Rodzina jako środowisko wychowawcze

Dobrze funkcjonująca rodzina zaspakaja potrzeby dziecka, w sposób w jaki żadna inna grupa społeczna nie jest w stanie zaspokoić. Stanowi ona źródło miłości i akceptacji, daje poczucie bezpieczeństwa. Rodzina dostarcza wzorców postępowania; przez identyfikację dziecko przejmuje standardy od rodziców, którzy są przekazicielami norm.
W obecnych czasach młodzież nie zawsze wynosi z domu rodzinnego prawidłowe wzorce zachowań, gdyż rodziny zajęte są głównie walką o byt, nie mają czasu na ukierunkowanie myślenia i zainteresowań dziecka na drogę wartości uznawanych w naszej kulturze. Wiele rodzin wykazuje dysfunkcyjność lub wręcz patologię społeczną.Rodzina i szkoła to dwa podstawowe środowiska wychowawcze dla dziecka.
Pierwszym i najważniejszym jest oczywiście rodzina. To w rodzinie dokonuje się kształtowanie postaw, poglądów, ocen, wartości i norm zachowań. Szkoła może wspomóc rodzinę w systemie wychowawczym, ale jej nie zastąpi.
Dziecko, które wkracza w progi szkoły podstawowej, jest już rozwinięte na poziomie umożliwiającym przyswajanie wiedzy i podporządkowanie się prostym wymogom życia społecznego.
W każdym domu rodzinnym istnieje pewien skrypt, według którego przebiega życie. Każda rodzina ma wypracowany i określony sposób reagowania i działania. Z tym sposobem bycia dziecko przychodzi do szkoły i może się okazać, że w szkole wymagania są inne niż w domu rodzinnym. Na przykład
w domu dziecko może słyszeć wulgarne słowa, które wchodzą w zakres jego słownika. W szkole zwraca się dziecku uwagę, że tak mówić nie wolno, a siedmiolatek nie rozumie, dlaczego rodzice mu pozwalają, a nauczyciele nie. W dodatku za swoją kłótliwość, wulgarne słownictwo, niewypełnienie poleceń jest karane przez nauczyciela np. uwagami. Zadaniem, a nawet obowiązkiem rodziców powinno być włączanie się system wychowawczy szkoły, który uzgodniony wspólnie, prowadzi do wszechstronnego rozwoju dziecka. Nauczyciele oczekują od rodziców zainteresowania się postępami dziecka, wiary w życzliwość nauczyciela do ucznia oraz respektowania i wykonywania wspólnych wychowawczych postanowień.
Rozwój zainteresowania nauką i motywacja do spełniania obowiązków szkolnych zależy w pierwszych miesiącach nauki oraz później głównie od zainteresowania się rodziców tym, co dziecko robi w szkole. Sprawdzanie przez rodziców zeszytów dziecka to forma współpracy rodziców ze szkołą. Zapisy w zeszytach odzwierciedlają bowiem pewnym stopniu pracę dziecka na lekcjach, czynią to też notatki nauczyciela, daje to minimum informacji o postępach dziecka. Dzieci nie potrafią same zaplanować dnia, zorganizować pracy tak, by mieć czas na zabawę i naukę. Powinni to zorganizować rodzice, aby dzieci mogły sprostać obowiązkom i znaleźć czas na relaks. Bez zainteresowania się rodziców nauką uczeń szybko się zniechęci, gdyż nie poradzi sobie z organizacją czasu. Zacznie mu się wydawać, że nauka zajmuje cały dzień i straci możliwość do zabawy. Jeżeli uczeń często w domu korzysta z komputera i ogląda filmy wideo- nie umie skupić myśli na słowach, dla niego ważne są obrazy oraz nie potrafi myśleć, nie umie czytać ze zrozumieniem. Komputer jest bardzo przydatną do nauki zdobyczą techniki, jednak niekontrolowana zabawa dzieci może mieć wręcz przeciwny skutek- uniemożliwi myślenie na poziomie abstrakcyjnym. To samo dotyczy filmów. Zbyt częste siedzenie przed telewizorem odciąga od samodzielnego myślenia i od pracy. Zniechęca do wysiłku umysłowego, powoduje niezadowolenie z czekających obowiązków szkolnych. Zdarzają się sytuacje, gdy uczeń przychodzi do domu i na pytanie rodziców, czy ma dużo zadane odpowiada, że nic. W zeszycie też nie ma zapisu lekcji, co może skwitować stwierdzeniem, że nic nie pisali. Rzadko się zdarza sytuacja, że na lekcji nic uczniowie nie mają zadane.
Nauczyciel bez pomocy rodziców niewiele może osiągnąć w dziedzinie edukacji. Dotyczy to zwłaszcza uczniów w młodszym wieku szkolnym. Parogodzinny pobyt w szkole nie nauczy dzieci mobilizacji do obowiązków szkolnych, nie umożliwi organizacji dnia i stanowiska pracy przy nauce. Nauczyciel nie jest w stanie zmusić ucznia do zapisu w zeszycie podczas lekcji.
Podstawowych zasad spełniania obowiązku szkolnego muszą nauczyć rodzice. Bez pomocy rodziców nauczyciele wiele nie dokonają, choćby stosowali najlepsze metody i techniki pracy. Aby dziecko mogło również cieszyć się swoimi postępami ważna jest atmosfera wychowawcza w domach rodzinnych. Silna więź między rodzicami, wzajemna akceptacja i szacunek, poczucie odpowiedzialności sprzyjają uzyskiwaniu przez dziecko wysokich ocen w szkole. Niekorzystny klimat psychiczny wpływa zatem ujemnie na rozwój umysłowy dziecka, co w rezultacie obniża znacznie efektywność jego pracy w szkole i w domu.
Stworzenie dziecku warunków do pełnego rozwoju, zapewnienie poczucia szczęścia, miłości i zrozumienia oraz zapewnienie atmosfery życzliwego towarzyszenia dziecku w jego drodze życiowej możliwe jest tylko w rodzinie. Do prawidłowego rozwoju konieczne jest zaspokojenie takich potrzeb jak:
• potrzeby fizjologiczne: czyli snu, pożywienia, doznań zmysłowych, aktywności fizycznej itp.;
• potrzeby bezpieczeństwa: opieki, oparcia w rodzinie;
• potrzeby przynależności i miłości: poczucie bycia kochanym i możliwości;
• obdzielania innych miłością, należenia do określonej grupy społecznej, jaką jest rodzina;
• potrzeby prestiżu i uznania: dowartościowania, sprawdzenia się w działaniu, doceniania przez innych;
• potrzeby samorealizacji; dążenie i możliwość realizacji własnego rozwoju osobowego i wzrost możliwości.

Realizacja tych potrzeb na gruncie rodziny zapewni dziecku harmonijne budowanie osobowości i właściwą motywację do wzrostu osobowego. Dziecko swoim zachowaniem mówi czego potrzebuje: czy więcej miłości, czy więcej dyscypliny, więcej akceptacji, czy więcej zrozumienia ...