Z muzyką łatwiej iść przez świat. Program wspomagający rozwój dziecka w wieku przedszkolnym

SPIS TREŚCI

I.
1. Wstęp........................................2
2. Założenia programu........................................2
3. Sposób realizacji programu........................................3
4. Cele programu........................................4
5. Współpraca z rodzicami........................................4
II.
6. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości dzieci....................5
6.1. Metody........................................5
6.2. Formy organizacyjne........................................6
7. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania........................................6
7.1.Przewidywane osiągnięcia dziecka........................................6
8. Treści programu........................................7
8.1. Ruch przy muzyce........................................7
8.2. Gra na instrumentach perkusyjnych typowych i niekonwencjonalnych............11
8.3. Ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne........................................15
8.4. Próby śpiewu czy melodyjnego wokalizowania.......................................18
8.5. Słuchanie muzyki........................................21
8.6. Próby własnych ekspresji i improwizacji – wyrażanie uczuć związanych
z muzyką w formie twórczości plastycznej........................................24
III.
9. Ewaluacja programu........................................27
10. Metody przeprowadzania analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole.....27
11. Podsumowanie........................................28
12. Literatura........................................28
13. Załączniki........................................29
13.1. Arkusz diagnostyczny........................................29
13.2. Ankieta dla rodziców........................................30

I.

1. WSTĘP

Świat jest pełen dźwięków. Są one tak powszechne, że często nie zwracamy na nie uwagi, nie dostrzegamy ich znaczenia w codziennym funkcjonowaniu. Nie uświadamiamy sobie również, jak ogromny wpływ mają na nasze samopoczucie czy zachowanie.
Pod pojęciem muzykoterapii rozumiane są wszelkie sposoby leczenia z wykorzystaniem muzyki. W zależności od rodzaju, może ona wywoływać różne stany psychiczne, może pobudzać – aktywizować lub relaksować. To, w jaki sposób odbieramy melodię, jest uwarunkowane jednak od różnych czynników, m.in. od wrodzonej wrażliwości słuchowej, aktualnej kondycji psychofizycznej czy zdarzeń poprzedzających słuchanie.
Z punktu widzenia gospodarki biochemicznej organizmu pozytywny wpływ muzyki na stany emocjonalne wynika z produkcji endorfin – hormonów szczęścia, które jak wiadomo mają wpływ na uczucie przyjemności i zadowolenia. Naszemu samopoczuciu towarzyszą wówczas różne reakcje somatyczne organizmu, powstające pod wpływem doznawanego stanu emocjonalnego, np.: przyspieszony lub spowolniony oddech, wzrost lub obniżenie napięcia mięśniowego. Wspomniane reakcje są jednak uwarunkowane indywidualnie dla każdego odbiorcy.
Rola dźwięków w życiu człowieka jest nieoceniona. Badania donoszą, że mają one wpływ na rozwój dziecka już w okresie życia płodowego. Ponadto, zdolność pojmowania utworów muzycznych wpływa pośrednio na nabywanie u dziecka podstaw myślenia, co wynika ze stymulacji prawej półkuli mózgowej. Mając świadomość ogromnych możliwości wpływania na organizm człowieka poprzez kompozycje muzyczne, można wykorzystywać je jako narzędzie do pracy terapeutycznej z dziećmi niepełnosprawnymi.

2. ZAŁOŻENIA PROGRAMU

W pracy z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu muzykowanie wspomaga nabywanie nowych umiejętności, ale również pozwala manewrować po szerszym polu rozwoju psychofizycznego: stymuluje zmysły, rozwój motoryczny, procesy poznawcze, uruchamia mechanizmy aktywizacji oraz co niezmiernie istotne wpływa na rozwój emocjonalno – społeczny.
Z naszego kilkuletniego doświadczenia w pracy z dziećmi z ASD (autism spectrum disorder) wynika, iż odpowiednio wybrane i wykorzystane utwory pozwalają osiągać cele terapeutyczne. Pracę z dziećmi niepełnosprawnymi, której skuteczność wymaga stosowania różnorodnych metod specyficznych dla pedagogiki specjalnej i terapii, można wspomagać poprzez wykorzystywanie muzyki.
W proponowanym przez nas programie rola osoby dorosłej polega na wspomaganiu ruchu dziecka, który inicjuje prowadzący, a także na biernym kierowaniu dzieckiem, jeśli samo nie jest w stanie tego ruchu wykonać. Program przewiduje dwa nawzajem przenikające się i uzupełniające się kierunki oddziaływań na dziecko: działania edukacyjno-terapeutyczne zaprogramowane przez dorosłych oraz kontrolowane działania programowane przez samo dziecko (wspieranie zachowań autoterapeutycznych).
W pierwszej części programu określiłyśmy sposób realizacji programu, podałyśmy cele wynikające z nakreślonych kierunków pracy, oraz działania podejmowane w ramach współpracy z rodzicami.

W drugiej części opisałyśmy sposoby osiągnięcia założonych celów z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości dzieci, umieściłyśmy treści programowe zgodne z treściami zawartymi w podstawie programowej wychowania przedszkolnego, zblokowane w działy odpowiadające różnorodnym formom, w jakich dzieci będą doświadczały muzyki, tj.: RUCH PRZY MUZYCE, GRA NA INSTRUMENTACH PERKUSYJNYCH TYPOWYCH I NIEKONWENCJONALNYCH, ĆWICZENIA ODDECHOWE I ARTYKULACYJNE, PRÓBY ŚPIEWU CZY MELODYJNEGO WOKALIZOWANIA, SŁUCHANIE MUZYKI, PRÓBY WŁASNYCH EKSPRESJI I IMPROWIZACJI – WYRAŻANIE UCZUĆ ZWIĄZANYCH Z MUZYKĄ
W FORMIE TWÓRCZOŚCI PLASTYCZNEJ. Realizacja treści odbywa się poprzez jednoczesne oddziaływanie na dzieci ruchem i muzyką, jest bogata w rozmaite propozycje zabaw stymulujących i integrujących zmysły. W tej części szczegółowo omówiłyśmy również wykorzystane formy i metody pracy.
W trzeciej części programu zamieściłyśmy informacje nt. metod przeprowadzania analizy gotowości dzieci do podjęcia nauki w szkole, opis ewaluacji programu wraz z załącznikami oraz podsumowanie z propozycjami ciekawej literatury do wykorzystania.

Program wspomagający rozwój dziecka autystycznego z wykorzystaniem elementów muzykoterapii i stymulacji zmysłów w pracy w przedszkolu ,,Z muzyką łatwiej iść przez świat” jest przeznaczony dla dzieci przebywających w grupie specjalnej w Przedszkolu nr 48 z Oddziałami Integracyjnymi w Zabrzu i systematycznie kontynuujących edukację przedszkolną. Grupa specjalna dla dzieci autystycznych liczy 2-4 dzieci. Prowadzi ją nauczyciel wychowania przedszkolnego ze specjalnością oligofrenopedagogai terapii pedagogicznej. Nauczyciele dodatkowo posiadają kwalifikacje instruktorów plastyki oraz przygotowanie do pracy z dziećmi autystycznymi.

Dokumentowanie realizacji programu znajduje się w dzienniku zajęć.
Powyższy program winien być realizowany przy ścisłej współpracy i akceptacji ze strony rodziców.

Program jest zgodny z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników oraz Podstawą programową wychowania przedszkolnego stanowiącą załącznik do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 roku. Jest spójny z Indywidualnymi Programami Edukacyjno-Terapeutycznymi dzieci.

3. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU

• Program będzie realizowany podczas codziennych zajęć dydaktycznych w roku szkolnym 2012/2013 w grupie specjalnej z możliwością kontynuacji programu w kolejnych latach, z częstotliwością 2 razy w tygodniu, czas trwania zajęcia uzależniony od nastroju dziecka, nie krócej niż 20 min.
• Zgodnie z tematyką planów miesięcznych, ale z uwzględnieniem indywidualnych zainteresowań i potrzeb dzieci
• W sali zajęć lub w plenerze (piaskownica, ogród przedszkolny, ogródki działkowe)

4. CELE PROGRAMU

Głównym celem programu jest stymulowanie rozwoju dziecka w oparciu o różnorodną aktywność inspirowaną muzyką. Całość oddziaływań na dziecko jest skierowana na:
• rozwijanie i doskonalenie sprawności psychomotorycznej
• wyrabianie orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni
• ćwiczenie koordynacji ruchowej, wzrokowo-ruchowej i ruchowo-słuchowej
• koordynację działania półkul mózgowych
• stymulację i integrację zmysłów
• doskonalenie umiejętności naśladowania, prezentowania określonych ruchów i czynności
• nabywanie umiejętności podejmowania proponowanych działań samodzielnie, z pomocą dorosłego i we współpracy z innym dzieckiem
• usprawnianie aparatu artykulacyjnego i stymulowanie rozwoju mowy
• zdobywanie umiejętności prawidłowego trzymania instrumentu i posługiwania się nim
• pokonywanie nieśmiałości i leku przed nowymi, nieznanymi sytuacjami
• odreagowywanie negatywnych emocji, uzyskanie stanu relaksu organizmu
• wyrabianie wrażliwości zmysłowej, emocjonalnej i intelektualnej
• rozbudzanie aktywności własnej dziecka podczas kontaktów z muzyką

Jesteśmy przekonane, iż tak nakreślone zadania programu zapewnią dzieciom rozwój w każdej sferze i dadzą pewne przygotowanie do dalszego etapu edukacji.

5. WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI

Realizacja zajęć będzie się odbywała przy współpracy z rodzicami poprzez:
• pedagogizację rodziców w zakresie wspierania rozwoju dzieci
• pomoc w gromadzeniu materiałów i tworzyw do podejmowania działań twórczych
• rozmowy indywidualne na temat oczekiwań rodziców, możliwości i umiejętności dzieci, ich potrzeb i stanów emocjonalnych oraz ukierunkowania ich spojrzenia na dostrzeganie mocnych stron swojego dziecka
• udział rodziców w uroczystościach, na których prezentowane są umiejętności dzieci zdobyte na zajęciach

II.

6. SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA Z UWZGLĘDNIENIEM MOŻLIWOŚCI INDYWIDUALIZACJI PRACY W ZALEŻNOŚCI OD POTRZEB I MOŻLIWOŚCI DZIECI

Program ten powstał w wyniku kilkuletniej pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie w różnym stopniu, o dużej rozpiętości możliwości psychomotorycznych.
W tym czasie zmuszone byłyśmy do tworzenia własnych koncepcji zajęć w oparciu o analizę możliwości dzieci i metodę prób i błędów. Śledziłyśmy jednak nieustannie rynek książkowy w zakresie interesującego nas tematu, który z każdym rokiem wzbogacał się o nowe metody pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie. Uczestniczyłyśmy również w różnorodnych kursach i warsztatach, wzbogacając własną wiedzę i umiejętności.
Nieustannie korygując zajęcia, wzbogacając je o elementy różnych metod i obserwując zmiany dokonujące się w dzieciach, stworzyłyśmy własną koncepcję zajęć, którą prezentujemy w naszym programie.
Praca z dziećmi specjalnej troski wymaga stosowania odpowiednich metod, dobranych do możliwości i potrzeb każdego z nich. Metody pracy dobieramy, opierając się na gruntownej znajomości dziecka – jego aktualnego poziomu rozwoju, mocnych i słabych stron, zachowań i umiejętności znajdujących się w sferze najbliższego rozwoju oraz indywidualnych potrzeb. Dodatkowym atutem programu, niewątpliwie wpływającym na skuteczność zaplanowanych celów jest wykorzystywanie nietypowych dla edukacji muzycznej pomocy, takich jak: balony, confetti, bańki mydlane, materiał przyrodniczy itp.

6.1. Metody

Wykorzystujemy m.in. wybrane metody pedagogiki przedszkolnej wg M. Kwiatowskiej: kierowanie własną aktywnością dziecka, ćwiczeń, obserwacji i pokazu, objaśnień i instrukcji oraz elementy specyficznych metod stosowanych w pedagogice specjalnej i terapii (rozwijających ogólną sprawność psychofizyczną), m.in.: Metoda aktywnego słuchania muzyki wg Batii Strauss, met. Karola Orffa, Terapia behawioralna, ,,Poranny krąg” Jacka Kielina, Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz, metoda M. Ch. Knillów, Ruch Rozwijający W. Sherborne, Kinezjologia Edukacyjna P. Dennisona oraz integracja sensoryczna. Rozwój mowy jest stymulowany w oparciu o zastosowanie ćwiczeń z zakresu stymulacji sensorycznej, masaż twarzy wg S. Masgutowej, zabawy i ćwiczenia z zestawu ,,Słucham i uczę się mówić”, trening podążania za poleceniami. Zabawy prowadzone będą głównie w oparciu o program obejmujący ćwiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych wg E.Schoplera. Wykorzystane zostaną także elementy relaksacji, masażu, elementy arteterapii.

6.2. Formy organizacyjne

• Indywidualna zróżnicowana poziomowo wg możliwości psychofizycznych dzieci
• Niedyrektywna terapia zabawowa, czyli zabawa i inne rodzaje działalności dziecka podjęte z własnej inicjatywy

7. SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

U dzieci z autyzmem i dzieci z niepełnosprawnościami o charakterze sprzężonym nieprawidłowości w rozwoju obejmują wiele sfer, dlatego też praca z tymi dziećmi przebiegać musi wielokierunkowo, z uwzględnieniem indywidualnych różnic w zaburzeniach. Zasadniczą sprawą jest wykorzystanie ich możliwości intelektualnych.
Osiąganie celów następuje w niejednakowym zakresie i w różnym tempie
u poszczególnych dzieci, dlatego tak ważne jest systematyczne monitorowanie postępów.

7.1. Przewidywane osiągnięcia dziecka

Dziecko:
• chętnie uczestniczy w zajęciach
• wykazuje zainteresowanie zajęciami, dostrzega ich istnienie
• reaguje na sygnał powitania (podaje rękę, uśmiecha się, przytula)
• wykazuje się swobodą podczas zabaw (brak nasilonych reakcji lękowych)
• akceptuje bierne kierowanie swoją osobą
• zachowuje się swobodnie w kontakcie z przyrządami i przyborami, z którymi ma obcować (kładzie się na kocyku, wkłada ręce w miskę z grochem, wodą)
• z własnej inicjatywy włącza się do zabaw i innych form aktywności
• wskazuje na sobie wybrane części ciała
• reaguje na znaną melodię lub piosenkę (uśmiecha się, kołysze, tańczy, wokalizuje)
• potrafi samodzielnie odtwarzać ruch piosenki lub tańca
• współpracuje z osobą dorosłą
• przejawia chęć gry na wybranym instrumencie
• posługuje się instrumentem perkusyjnym zgodnie z jego przeznaczeniem
• akceptuje obecność dzieci z innej grupy podczas zabaw
• maszeruje po obwodzie koła
• uczestniczy w imprezach przedszkolnych, większość czasu wytrzymuje bez większych problemów

8. TREŚCI PROGRAMU

8.1. Ruch przy muzyce

Zabawy ruchowe przy muzyce stanowią element usprawniania motoryki dużej oraz pobudzania i zahamowania ruchu. Mogą to być zabawy i ćwiczenia rytmiczne, koncentrujące wzrok i słuch, stymulujące zmysły, koordynujące pracę półkul mózgowych, stymulujące bazalne układy zmysłowe – dotyk, zmysł ruchu i równowagi oraz propriocepcji.
Każdorazowo są dostosowane do umiejętności lokomocyjnych prezentowanych przez dziecko a w przypadku dzieci poruszających się na wózkach, proponowane są zabawy uaktywniające obręcz barkową, tułów, ręce (krążenie ramion, głowy, pocieranie rąk o siebie, potrząsanie rękami). Ten rodzaj zajęć jest powiązany z elementami integracji sensorycznej.

