Prawo Oświatowe i przepisy wykonawcze

Prawo Oświatowe
i przepisy wykonawcze

I. Prawo oświatowe reguluje funkcjonowanie szkół, placówek, obowiązek szkolny i nauki oraz status prawny nauczycieli. Prawo oświatowe jest częścią prawa administracyjnego, wiele jego regulacji odnosi się do gałęzi prawa konstytucyjnego, prawa pracy, prawa cywilnego i karnego.
Podstawowymi źródłami prawa oświatowego w Polsce są;

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, 1078, 1287, 1680 i 1681)
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2019 r. poz. 1481)
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 730 i 1287)
Przepisy dotyczące oświaty umiejscowione są również w innych aktach prawnych na różnych szczeblach hierarchii źródeł prawa od prawa powszechnie dostępnego po przepisy prawa o charakterze wewnętrznym.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa.
Dla systemu oświaty szczególne znaczenie ma art. 70 Konstytucji, w którym określone zostało prawo do nauki, jako jedno z praw obywatelskich.
Art. 70.1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.
2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.
3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.
4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa

Art. 72.1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem,wyzyskiem i demoralizacją.
2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.
4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, 1078, 1287, 1680 i 1681).

Prawo oświatowe to zespół norm, za pomocą których regulowana jest problematyka organizacji i zarządzania oświatą.

Ustawa ta określa:

1) rodzaje szkół i przedszkoli istniejących w Polsce;

2) zasady organizacji wychowania przedszkolnego;
3) zasady spełniania obowiązku szkolnego, obowiązku nauki i obowiązku przygotowania przedszkolnego;
4) zasady zarządzania szkołami i placówkami publicznymi, w tym wykaz i zakres kompetencji dyrektorów szkół i placówek, rad pedagogicznych oraz społecznych organów w systemie oświaty;
5) zasady organizacji kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach publicznych;
6) zasady przyjmowania do publicznych przedszkoli, publicznych innych form wychowania przedszkolnego, publicznych szkół i publicznych placówek;
7) zasady kształcenia osób przybywających z zagranicy;
8) zasady działania szkół i placówek niepublicznych;
9) zasady działania placówek doskonalenia nauczycieli.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2019 r. poz. 1481). Ustawa ta reguluje problematykę szeroko pojętej oświaty, jest jednym z zasadniczych źródeł prawa oświatowego w systemie oświaty.

Ustawa ta określa:

1) Organizację i działanie CKE i OKE;
2) Zarządzanie szkołami i placówkami publicznymi;
3) Dopuszczenie do użytku programów nauczania i podręczników;
4) Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie;
5) Egzaminy zewnętrzne, egzamin ósmoklasisty;
6) Finansowanie szkół i placówek;
7) Pomoc materialna dla uczniów;
8) Organizowanie wypoczynku uczniów.
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 730 i 1287).

Ustawa Karta Nauczyciela stanowi źródło praw i obowiązków wynikających ze statusu zawodowego nauczyciela. Przedmiotem regulacji są prawa i obowiązki nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych w placówkach oświatowych.

Ustawa określa:

1) Obowiązki nauczycieli
2) Wymagania kwalifikacyjne
3) Awans zawodowy nauczycieli
4) Nawiązanie, zmiana i rozwiązanie stosunku pracy
5) Warunki pracy i wynagrodzenie
6) Nagrody i odznaczenia
7) Uprawnienia socjalne i urlopy
8) Finansowanie dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli
9) Ochrona zdrowia
10) Odpowiedzialność dyscyplinarna
USTAWA z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1927, ze zm.)

Ustawa określa organizację i zasady działania systemu informacji oświatowej.

Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych

Ustawa określa:

1) Subwencję oświatową.
2) Finansowanie jednostek niepublicznych.
3) Rozliczenia finansowe między JST.
4) Opłaty za wychowanie przedszkolne.
5) Wyposażenie szkół w pomoce i podręczniki.
6) Finansowanie pomocy materialnej.

Inne ustawy regulujące pracę placówek oświatowych:
Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r., poz. 1781).
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r., poz. 869).
Ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami.
KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.

