Niespokojne dzieci w przedszkolu

Fachowa literatura, wyniki przeprowadzonych badań psychologicznych, wnikliwa obserwacja zachowania dzieci wskazuje, że mają one zaburzoną koncentrację.
Coraz częściej wychowawcy używają pojęcia „syndromu deficytu uwagi”, który psychologia kliniczna określa jako zbiór sposobów zachowania utrudniających lub prawie uniemożliwiających danej osobie odpowiednią do jej wieku uwagę, koncentrację i sterowanie swoim zachowaniem.
Uwaga to pojęcie również wykorzystywane w języku potocznym określające zachowanie, w którym dana osoba jest skupiona, słucha albo śledzi to, co ktoś inny mówi lub robi. Oznacza to, że zwracając uwagę na bodziec tworzymy informację na jego temat w naszej świadomości.
Z uwagą nierozerwalnie połączona koncentracja. Jest to termin oznaczający zachowanie, w jakim dana osoba kieruje swoje zmysły, myśli i działania na rzecz lub inną osobę i czyni to przez określony czas.
Głównymi symptomami niespokojnych dzieci są zaburzenia uwagi, impulsywność, hiperkinezja – czyli nadmierna aktywność oraz emocjonalna labilność.
Skupienie uwagi wymaga dużego wysiłku psychicznego (wydatkujemy wówczas znaczne ilości energii odczuwając to jako zmęczenie). Dziecko musi skoncentrować się na postrzeganiu tylko określonych bodźców oraz ignorować inne. Musi ono odróżniać to, co ważne i nieważne.
Uwaga musi przez pewien czas być skierowana na ten sam przedmiot, np.: wznoszenie budowli z klocków. Wymagana jest również wtedy, gdy w czasie zabawy dziecko musi czekać na określony sygnał, aby samo mogło stać się aktywne.
Dzieci z zaburzeniami uwagi często są niezorganizowane i nie kończą swoich zadań. Jeśli dostaną do wykonania więcej niż jedną pracę, często zbaczają z kursu zanim jeszcze wykonają pierwsze zadanie. Mogą być impulsywne i częściej ulegać wypadkom. Ich praca plastyczna bywa niestaranna.
Wiele z tych dzieci zwykle lepiej współpracuje z rówieśnikami w sytuacji jeden-na-jednego niż w grupie. Trudno jest im czekać na swoją kolej i lubią „rządzić”. Zabawy grupowe kończą się u nich niekiedy wybuchami złości, biciem i dokuczaniem innym dzieciom.
Podane wyżej spostrzeżenia o roli uwagi w życiu dzieci, o jej obecności przy wykonywaniu prawie każdej czynności, poza czynnościami w pełni zautomatyzowanymi świadczy o tym, że jest bardzo ważna w prawidłowym rozwoju człowieka.
Przyczyną zaburzeń uwagi są najczęściej:
- niekorzystne zachowania i błędy wychowawcze,
- zmniejszone wymagania,
- napięcia emocjonalne i konflikty między rodzicami,
- nadpobudliwość psychoruchowa przedszkolaków,
- niepokoje i impulsywność,
- większa swoboda zachowań dziecięcych.
Wynikiem nieracjonalnego użytkowania telewizji i komputera jest ograniczenie bądź w ogóle nie korzystanie ze zmysłów równowagi, dotyku oraz negatywne oddziaływanie na kościec i układ mięśniowy. Podczas nadmiernego korzystania z komputera wzrok pozostaje wciąż skierowany na ekran ograniczając pole ćwiczeń do wypróbowywania i rozwijania swojego postrzegania przestrzennego. Do śledzenia przebiegu wydarzeń wystarczą minimalne ruchy oczu. Koordynacja ruchów głowy i ciała z kierunkiem wzroku nie jest w ogóle rozwijana.
Przyczyną zaburzeń uwagi jest również ograniczenie możliwości zabawy na świeżym powietrzu w wyniku nasilenia ruchu ulicznego oraz gęstej zabudowy na osiedlach miejskich.
Ważną rolę w nieprawidłowej koncentracji odgrywają również alergia, stres i motywacja działań.
Dzieci mają jeszcze niedojrzały układ nerwowy, szybko męczą się przy skupianiu uwagi toteż charakterystyczne dla nich są: krotki czas skupienia uwagi, słaba koncentracja, słaba podzielność uwagi oraz jej zakres.
W czasie kierowanej zabawy i podczas zajęć, nauki wiersza i tańca dzieci nie wiedzą co zrobić, co powiedzieć, jak się zachować, co robić dalej, nie umieją odpowiedzieć na pytanie, nie mają w świadomości informacji, bo nie zwróciły uwagi, nie były skoncentrowane na zadaniu.
Uwaga jest tak ważna, gdyż motywuje dziecko do podjęcia własnej aktywności, a dzięki niej następuje dalszy jego rozwój w toku ćwiczeń i wielokrotnych powtórzeń.
Chcąc u dziecka ćwiczyć uwagę i wpływać na jej rozwój powinnyśmy stymulować je do odpowiedniego działania. W wyniku obserwacji grupy przedszkolnej zauważyłam, że coraz więcej dzieci ma problemy ze skupieniem uwagi i koncentracją podczas wykonywania zadań. Bardzo często niepokój, nadpobudliwość psychoruchowa i zaburzenia uwagi przeszkadzają dzieciom w wykazaniu się swoimi umiejętnościami w zabawie i podczas zajęć.
Zachowanie dzieci i ich aktywność, chęć zabawy, nauki determinowana jest przez czynniki zewnętrzne, to znaczy przez otoczenie w jakim się poruszają oraz dostarczanie bodźców do rozwoju ich aktywności.
W zmniejszaniu skutków tego problemu istotne są działania profilaktyczne takie jak:
- organizowanie krótkich przerw dla wypoczynku,
- dawanie możliwości upustu wyrażania emocji,
- prawidłowe planowanie pracy,
- odpowiednia organizacja czasu wolnego,
- właściwe podejście do dziecka niespokojnego,
- udzielanie rodzicom wskazówek do pracy z dzieckiem,
- konkretne wsparcie ze strony nauczyciela,
- wskazanie innych instytucji poza przedszkolnych.
Przyczyny prowadzące do problemu niespokojnych dzieci są niezwykle złożone i potrzebują ścisłej współpracy rodziców, dziecka i wychowawców.

Bibliografia:

1. Wolf – Wedigo W. - „Nadpobudliwe i niespokojne dzieci w przedszkolu”, Wyd. Jedność, Kielce 2002
2. Janiszewska B. - „Wspomaganie koncentracji i nie tylko”, Wyd. Seventh Sea S.c., 2008
3. Nartowska H.– „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”, Wyd. Nasza Księgarnia,1986
4. Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyka M.- Metoda W. Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Wyd. WSiP, Warszawa,1998
5. Steede K. – „10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”, Wyd. GWP, Gdańsk, 2007