RUCH PRZY MUZYCE

Lp. Tematyka Opis zabawy Funkcje zabawy Proponowana muzyka Pomoce Zakres dostosowania treści w odniesieniu do podstawy programowej
1 ,,Tańczące ręce” Dziecko jest w pozycji siadu, na rękach ma założone gumki z dzwoneczkami. W czasie akompaniamentu dziecko rytmicznie potrząsa rękami, w przerwie zatrzymuje ruch. - stymulacja świadomości różnych części ciała
- doskonalenie motoryki dużej oraz pobudzania i zahamowania ruchu
- koordynacja pracy półkul mózgowych Rytmiczny marsz np. Marsz Turecki W. A. Mozarta Dzwonki Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- naśladuje ruchy prezentowane przez dorosłego
- skupia uwagę na wykonywanych czynnościach
2 ,,Pieski na spacerze” Każde dziecko otrzymuje piłeczkę piankową i przyjmuje pozycję czworaczą. Przy akompaniamencie dzieci raczkują z piłeczkami pod brodą po ścieżce wyłożonej folią bąbelkową. W przerwie zatrzymują się, siadają na piętach, plecy mają proste. - rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej
- odbieranie bodźców dotykowych podczas ruchu, rozpoznawanie różnych jego rodzajów
- koordynacja pracy półkul mózgowych ,,Marsz Radetzkiego” J. Strauss lub J. S. Bach - ,,Gavotte en Rondeau” Piłeczki piankowe
Folia bąbelkowa Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci
- uczestniczy w zajęciach ruchowych i w miarę swoich możliwości doskonali swoją sprawność fizyczną
3 ,,Saneczkowe szaleństwo” a) Dzieci siedzą w parach na kocyku jedno za drugim i wspólnie przesuwają się do przodu.
b) Jedno dziecko leży na plecach na kocyku, drugie ciągnie je za nogi. Zabawy zaczerpnięte z met. W. Sherborne w relacji ,,z”
- podejmowanie współpracy z drugą osobą
- stymulacja równowagi i czucia głębokiego ,,Sanna” – muz. A. Barkiewicz, sł. B. Kossuth Koce Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- akceptuje kontakt z drugą osobą, podejmuje próby współpracy
4 ,,Lubimy wiatr” Zabawy przy wentylatorze – dzieci podchodzą do wentylatora z dzwonkami rurowymii nasłuchują dźwięków. - stymulacja wzroku i słuchu
- obserwowanie efektów swoich działań ,,Płatki śniegu” – muz. i sł. D. Szlagowska Wentylator
Dzwonki rurowe Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia
- poznaje skutki swoich działań
5 „Taniec z apaszkami” Dzieci ustawione w rozsypce
z apaszką w dłoni. Podczas piosenki dzieci chodzą po sali i improwizują ruch z apaszką. Podczas refrenu zatrzymują się, tupią nogami i obracają się „czarując apaszką”. Zabawa zaczerpnięta z Klanzy „Od wiosny do zimy razem się bawimy”
- stymulacja zmysłów
- doskonalenie motoryki dużej oraz pobudzania i hamowania ruchów „Margocs”- taniec. Klanza Apaszki Wychowanie przez sztukę- muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- uczestniczy w zabawach muzyczno –ruchowych wykorzystując apaszki
6 „Słonie” Dzieci pojedynczo w klęku podpartym, z sakwą umieszczona na plecach przemieszczają się spokojnie po sali. Gdy muzyka cichnie zatrzymują się i chowają się pod sakwą. - stymulacja czucia proprioceptywnego i równowagi
- przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas zabawy „Cztery zielone słonie”- piosenka z zespołu Fasolki Luźno wypełniona i niezbyt ciężka sakwa Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne i innych
- bezpiecznie porusza się po sali podczas zabawy

7 „Balony” Każde dziecko ma balon w ręce. Gdy zaczyna się temat muzyczny nauczyciel wymawia nazwę wybranej części ciała np. „ręka”, „łokieć” a dzieci musza podbijać balon wybraną częścią ciała. Gdy muzyka cichnie dzieci stają nieruchomo i obserwują jak balony spadają na podłogę. - rozwijanie świadomości swego ciała
- rozwijanie koordynacji wzrokowo - ruchowej
- obserwowanie efektów swoich działań
- rozwijanie koncentracji uwagi i reagowania na muzykę Skamieliny z „Karnawału zwierząt” C. Saint- Saens Balony Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacja matematyczną
- ustala położenie obiektu w stosunku do własnej osoby
- kontroluje wzrokiem wykonywane czynności
8 „Jesienne liście” Dzieci biegają, podskakują po materiale kreatywnym podczas muzyki. Gdy muzyka ucichnie dzieci zatrzymują się, podnoszą liście i je podrzucają. Gdy muzyka zaczyna grać ponownie biegają i podskakują na materiale. - doskonalenie umiejętności skupienia, zapamiętania i reagowania na zmiany rytmu
- rozwijanie sprawności ruchowej „Jesień” A. Vivaldiego Jesienne liście
Materiał kreatywny Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- dostrzega zmiany dynamiki, tempa utworu muzycznego, wyraża je pląsając, tańcząc
9 „Bocian i żaby” W czasie piosenki dzieci wykonuj podskok w miejscu, klaskają z wyciągniętymi rękami, klaskają, otwierają i zamykają ręce, przykucają lub siadają i klepią rekami
o podłogę. - rozwijanie umiejętności komunikacyjnych dzieci
-rozwijanie motoryki dużej „Bocian i żaby”- muz. i sł. J. Biernat Szablony żaby i bociana
Płyta CD
Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne i innych
- dzieli wspólną przestrzeń z innymi
- zwraca uwagę na inne dzieci wokół siebie
10 „Praczki” Dzieci stoją w kole. Naśladują gesty i ruchy z zakresu motoryki dużej wg słów piosenki: imitacja prania, wieszania, prasowania itp. - rozwijanie koordynacji słuchowo – ruchowej
i wzrokowo- słuchowej
- rozwijanie koncentracji uwagi
- śledzenie wzrokiem swoich działań

„Pląsy z długa brodą – Praczki”- piosenki dla dzieci śpiewane od pokoleń, autor M. Tomaszewska

Płyta CD Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacja matematyczną
- wykonuje ćwiczenia w położeniu w przestrzeni
11 „Bal baloników” Dzieci stoją w parach. Gdy muzyka zaczyna grac dzieci wykonują taniec w parach z balonem przytrzymywanym brzuchami. Potem każde dziecko tańczy indywidualnie z balonem trzymanym oburącz wg pokazu nauczyciela/terapeuty. Pod koniec piosenki dzieci wykonują swobodny taniec z balonem trzymanym za wstążkę. - rozwijanie koordynacji ruchowo- wzrokowej i ruchowo- słuchowej
- wyzwalanie własnej aktywności twórczej dziecka „Bal baloników” – muz. Z. Rudziński, sł. M. Terlikowska Balony Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- akceptuje kontakt z drugą osobą, podejmuje próby współpracy
12 „Na dole, na górze” Dzieci stoją w rozsypce. Nauczyciel śpiewa piosenkę i dzieci interpretują ruchem słowa piosenki machając pomponami. - rozwijanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
- wyrażanie ruchem słów piosenki
- dzielenie wspólnej przestrzeni z innymi „Na dole, na górze” – muz. i sł. K. Mrugalska Pompony Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacja matematyczną:
- wykonuje ćwiczenia w położeniu w przestrzeni
13 „Ptaki” Dzieci stoją w rozsypce i na komendę „hop” lub z chwilą rozpoczęcia muzyki poruszają się w jej rytmie. Z chwila przerwania muzyki dzieci kładą się na dywanie na brzuchu z rękami podpartymi pod brodą. Gdy muzyka znów się rozpocznie dzieci zaczynają biegać po sali. Na kolejnej przerwie w muzyce dzieci stają na jednej nodze. - kształtowanie uwagi, pamięci
- rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej
- wyrażanie (ruchem i gestem) niewerbalnie treści piosenki ,,Bocian” – muz. i sł. M. Tomaszewska ---- Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- dostrzega zmiany dynamiki, tempa utworu muzycznego, wyraża je pląsając, tańcząc
14 „Marsz” Dzieci ustawione są w szeregu. Gdy muzyka zaczyna rozbrzmiewać dzieci poruszają się po sali w rytm muzyki. Maszerują jak żołnierze. Gdy muzyka cichnie dzieci zatrzymują się. Pierwsze dziecko w szeregu idzie na koniec szyku. Na czele jest drugie dziecko i zabawa od początku. - odtwarzanie ruchu w przestrzeni
- kształtowanie współdziałania i podporządkowania się regułom
- realizacja naturalnej potrzeby ruchu poprzez ruchową interpretację piosenek Muzyka marszowa: „Marsz Radetzkiego” - J. Strauss ---- Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- podejmuje próby współpracy z grupą

8.2. Gra na instrumentach perkusyjnych typowych i niekonwencjonalnych

Instrumenty muzyczne zachęcają dzieci do podejmowania aktywności oraz uatrakcyjniają zajęcia, jednakże dla dzieci niepełnosprawnych gra na najprostszym instrumencie może stanowić nie lada wyzwanie. Pamiętając o zasadzie stopniowania trudności wprowadzamy instrumenty od najłatwiejszych do bardziej skomplikowanych zarówno pod względem sposobu chwytu, jak i techniki gry. Wykorzystuje się proste do wykonania instrumenty i pomoce takie, jak: tarka, drewniane łopatki, łyżki, koziołki, pędzle malarskie, rolki po ręcznikach papierowych, grzechotki, papierowe talerze, wstążki Kniessów, połówki kokosów, baseny wypełnione różnorodnym materiałem i inne.