II. Rozporządzenia zaliczamy do podustawowych aktów normatywnych, które stanowią źródło powszechnie obowiązującego prawa. Istotą każdego rozporządzenia jest jego wykonawczy charakter. Służy ono bowiem doprecyzowaniu przepisów zawartych w ustawie.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli.

Definiuje zawartość nazwy publicznego przedszkola, a także publicznej szkoły podstawowej, liceum ogólnokształcącego, technikum;

1) określa tryb nadawania imienia przedszkolu i szkole;
2) uszczegóławia pozycję prawną zespołów nauczycieli;
3) standaryzuje liczbę dzieci i uczniów w oddziałach przedszkolnych, klasach I-III, świetlicy;
4) określa organizację świetlicy szkolnej oraz internatu;
5) definiuje godzinę zajęć w przedszkolu, a także godzinę lekcyjną oraz innych zajęć w szkole;
6) definiuje szczegółową zawartość arkusza organizacji przedszkola i szkoły, tryb opiniowania arkusza oraz termin zatwierdzenia arkusza.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.
Rozporządzenie określa podstawę programową:
1) wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego;
2) kształcenia ogólnego dla publicznych szkół;
3) szkoły podstawowej;
4) szkoły podstawowej ‒ dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym;
5) branżowej szkoły I stopnia;
6) szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy;
7) szkoły policealnej.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego

Rozporządzenie dotyczy organizacji roku szkolnego w publicznych szkołach podstawowych i publicznych szkołach ponadpodstawowych, oraz zasady ustalania dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktycznych.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 czerwca 2019 r. w sprawie zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji roku szkolnego.

w § 2 w ust. 1 dodaje się zdanie trzecie w brzmieniu:
„Jeżeli czwartek bezpośrednio poprzedzający najbliższy piątek po dniu 20 czerwca jest dniem ustawowo wolnym od pracy, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w środę poprzedzającą ten dzień.”;
w § 3 w ust. 1 pkt 4 otrzymuje brzmienie:
„4) ferie letnie rozpoczynają się w dniu następującym po dniu zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą się z dniem 31 sierpnia.”.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół.

1) Rozporządzenie określa ramowe plany nauczania dla dzieci i młodzieży szkół podstawowych, szkół specjalnych, oddziałów przysposabiających do pracy organizowanych w klasach VII i VIII szkoły podstawowej, liceów ogólnokształcących, techników, szkół branżowych, szkół policealnych oraz szkół dla dorosłych;
2) Szczegółowo określa tygodniowy wymiar godzin obowiązkowych zajęć dydaktycznych, zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów, zajęć z wychowawcą, a także zajęć religii i etyki, zajęć sportowych, zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
3) Decyzje o skróceniu lub wydłużeniu czasu nauki;
4) Obowiązkowy podział na grupy w klasach IV-VIII.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół

Zwiększenie liczby godzin do dyspozycji dyrektora szkoły przeznaczonych na rozwój zainteresowań i uzdolnień uczniów na każdym etapie edukacyjnym, to główne zmiany
w rozporządzeniu w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach

Rozporządzenie określa:
1) Plan ewakuacji, drogi ewakuacyjne;
2) Teren szkoły, wyposażenie sal lekcyjnych, pracowni;
3) Zasady organizacji zajęć sportowych, imprez, zawodów, wyjść i wycieczek;
4) Postępowanie w razie wypadku osób pozostających pod opieką szkoły i placówki.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 października 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach.

Rozporządzenie określa konieczność uwzględnienia w planie zajęć dydaktyczno-wychowawczych równomiernego obciążenia uczniów w poszczególnych dniach tygodnia, obowiązek zasięgnięcia opinii rady rodziców i samorządu uczniowskiego przez dyrektora szkoły lub placówki w sprawie długości przerw międzylekcyjnych, a także określenie obowiązku dyrektora szkoły lub placówki w zakresie zapewnienia uczniom miejsca na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

