejętności interpersonalnych w kontaktach międzyludzkich . Komputer staje się partnerem w dialogu, komunikowaniu się i interakcji. Dziś do zabawy nie są potrzebni inni ludzie, lecz telefon, tablet czy telewizor . Kontakt z mediami, a w szczególności korzystanie z internetu oraz gier komputerowych kreuje przestrzeń, w której użytkownicy są otoczeni agresją i przemocą. W związku z wzrastającą częstotliwością oglądanych scen, stają się one normalne dla odbiorcy . Ilość oraz różnorodność informacji, z którymi spotyka się dziecko, może sprawiać trudności w rozpoznawaniu świata realnego od fikcji. Brutalne sceny w filmach czy grach mają wpływ na emocje oraz związane z nimi zaburzenie oraz są uważane za tzw. symulatory zachowań agresywnych. Dzieci obserwują zachowanie swoich bohaterów, uczą się ich i chcą naśladować.
Najmłodsi bardzo łatwo ulegają wpływom, dlatego takie bliskie jest ryzyko uzależnienia od komputera czy innych urządzeń. Został opublikowany podział zagrożeń jakie niesie ze sobą nadmierne i bezkrytyczne korzystanie z multimediów. Pierwszym z nich są trudności w nauce spowodowane problemem w skupieniu uwagi na dłuższy czas, zaburzona zdolność logicznego myślenia czy na przykład zaburzenia pamięci. Dzieci uciekają do świata cyberprzestrzeni, mylnie postrzegając przynależność oraz odczuwają silną potrzebę publikowania informacji na własny temat. Kolejnym z zagrożeń jest możliwość uzależnienia od bycia on-line, czy chociażby poddanie się trendom i manipulacji reklam, które nie zawsze prezentują produkty korzystne dla użytkowników. Badania wykazują również, że występują takie zjawisko jak agresja, rozdrażnienie czy depresje u dzieci, które próbują się odseparować od komputera czy gier. Objawy te występują w sytuacji dziecko nieustannie przebywa przed ekranem, nie jest w stanie zawierać znajomości z kolegami, jak i jest pasywne jeśli chodzi o aktywność fizyczną.
Telewizja od najmłodszych lat kształtuje nawyk spędzania wielu godzin przed ekranem, co powoduje, iż dzieci nie rozwijają abstrakcyjnego myślenia a rozwój emocjonalny oraz poznawczy jest zaburzony. Telewizja nazywana jest magnesem, który przyciąga, ustala rytm i organizację dnia dziecka. Spędzanie czasu przed ekranem czy monitorem dostarcza ogromnej ilości wiadomości i bodźców, tak więc dziecko nieustanie zmuszane jest do pracy a tym samym staje się zmęczone . Jednocześnie negatywnie wpływa na rozwój mowy, słownictwo staje się ubogie a dzieci zaczynają mieć problemy w osiąganiu wysokich wyników w nauce. Problem ze skupieniem uwagi oraz właściwym zachowaniem to również pochodna nadmiernego oglądania telewizji. Na skutek zaburzenia myślenia abstrakcyjnego, pewne wartości, które nie posiadają swojego wizualnego odpowiednika, jak na przykład wolność, szacunek czy rzetelność, są trudne zrozumienia bądź ich znaczenie jest zmienione .
Psychika dzieci jest bardzo delikatna i wrażliwa, dlatego są one narażone na oddziaływanie mediów najbardziej. Zagrożeniem dla dzieci jest brutalność i agresja coraz częściej spotykana na przykład w grach komputerowych. Często fabuła gry wymaga uczestnictwa w walce na noże, w krwawych bójkach. Specjaliści zwracają uwagę, że dzieci bardzo emocjonalnie podchodzą do zadań powierzonych w grze a to z kolei może prowadzić do naśladowania danych czynności lub obaw przed agresją . Mówi się o izolacji i strachu przed kontaktem z ludźmi, zaburzenia snu a także objawy nerwicowe ujawniające się w zaburzeniach fizjologicznych, takich jak moczenie się czy nadmierne pocenie. Należy wspomnieć o zagrożeniach i negatywnym w skutkach oddziaływaniu na zdrowie. Wyróżnia się uszkodzenia narządu wzroku, spowodowane zbyt częstym i długotrwałym przebywaniu przed monitorem czy ekranem, oczy są zmęczone, jest problem z ostrością widzenia. Występują bóle głowy, pleców, których przyczyną jest niewłaściwa pozycja ciała. Wytwarzane pole magnetyczne może narażać szczególnie dzieci na ryzyko zachorowania na białaczkę .
Przeprowadzono badania, których wyniki wskazują jednoznacznie na tzw. cyfrową demencję, powodowaną przez nadmierne korzystanie z Internetu. Wynikiem jest pozbawianie rozumu samego siebie jak i najbliższym, poprzez zabieranie sobie konieczności myślenia a przekazując ją technologii. Skoro mózg nie ma przed sobą stawianych zadań, to też się nie rozwija .