GRA NA INSTRUMENTACH PERKUSYJNYCH TYPOWYCH I NIEKONWENCJONALNYCH

Lp. Tematyka Opis zabawy Funkcje zabawy Proponowana muzyka Pomoce Zakres dostosowania treści w odniesieniu do podstawy programowej
1 ,,Chlapiące stopy” Dzieci siedzą trzymając stopy w miskach z wodą. Podczas akompaniamentu dzieci poruszają stopami zanurzonymi w wodzie, w przerwie zatrzymują ruch. - stymulacja świadomości poszczególnych części ciała w różnych warunkach i sytuacjach
- kojarzenie dźwięku z określonym przedmiotem
- uwrażliwianie stóp ,,Morskie fale” – muz. J. Wasowski, sł. D. Gellner Miski z wodą Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- improwizuje muzykę ruchem, wydobywa dźwięki z różnych przedmiotów
2 „Drewniane powitanie” Dzieci siedzą w kole, trzymają w ręce drewniane łyżki lub klocki i wykonują wraz z rozpoczęciem melodii piosenki następujące czynności: ukłon, obrót wokół własnej osi, kołysaną się, stukają w swoje drewniane przedmioty. Uderzenia powinny być wykonane głośno ze stopniowym wyciszeniem. - reagowanie na umówiony sygnał
- rozwijanie planowania motorycznego i koncentracji uwagi
Piosenka z płyty „Drewniane czary – zabawy ruchowe z zastosowaniem przyborów wykonanych z drewna
i papieru”, muzyka słowa M. Stanek Drewniane klocki, łyżki Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- naśladuje czynności za nauczycielem/ terapeutą
- kontroluje wzrokiem wykonywane czynności
- współpracuje z nauczycielem podczas zabawy
3 „Misie” Podczas słuchania piosenki dzieci uderzają rytmicznie dłońmi w odwrócone, plastikowe miski. - rozwijanie koordynacji ruchowej, słuchowej i wzrokowej
- rozwijanie umiejętności współdziałania z nauczycielem „Misie”- muzyka i słowa tradycyjne Plastikowe miski Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- tworzy muzykę przy wykorzystaniu niekonwencjonalnych instrumentów
4 „Wietrzyk” Dzieci siedzą w kręgu trzymając w dłoni pałeczki z paskami bibuły. Podczas słuchania piosenki dzieci podnoszą i opuszczają obie ręce jednocześnie i na przemian oraz wykonują dowolne ruchy pałeczkami podczas powtórnego odtworzenia piosenki. - obserwowanie wzorkiem swoich działań
- reagowanie na umowny sygnał
- rozwijanie koncentracji uwagi
„Wietrzyk chuligan” muz. M. Wieloch, sł. M. Sarzyńska Pałeczki z paskami bibuły
Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- improwizuje muzykę ruchem
5 „Koniki” Dzieci stoją w rozsypce. Otrzymują po dwie połówki kokosów Kniessów. Podczas słuchania piosenki „Koniki” wykonują spokojne ruchy szurania połówkami kokosów oburącz (szur, szur). Podczas słuchania krótkich, urywanych dźwięków „stukają kopytami” uderzając kokosami o podłogę (patataj, kląskanie). - wyrabianie płynności ruchów i rozluźnienie mięsni rąk
- reagowanie na umowny sygnał
„Depce konik depce”- melodia ludowa z Mazowsza Kokosy Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania
- dysponuje sprawnością rąk oraz współpracą ręki i oka
6 „Śniegowe płatki” Dzieci siedzą wokół basenu stymulacyjnego w siadzie na pietach lub skrzyżnym. W czasie słuchania melodii piosenki dzieci wykonują rękami ruchy: nabieranie kulek styropianowych oburącz i wypuszczanie ich, mieszanie, robienie oburącz kółeczek. - stymulacja półkul mózgowych
- podejmowanie różnej aktywności ruchowej
- skupienie wzroku na wykonywanych czynnościach „Zima”- muz. i sł. M. Raszewska Basen stymulacyjny
Kulki styropianowe Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania
- dysponuje sprawnością rąk oraz współpraca ręki i oka potrzebną do rysowania, wycinania, pisania
7 „Jesień” Dzieci siedzą w kole i trzymają w rękach papierowe tuby i słuchają piosenki śpiewanej przez nauczyciela przy akompaniamencie z płyty CD. Dzieci wraz z nauczycielem rytmicznie stukają w poduszkę tubą trzymaną oburącz, trzymają tubę wspólnie z nauczycielem/ terapeutą i podskakują obunóż oraz kołyszą się na boki. - rozwijanie koordynacji ruchowo- słuchowej i ruchowo – wzrokowej
- rozwijanie koncentracji uwagi
- stymulacja dotykowa „Jesienią”- muz. M. Guzowska, sł. L. Krzemieniecka Poduszki
Tekturowe tuby oklejone materiałami o zróżnicowanej fakturze Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.
- naśladuje ruchy prezentowane przez dorosłego
- skupia uwagę na wykonywanych czynnościach
8 „Zła pogoda” Dzieci słuchając piosenki „Zła pogoda” rytmicznie klepią dłońmi w worek foliowy, stukają palcami w tekturowe pudło. W przerwie zatrzymują ruch. - rozwijanie koordynacji ruchowej, słuchowej, wzrokowej
- skupienie wzroku na wykonywanych czynnościach
- rozwijanie sprawności manualnej
„Zła pogoda” – muz. K. Kwiatkowska – Marczyk, sł. K. Czartoryska Worki foliowe
Tekturowe pudełka Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia
- przewiduje w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach
9 „Muzykujemy” Dzieci wybierają z czarodziejskiego pudełka instrumenty niekonwencjonalne i konwencjonalne. Swobodne muzykowanie przy Polce J. Straussa na wybranych instrumentach: potrząsanie dzwoneczkami, uderzanie pałeczką w trójkąt
Potrząsanie plastikowymi butelkami z wodą, potrząsanie puszkami wypełnionymi materiałem sypkim. Na koniec zamienianie się instrumentami z innymi dziećmi. - usprawnianie i uaktywnianie rąk
- stymulacja zmysłu słuchu, wzroku i dotyku
- usprawnianie koordynacji wzrokowo- ruchowej „Polca” - J. Strauss Dzwoneczki
Trójkąt z pałeczką
Plastikowe butelki z wodą
Puszki wypełnione ryżem Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- tworzy muzykę przy wykorzystaniu niekonwencjonalnych instrumentów
10 „Ubijanie ciasta” Dzieci siedzą na środku sali w siadzie skrzyżnym lub rozkrocznym. Otrzymują podwójne bijaki Kniessów. Podczas długiego akompaniamentu pianina „wałkują ciasto”, wykonując po podłodze jak najdłuższy, spokojny ruch turlania oburącz. Natomiast po zmianie akompaniamentu na krótkie, urywane dźwięki „ubijają ciasto”, uderzają bijakami o podłogę. - wyrabianie płynności ruchów (legato) i rozluźnienie mięśni rąk (staccato)
- reagowanie na zmiany tempa
Gra na pianinie Bijaki Kniessów
Pianino Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- przestrzega reguł obowiązujących w zabawie

11 „Zabawa pędzlem” Zabawa koordynująca półkule. Dzieci siadają na podłodze w siadzie skrzyżnym, otrzymują po dwa pędzle. Chwytają je (jeden pędzel w jednej ręce) i przy stosownym akompaniamencie wykonują ruchy: przesuwanie pędzlami od siebie i do siebie w pionie, w poziomie, malowanie kółek (lub chlapanie w zależności od możliwości dziecka). - stymulacja półkul mózgowych
- kształtowanie orientacji przestrzennej w oparciu o cechy dźwięku Gra na pianinie Pędzle Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania
- kreśli pędzlem linie pionowe i poziome, maluje kółka
- kontroluje wzrokiem wykonywane czynności

8.3. Ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne

Mając na uwadze fakt, iż dzieci niepełnosprawne często oddychają w sposób nieprawidłowy, a ich poziom umiejętności komunikacyjnych jest niski, tego typu ćwiczenia są jak najbardziej wskazane. Wspierają one także rozwój sprawności manualnych dzieci oraz umiejętność koncentracji uwagi.