1) Rozporządzenie określa formy pomocy psychologiczno-pedagogiczna udzielane uczniowi w przedszkolu, szkole;
2) Liczebność grup na poszczególnych zajęciach specjalistycznych (zajęciach logopedycznych, terapeutycznych, rozwijających zainteresowania, zajęciach wyrównawczych);
3) Organizację zindywidualizowanej ścieżki kształcenia, tworzenie klas terapeutycznych;
4) Określa zadania i obowiązki pedagoga, psychologa, logopedy oraz doradcy zawodowego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 lutego 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

w ust. 2 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie:
„W szkole, z wyjątkiem szkoły dla dorosłych, branżowej szkoły II stopnia prowadzącej kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej i szkoły policealnej prowadzącej kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej, pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie:”,
18 otrzymuje brzmienie:
„§ 18. Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu uzupełniają działania szkoły w zakresie doradztwa zawodowego, o których mowa w art. 26a ustawy.”;
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły placówki krajoznawstwa i turystyki

1) Rozporządzenie określa sposoby organizowania przez publiczne szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki, cele oraz formy;
2) Wzór karty wycieczki;
3) Obowiązki i zadania kierownika i opiekuna wycieczki.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r.zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki.

1) W rozporządzeniu zmianie uległy cele i formy krajoznawstwa i turystyki oraz zadania i obowiązki kierownika i opiekuna wycieczki.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 kwietnia 2018 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych
§ 1. Rozporządzenie określa:
1) warunki i tryb wydawania oraz wzory świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, w tym umieszczenie na wzorach druków szkolnych znaków graficznych informujących o poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji
2) sposób dokonywania sprostowań treści świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych oraz wydawania ich duplikatów;
3) tryb i sposób uwierzytelnienia dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą;
4) wysokość odpłatności za wydawanie duplikatów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych oraz za dokonywanie uwierzytelnienia dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych

Rozporządzenie określa, wymagania edukacyjne, warunki zwolnienia ucznia z obowiązkowych zajęć edukacyjnych, warunki realizacji projektu edukacyjnego, przeprowadzania egzaminu klasyfikacyjnego, poprawkowego i sprawdzającego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.

Rozporządzenie określa sposób odbywania stażu, rodzaj dokumentacji załączanej do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego, zakres wymagań do uzyskania poszczególnych stopni awansu zawodowego, tryb działania komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych, wzory zaświadczeń o uzyskaniu akceptacji lub zdaniu egzaminu oraz wzory aktów nadania stopni awansu zawodowego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli

1) Skrócenie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego do 9 miesięcy;
2) Powrót do „starego” składu komisji kwalifikacyjnej na stopień nauczyciela kontraktowego;
3) Ocena dorobku zawodowego po zakończeniu stażu;
4) Skrócenie okresu przerwy między uzyskaniem stopnia awansu zawodowego a otwarciem stażu na kolejny stopień awansu zawodowego.
Inne rozporządzenia regulujące pracę placówek oświatowych:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań wobec szkół i placówek.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 kwietnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegółowego trybu postępowania odwoławczego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 marca 2017 r. w sprawie oddziałów i szkół sportowych oraz oddziałów i szkół mistrzostwa sportowego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 marca 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji.
III. Prawo wewnątrzszkolne.

Każda szkoła i placówka, działająca w systemie oświaty, jest zakładana i funkcjonuje w oparciu o określone akty prawne. Ich zadaniem jest regulacja podstawowych zasad organizacji pracy szkoły.
Przepisy prawa oświatowego nakładają na dyrektora obowiązek opracowywania wewnętrznych aktów prawnych, które powinny uszczegóławiać kwestie nieuregulowane w aktach prawnych rangi ustawy lub rozporządzenia.
Nie ulega wątpliwości, że bez wewnętrznych dokumentów szkolnych, takich jak statut, regulaminy i uchwały organów kolegialnych lub zarządzenia dyrektora, nie sposób wyobrazić sobie prawidłowego funkcjonowania żadnej szkoły lub placówki.

IV. Źródła poznania prawa

„Dziennik Ustaw” i „Monitor Polski”
Prasa i publikacje prawnicze
Komentarze, opinie prawne, wyjaśnienia, wyroki
Projekty aktów prawnych wraz z uzasadnieniami
Internet (np. prawo.sejm.gov.pl oraz bip.men.gov.pl 

Opracowała:
Kinga Olifierowicz