ĆWICZENIA ODDECHOWE I ARTYKULACYJNE

Lp. Tematyka Opis zabawy Funkcje zabawy Proponowana muzyka Pomoce Zakres dostosowania treści
w odniesieniu do podstawy programowej
1 ,,Wiosenne w stawie bulgotanie” Dzieci podejmują próby dmuchania przez słomkę do miski z wodą i płynem do baniek mydlanych. - usprawnianie układu oddechowego
- rozwijanie koncentracji uwagi ,,Żabka mała” – piosenka zespołu Fasolki Miski z wodą i płynem
Słomki do napojów Wspomaganie rozwoju mowy dzieci
- usprawnia narządy mowy
2 „Listeczki” Dzieci siadają w siadzie skrzyżnym na dywanie. Otrzymują liście jesienne, lekko wyschnięte. W czasie akompaniamentu dmuchają na leżące na ich lub dorosłego dłoniach liście, zdmuchując je na podłogę. W przypadku dzieci nieumiejących dmuchać osoba dorosła siedząca przed nimi zdmuchuje liście z ich rąk i zachęca do ich obserwacji i prób dmuchania. - podejmuje próby dmuchania na liście
- spokojnie siedzi podczas zabawy
- obserwuje tor lotu liści
„Jesień, jesieniucha”-
muz. Z. Ciechan, sł. A. Bernat Liście jesienne Wspomaganie rozwoju mowy dzieci
- usprawnianie narządów mowy
3 „Wesołe pompony” Dzieci przyjmują pozycję leżenia przodem, otrzymują małe, błyszczące pomponiki. W czasie słuchania melodii dmuchają na pompony i gonią je, przesuwając się na brzuchu. W przerwie odpoczywają. - usprawnianie układu oddechowego
- rozwijanie koncentracji uwagi
- skupienie wzroku na przedmiocie „Cztery pory roku” Vivaldiego Kolorowe pompony Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci
- uczestniczy w zabawach ruchowych
4 „Nurkowanie” Dzieci siedzą przy stoliku. Otrzymują kubeczki z wodą i rurki. Przy melodii naśladującej szum czy bulgotanie wody dzieci dmuchają przez rurki w kubeczki z wodą, powodując jej bulgotanie. - obserwowanie wzorkiem swoich czynności
- rozwijanie koncentracji uwagi Mamo, tato wole wodę! „odgłosy wody” Kubeczki z wodą
Rurki Wspomaganie rozwoju mowy dzieci
- usprawnianie narządów mowy
5 „Zimowy podmuch” Dzieci siedzą dookoła basenu stymulacyjnego w pozycji siadu na pietach lub skrzyżnego i otrzymują rurki koktajlowe. Podczas słuchania spokojnej melodii dmuchają przez rurki na kulki styropianowe powodując ich lekkie unoszenie lub wyfruwanie z basenu/ lub obserwują czynności wykonywane przez nauczyciela. - obserwuje poruszane się kulki styropianowe
- usprawnianie aparatu oddechowego „Zima”- muz. i sł. M. Raszewska Basen stymulacyjny
Rurki koktajlowe Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- dzielenie wspólnej przestrzeni z innymi
- współdziała w grupie podczas wspólnej zabawy
6 „Całuski” Podczas słuchania piosenki dzieci swobodnie poruszają się po sali, podczas refrenu „Całuski, całuski” imitują całowanie w stronę kolegi/ koleżanki lub lustra poprzez wysuwanie wargi do przodu, cmokanie. - usprawnianie narządów artykulacyjnych
- naśladuje czynności innych dzieci „Całuski” – piosenka z płyty „Gdy maluchy zmieniają się w zuchy” Płyta CD
Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- improwizuje muzykę ruchem
7 „Koniki” Podczas siedzenia przy lustrze dzieci naśladują kląskanie koników poprzez unoszenie języka do podniebienia (podniebienie można posmarować miodem). - usprawnianie narządów artykulacyjnych
- wspomaganie rozwoju mowy
„Odgłosy wielkiej podróży” Lustro
Miód
Wspomaganie rozwoju mowy
- usprawnianie narządów artykulacyjnych
8 „Wiatraczki” Dzieci otrzymują wiatraczki. Nauczyciel/ terapeuta siada przed dziećmi i zachęca je do wykonania dmuchnięcia, a w przypadku dzieci niedmuchających nauczyciel prosi o poruszanie wiatraczka ręką lub obserwowację wprawianego w ruch wiatraczka. - usprawnianie aparatu mowy
- koncentrowanie wzroku na przedmiocie
„Relaks przy odgłosach natury” – muzyka relaksacyjna Wiatraczki Wspomaganie rozwoju mowy
- usprawnianie aparatu mowy
9 „Zima zła” Dzieci stoją w rozsypce przed lustrem. Ilustrują ruchem słowa piosenki. Na słowa „hu hu ha”- dmuchają w swoje dłonie i/lub układają usta w dzióbek. Kontrolują wzrokiem wykonywane czynności przed lustrem. - usprawnianie narządów artykulacyjnych i układu oddechowego
- rozwijanie świadomości w schemacie ciała „Zima zła” sł. M. Konopnicka Lustro Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacja matematyczną
- wskazuje wybrane części ciała na sobie

8.4. Próby śpiewu czy melodyjnego wokalizowania

Dzieci z ASD często wykazują trudności w sferze werbalnej, ich umiejętności w tym zakresie bywają niewielkie, występuje także brak opanowania mowy. Stąd warto, aby wykorzystywane utwory muzyczne były niezbyt skomplikowane pod względem treści i zawierały jak najwięcej elementów dźwiękonaśladowczych.

PRÓBY ŚPIEWU CZY MELODYJNEGO WOKALIZOWANIA

Lp. Tematyka Opis zabawy Funkcje zabawy Proponowana muzyka Pomoce Zakres dostosowania treści
w odniesieniu do podstawy programowej
1 „Tik - tak” Dzieci stoją w kole, podczas piosenki kołyszą się na boki, podczas słów: tik-tak, tik-tak, kiwają głową na boki i wokalizują. - rozwijanie współpracy z innymi
- reagowanie na polecenia nauczyciela „Tik - tak” – zespół Fasolki Płyta CD Wspomaganie rozwoju mowy
- usprawnianie aparatu mowy
2 „Zabawa w pociąg” Dzieci ustawione w pociąg poruszają się po sali. Podczas refrenu, podejmują próby naśladowania: tuf-tuf, puf-puf. - współpracuje podczas zabawy z nauczycielem
- zachęcanie do wydobywania głosu Utwór z płyty „Śpiewanki pokazywanki” Płyta CD Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych:
- współdziała z innymi podczas zabawy
3 „Kotki małe dwa” Dzieci siedzą w klęku podpartym podczas słuchania piosenki. Wskazują wybrane części ciała wg słów piosenki, wokalizują. - doskonalenie ruchów zamierzonych poprzez naśladownictwo
- kształtowanie orientacji w schemacie ciała Utwór z płyty „Moje 3 i 4 latka” - „Kotki małe dwa” Płyta CD Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacja matematyczną:
- wskazuje części ciała
4 „Koty” Dzieci siedzą w kręgu. Podczas słuchania piosenki śpiewanej przez nauczyciela / terapeutę przy akompaniamencie muzycznym kołyszą się na boki i wokalizują: aaa, aaa, - zachęcanie do posługiwania się dźwiękami mowy
- wyrabianie samokontroli nad własnym ciałem „Aaa, kotki dwa” sł. Z. Rogoszówna Płyta CD
Koce Wspomaganie rozwoju mowy
- usprawnianie aparatu mowy
5 „Jadą misie” Dzieci stoją w rozsypce. Podczas słuchania akompaniamentu muzycznego dzieci naśladują gesty i ruchy za nauczycielem. Nauczyciel/ terapeuta zachęca dzieci do naśladowania wyrażeń dźwiękonaśladowczych występujących w piosence: Tra, la, la; Cha, cha, cha. - wdrażanie do pozbywania się zahamowań, stanów napięcia i niepokoju
- współpracuje z nauczycielem podczas zabawy
- naśladuje dźwięki mowy „Jadą misie” muz./sł. Tradycyjne Płyta CD Wspomaganie rozwoju mowy
- usprawnianie narządów artykulacyjnych
6 „Myj zęby” Dzieci podczas mycia w łazience zębów słuchają piosenki śpiewanej przez zespół Fasolki. Obserwują wykonywanie czynności w lustrze i wokalizują po zakończeniu mycia zębów. - rozwijanie umiejętności słuchania
- usprawnianie ogólnej motoryki dziecka „Myj zęby”- zespół Fasolki
Pasto do zębów, Kubek
Płyta CD Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie do utrzymania ładu i porządku
- samodzielnie myje zęby
7 „Kle, kle boćku” Dzieci maszerują po sali, naśladując chód bociana. Podczas refrenu biegają po sali i wokalizują. - doskonalenie umiejętności współdziałania poprzez podporządkowania się regułom zabawy
- zachęcanie do wydobywania głosu „Kle, kle boćku”- zespół Fasolki Rekwizyty bociana
Płyta CD Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne i innych
- zwraca uwagę na inne osoby w otoczeniu
- dzieli wspólną przestrzeń z innymi
8 „Żabka” Dzieci podczas słuchania piosenki skaczą jak żabki po całym dywanie oraz wokalizują. W przerwie odpoczywają. - zachęcanie do wydobywania głosu
- rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowo- słuchowej „Była sobie żabka mała” – zespół Fasolki Czapki żabek
Płyta CD Wspomaganie rozwoju mowy
- usprawnianie aparatu mowy
9 „Krasnoludki” Dzieci stoją w szeregu podczas piosenki śpiewanej przez nauczyciela / terapeutę przy słyszanym akompaniamencie. Dzieci wyrażają swoim ciałem i ruchem oraz głosem treść piosenek. - kontroluje wzrokiem wykonywane czynności
- rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej
„My jesteśmy krasnoludki”- muz. /sł. Tradycyjne Płyta CD Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec
- improwizuje muzykę ruchem
10 „Czyścioszek” Dzieci podczas mycia rąk w łazience słuchają piosenki śpiewanej przez zespół Fasolki. Po powrocie do sali dzieci naśladują gesty i ruchy za nauczycielem/ terapeutą. Podejmują próby nucenia, wokalizowania słów piosenki. - zachęcanie do wydobywania głosu poprzez nucenie
- kształtowanie orientacji schemacie ciała „Mydło wszystko umyje” zespół Fasolki Mydło
Płyta CD Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- współdziała z innymi podczas zabawy
- naśladuje czynności wykonywane przez nauczyciela

8.5. Słuchanie muzyki

W pracy z dziećmi, u których występuje niski poziom rozumienia poleceń słuchanie muzyki pełni rolę elementu wyciszającego. Warto wykorzystywać je w połączeniu z rozmaitymi masażykami ciała i innymi zabawami stymulującymi zmysły.

SŁUCHANIE MUZYKI

Lp. Tematyka Opis zabawy Funkcje zabawy Proponowana muzyka Pomoce Zakres dostosowania treści w odniesieniu do podstawy programowej
1 „Zabawy paluszkowe” Nauczyciel/terapeuta na początku ćwiczeń wykorzystuje swoje ciało i wykonuje ćwiczenie potem podnosi rękę dziecka i prowadzi z nim zajęcia, bawiąc się jego rękoma i palcami wykonując ruchy związane z wymawianym tekstem - stymulacja percepcji dotykowej
- bogacenie doświadczeń sensorycznych „Piosenki dla dzieci wyliczanki, rymowanki”- wykonawcy Zespół dziecięcy „Wesołe nutki” Koce Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- współuczestniczy z nauczycielem podczas wspólnej zabawy
2 „Relaksacja” Podczas leżenia na plecach dzieci odpoczywają, słuchając muzyki relaksacyjnej z jednoczesnym masażem ciała z wykorzystaniem metody taktylnej S. Masgutowej. - stymulacja układu proprioceptywnego
- usuwanie napięcia i uspokojenie organizmu
- stymulacja mięśni oddechowych
- dostarczanie wrażeń kinestetycznych i sensorycznych „Odgłosy wielkiej podróży- muzyka relaksacyjna” Materace Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- współdziała z nauczycielem podczas zabawy
3 „Płatki śniegu” Przy spokojnej muzyce klasycznej dzieci podchodzą do okna, wyglądają, opierając się o parapet obserwują padające płatki śniegu. - wyciszenie organizmu
- stymulacja wzrokowa i słuchowa Klasyczna muzyka Mozarta Pyta CD
Płatki śniegu Pomaganie w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń
- obserwuje pogodę za oknem
- skupia wzrok na płatkach śniegu
4 „Wakacje” Dzieci odpoczywają przy odgłosach natury wpatrując się w słup wodny z rybkami. - skupienie wzroku na przedmiocie
- relaksacja organizmu
„Mamo, tato wole wodę! – Szum morza” Słup wodny z rybkami
Materace Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- spokojnie odpoczywa podczas słuchania odgłosów natury
5 „Moje zapachy” Podczas spokojnego leżenia na materacu dzieci słuchają muzyki wyciszającej połączonej z wąchaniem olejków eterycznych np. sosnowego - stymulacja węchowa i słuchowa
- wyciszenie organizmu „Tajemnice lasu”- Relaks przy odgłosach natury Olejek sosnowy
Materace Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- przestrzega reguł i zasad podczas odpoczywania
6 „Masażyki i wierszyki ” Dzieci leżą spokojnie na materacu słuchając muzyki klasycznej Mozarta. Nauczyciel- terapeuta wykonuje na plecach dziecka masażyki M. Bogdanowicz - stymulacja zmysłów
- rozwijanie wrażliwości dotykowej
- nawiązanie kontaktu emocjonalnego przez dotyk „Muzyczna Akademia Rozwoju- Mozart” „Przytulani, czyli wierszyki na dziecięce masażyki” M. Bogdanowicz
Materace Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- współdziała z nauczycielem podczas zabawy
- nawiązuje kontakt emocjonalny
7 „Odpoczynek” Dzieci leżą spokojnie na kocyku, oczy zamknięte, relaksacja połączona z masażem dłoni i stóp przy użyciu oliwki i słuchaniu kołysanek. - rozwijanie orientacji w schemacie ciała
- różnicowanie bodźców dotykowych
- wspomaganie oddychania „Kołysanki” Oliwka
Kocyk
Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- spokojnie leży podczas masażu na materacu
8 „Bajecznie” Podczas słuchania czytanej przez nauczyciela/ terapeutę bajki w tle słychać muzykę klasyczną Mozarta. - rozwijanie wrażliwości na bodźce słuchowe
- osłuchanie się z melodią mowy
- poszerzenie zasobu słownictwa biernego i czynnego
„Muzyczna Akademia Rozwoju – Mozart” Bajki
Muzyka klasyczna: Mozart Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- skupia uwagę słuchową na czytanym tekście
- dzieli wspólną przestrzeń z innymi
9 „Zwierzęta na plecach” Dzieci siedzą plecami do siebie. Nauczyciel pokazuje dzieciom, w jaki sposób poruszają się różne zwierzęta, np. słoń, wąż, mrówka. Dziecko z tyłu naciska plecy swojego kolegi, udając ślady jakiegoś zwierzęcia. Dzieci „odbijają” te ślady poprzez naśladownictwo nauczyciela. Dzieci, które nie potrafią są obserwatorami lub wykonujemy na nich ćwiczenie. - uwrażliwienie poszczególnych obszarów pleców i odpowiednie reakcje dotykowe
- rozwijanie naśladownictwa
Muzyka relaksacyjna „Cztery pory roku” Muzyka relaksacyjna
Koce Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne i innych
- zachowuje ostrożność podczas wykonywania ćwiczeń
- zwraca uwagę na inne osoby w otoczeniu

8.6. Próby własnych ekspresji i improwizacji – wyrażanie uczuć związanych z muzyką w formie twórczości plastycznej

Utwory muzyczne można swobodnie traktować jako inspirację do zajęć plastycznych. Wykorzystuje się przy tym różnorodne a często nietypowe materiały plastyczne, np. produkty spożywcze (kisiel, barwniki do jajek, nasiona, fusy herbaty czy przyprawy), materiały przyrodnicze (liście, kwiaty, nasiona, ziemia, piasek). Tego typu ćwiczenia sprawiają dzieciom niezwykle dużo przyjemności, a jednocześnie są okazją do rozwijania sprawności manualnej, koordynacji wzrokowo-ruchowej i słuchowo-ruchowej. Ponadto, dają im poczucie sprawstwa i możliwość odniesienia sukcesu, albowiem to nie efekt, lecz trud i zaangażowanie w pracę mają wówczas największe znaczenie.

PRÓBY WŁASNYCH EKSPRESJI I IMPROWIZACJI – WYRAŻANIE UCZUĆ ZWIĄZANYCH Z MUZYKĄ W FORMIE TWÓRCZOŚCI PLASTYCZNEJ

Lp. Tematyka Opis zabawy Funkcje zabawy Proponowana muzyka Pomoce Zakres dostosowania treści w odniesieniu do podstawy programowej
1 „Jesteśmy plasteliną” Dzieci bawią się plastelina stojąc przy stoliku i próbują coś lepić. Gdy muzyka zaczyna grać dzieci porusza się w takt muzyki formułując z plasteliny różne kształty. - kształtowanie elastyczności ruchu
- rozwijanie wyobraźni „Sroka złodziejka”
G. Rossiniego Plastelina, podkładki
Magnetofon Wychowanie przez sztukę: różne formy plastyczne
- wypowiada się używając różnych technik plastycznych
2 „Ogórkowy świat” Podczas słuchania piosenki „Ogórek” dzieci wykonują różne zabawy manipulacyjne z wykorzystaniem masy ogórkowej: mieszanie masy ogórkowej z klejem z mąki, ściskanie, ugniatanie, smarowanie dłoni i przedramion masą ogórkową, napełnianie masą woreczka foliowego i jego wyciskanie na tekturę, rozmazywanie masy dłońmi na tekturze. - wielozmysłowe poznanie ogórka
-usprawnianie i uaktywnianie rąk, uwrażliwianie dłoni
- podejmowanie działań proponowanych przez nauczyciela Piosenka „Ogórek” muz. J. Kukulski, sł. D. Gellner Miska z ogórkami
Woreczki foliowe
Tekturki
Klej z mąki
Tarka
Płyta CD Kształtowanie gotowości do czytania i pisania
- dysponuje sprawnością rąk oraz współpracą reki i oka
- manipuluje masą ogórkową
3 „Deszczyk” Dzieci siedzą przy stoliku słuchając piosenki „Zła pogoda”. Każde dziecko ma gąbkę zamoczoną w farbie plakatowej. Podczas piosenki dzieci rytmicznie stemplują gąbką z farbą plakatową na tekturze wzoru do piosenki śpiewanej przez nauczyciela/ terapeutę. W przerwie dzieci zatrzymują ruch. - stymulacja dotykowa
- rozwijanie koordynacji wzrokowe, słuchowej, ruchowej
- odczuwanie przyjemności z zabawy Muzyka marszowa „Zła pogoda”- muz. K. Kwiatkowska – Marczyk, sł. K. Czartoryska Farby plakatowe
Gąbki
Tekturowe podkładki
Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- naśladuje ruchy prezentowane przez dorosłego
- skupia uwagę na wykonywanych czynnościach
4 „Wlazł kotek” Dzieci siedzą przy stoliku. Każdy ma przed sobą tacę z piaskiem i patyk. Podczas śpiewania przez nauczyciela/ terapeutę piosenki „Wlazł kotek” rytmicznie wykonują ruch patykiem góra-dół. - usprawnianie motoryki poprzez wykonywanie ruchów zorganizowanych, mieszczących się w określonej przestrzeni i czasie
- rozwijanie koncentracji uwagi
- skupianie wzroku na wykonywanych ruchach „Wlazł kotek” - popularna kołysanka warszawska Tacki z piaskiem
Patyki Kształtowanie gotowości do czytania i pisania
- dysponuje sprawnością rąk oraz współpracą reki i oka potrzebna do rysowania, wycinania i nauki pisania
5 „Idzie wąż” Dzieci maszerują w rzędzie luźnym lub wiązanym w zależności od sprawności dziecka. Na początku piosenki dzieci naśladują syczenie węża (sssss). Gdy nauczyciel wypowiada słowa „rośnie wciąż, rośnie wciąż” dzieci unoszą ręce do góry. Na koniec piosenki dzieci siadają do stolika i słuchając piosenki w wersji instrumentalnej wałkują z plasteliny węża. - wyrabianie szybkiej reakcji ruchowej
- usprawnianie ogólnej motoryki dziecka
- kształtowanie uwagi, pamięci, spostrzegawczości
- stymulacja dotykowa
- zachęcanie do wydobywana głosu
- rozwijanie wrażliwości muzycznej dziecka „Idzie wąż”- piosenka z pyty „Gdy maluchy zmieniają się w zuchy” Plastelina
Podkładki
Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci
- porusza się zgodnie ze słowami piosenki
- rozwija swoja sprawność ruchową
6 „Podwodny świat” Dzieci siedzą przy stoliku. Podczas słuchania utworu rytmicznie kreślą fale na arkuszu papieru z wykorzystaniem farb. Po zakończeniu utworu dzieci przyklejają gotowe szablony rybek. - rozwijanie sprawności manualnej poprzez ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk
- rozwijanie koncentracji uwagi Płyta CD „Zabawy z papierowym wachlarzem utwór : Maravilosos e Piadosos”
Farby
Arkusz papieru
Płyta CD
Szablony rybek
Klej

Wychowanie przez sztukę: różne formy plastyczne
- wypowiada się używając różnych technik plastycznych
7 „Trawa na łące” Dzieci chodzą w rytm muzyki wokół stołu, naprzemiennie kreśląc na wszystkich kartkach pionowe kreski przy użyciu kredek w różnych kolorach. Na zakończenie przyklejają szablony kwiatków. - wyzwalanie ruchów płynnych, swobodnych ruchów przedramienia i ramienia
- skupianie wzroku na wykonywanej czynności Płyta CD „Zabawy z papierowym wachlarzem utwór : Marsz” Arkusze papieru
Kolorowe kredki
Klej
Szablony kwiatków
Płyta CD Kształtowanie gotowości do czytania i pisania
- dysponuje sprawnością rąk oraz współpracą reki i oka potrzebna do rysowania, wycinania i nauki pisania
8 „Parasolki” Dzieci siedzą przy stoliku. Moczą paluszek w farbie i wykonują rytmiczne kropki. Rytm wyznacza muzyka marszowa. Na zakończenie utworu przyklejają szablon parasola. - stymulacja zmysłów
- rozwijanie sprawności manualnej poprzez ćwiczenie płynnych, rytmicznych ruchów Płyta CD „Zabawy
z papierowym wachlarzem utwór : Marsz” Arkusze papieru
Farby
Płyta CD Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodnie funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych
- naśladuje ruchy prezentowane przez dorosłego
- kontroluje wzrokiem wykonywane czynności

III.

9. EWALUACJA

Chcąc ocenić skuteczność oddziaływań terapeutycznych na dzieci z wykorzystaniem muzyki będziemy dwa razy do roku (na początku roku szkolnego oraz na przełomie maja i czerwca) badać ewaluację postępów dzieci w oparciu o arkusze diagnostyczne zaczerpnięte od Marii Raszewskiej (,,Muzyka otwiera nam świat”). Sporządziłyśmy również ankiety dla rodziców, które pozwolą nam na zgromadzenie opinii nt. zaobserwowanych u dzieci efektów pracy.

10. METODY PRZEPROWADZANIA ANALIZY GOTOWOŚCI DZIECKA DO PODJĘCIA NAUKI W SZKOLE

Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym. Przedszkole zapewnia opiekę, wychowanie i uczenie w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa. Tworzy dziecku warunki do osiągnięcia gotowości szkolnej.
Spośród zadań postawionych przed przedszkolem wybraliśmy trzy wskazując na te zakresy funkcjonowania dziecka, których dobry poziom gwarantuje pomyślny rozwój, pozytywne, budujące relacje z innymi oraz poszerzanie wiedzy i umiejętności.

Zagadnienia, na których chcemy skupić naszą uwagę to:
• nabywanie niezależności i samodzielności przez dzieci niepełnosprawne
• umiejętność zabawy jako podstawa nawiązywania kontaktu z innymi dziećmi
• samodzielne wykonywanie zadań do końca jako ważny element przygotowania do szkoły

Wykorzystane metody

Główną metodą zastosowaną przez nas będzie obserwacja pedagogiczna. Nasze spostrzeżenia będą skrupulatnie odnotowywane w arkuszach diagnostycznych, rejestrowane w postaci zdjęć. Metodami posiłkowymi będą: analiza wytworów dzieci oraz informacje płynące ze strony rodziców, w oparciu o przygotowaną ankietę.

Narzędzia diagnostyczne

Monitorowanie postępów dziecka w ramach diagnozy przedszkolnej będzie się odbywało w oparciu o załączone arkusze diagnostyczne.

11. PODSUMOWANIE

Wykorzystując proponowane formy aktywności muzycznych można realizować aspekt edukacyjno-terapeutyczny zajęć, uwzględniając także kontrolowane działania wybierane przez samo dziecko (wspieranie zachowań autoterapeutycznych w myśl zasady, iż dziecko może być „własnym terapeutą”). Mając na uwadze dobroczynny wpływ, jaki niesie ze sobą muzyka na rozwój dzieci, warto zachęcać rodziców do wykorzystywania proponowanych form w domu, a wymianę spostrzeżeń potraktować jako cenne źródło wiedzy. Z naszej strony serdecznie zachęcamy do wykorzystywania podczas zabaw zarówno klasycznej muzyki instrumentalnej, jak również lubianej i popularnej muzyki dziecięcej.

Żadna metoda nie jest jedyna i skuteczna dla każdego dziecka, dlatego w pracy terapeutycznej należy wciąż poszukiwać nowych, lepszych i skuteczniejszych rozwiązań, jednocześnie bazując na tym, co dobre i sprawdzone. Nasza rada to, łączyć sprawdzone metody z nowymi tak, aby móc jak najlepiej wspomagać rozwój dzieci zarówno tych pełnosprawnych, jak i niepełnosprawnych.

12. LITERATURA

Proponujemy sięgnąć do nowości wydawniczych, które stanowią źródło cennej wiedzy i pomysłów do wykorzystania:

• Raszewska M., Muzyka otwiera nam świat, Gdańsk 2009
• Karpińska B., Sztuka rodzenia, Warszawa 1998
• Odowska-Szlachcic B., Terapia integracji sensorycznej zeszyt 1. Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego, Gdańsk 2010
• Dzionek E., Kinezjologia edukacyjna, Kraków 2010
• Odowska-Szlachcic B., Terapia integracji sensorycznej zeszyt 2. Strategie terapeutyczne i ćwiczenia stymulujące układy: słuchowy, wzrokowy, węchu i smaku oraz terapia światłem i kolorami, Gdańsk 2011
• Olechnowicz H. Dziecko własnym terapeutą, Wyd. PWN 2010
• Borkowska M., Integracja sensoryczna na co dzień, Warszawa 2010
• Dziamska D., Edukacja przez ruch – kropki, kreski, owale, wiązki, Warszawa 2005
• Minor E., Minor M., Poznanie przez działanie. Gry i zabawy wspomagające rozwój dziecka, Warszawa 2009
• Prasowska-Zeidler B., Bajkowa podróż w krainę muzyki, Gdańsk 2012
• Forecka-Waśko K., W rytmie kroków i podskoków. Piosenki i zabawy muzyczne dla dzieci, Gdańsk 2011
• Kranovitz C., Nie – zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, Gdańsk 2012
• Kranovitz C., Nie – zgrane dziecko w świecie gier i zabaw. Zajęcia dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, Gdańsk 2012
• Trias N., Peres Z., Filella L., 150 rytmicznych zabaw dla dzieci. Spotkanie z muzyką, Poznań 2011
• Barańska M., Pokaż oko, pokaż nos. 102 wierszyki z gestami kształtujące orientację w schemacie ciała, Gdańsk 2012
13. ZAŁĄCZNIKI

13.1. Arkusz diagnostyczny do oceny postępów

Imię i nazwisko dziecka: Data urodzenia: Rok szkolny:
Rozpoznanie:

Lp. Umiejętności I półrocze II półrocze
1. Czy dziecko chętnie uczestniczy w zajęciach?
2. Czy wykazuje zainteresowanie zajęciami, dostrzega ich istnienie?
3. Czy reaguje na sygnał powitania (podaje rękę, uśmiecha się, przytula)?
4. Czy wykazuje się swobodą podczas zabaw (brak nasilonych reakcji lękowych)?
5. Czy akceptuje bierne kierowanie swoją osobą?
6. Czy zachowuje się swobodnie w kontakcie z przyrządami i przyborami, z którymi ma obcować (kładzie się na kocyku, wkłada ręce w miskę z grochem, wodą)?
7. Czy z własnej inicjatywy włącza się do zabaw i innych form aktywności?
8. Czy wskazuje na sobie wybrane części ciała?
9. Czy reaguje na znaną melodię lub piosenkę (uśmiecha się, kołysze, tańczy, wokalizuje)?
10. Czy potrafi samodzielnie odtwarzać ruch piosenki lub tańca?
11. Czy współpracuje z osobą dorosłą?
12. Czy przejawia chęć gry na wybranym instrumencie?
13. Czy posługuje się instrumentem perkusyjnym zgodnie z jego przeznaczeniem?
14. Czy akceptuje obecność dzieci z innej grupy podczas zabaw?
15. Czy maszeruje po obwodzie koła?
16. Czy uczestniczy w imprezach przedszkolnych, większość czasu wytrzymuje bez większych problemów?

13.2. Ankieta dla rodziców

Ankieta ewaluacyjna dla rodziców dzieci biorących udział w Programie wspomagającym rozwój dziecka autystycznego z wykorzystaniem elementów muzykoterapii i stymulacji zmysłów w pracy w przedszkolu
,,Z muzyką łatwiej iść przez świat”, realizowanym w grupie terapeutycznej
– w roku szkolnym 2012/2013
Proszę wypełnić ankietę wpisując jedną z podanych odpowiedzi tak / nie lub wpisując własną opinię.

1. Czy zaobserwowaliście Państwo, iż dziecko odważniej eksperymentuje z różnorodnymi przedmiotami wydającymi dźwięki?
........................................
2. Czy zdaniem Państwa dziecko chętniej sięga w domu po instrumenty muzyczne, częściej uczestniczy w zabawach muzycznych?
........................................
3. Czy dziecko wypowiada się lub sygnalizuje (także w sposób niewerbalny) swoje przeżycia związane z zabawami muzyczno-ruchowymi?
........................................
4. Czy zaobserwowaliście Państwo istotne zmiany w zachowaniu dziecka w związku z realizowanym programem?
........................................
5. Czy dziecko chętnie uczestniczy w zajęciach w grupie przedszkolnej?
........................................
6. Proszę ocenić stopień zadowolenia w związku z uczestniczeniem dziecka w programie - w skali od 0 do 6
.0 ___.1___.2___.3____.4___.5___.6