Program własny "Dziecko bliżej przyrody''

PROGRAM WŁASNY
Temat : „Dziecko bliżej przyrody’’
edukacja przyrodnicza dzieci w wieku przedszkolnym.
Miejsce prowadzenia:
PRZEDSZKOLE SAMORZĄDOWE W SANNIKACH

Czas realizacji: 1.09. 2006r. – 30.06.2008r.

WSTĘP

„Dzieci są kwiatami, które oświecamy,
ale to one same rozkwitają pełnią swojej wolności i piękna.’’
( Sebastian Stec )

Założeniem wychowania przedszkolnego jest m. in. postępowanie aktywizujące procesy rozwojowe dziecka. Jednym z najskuteczniejszych czynników wychowawczych jest kontakt z przyrodą , która stanowi bogate źródło wrażeń, przeżyć, doznań , a także wywołuje chęć aktywnego działania. Bezpośrednie zetknięcie z otoczeniem przyrodniczym wywołuje u dziecka zdziwienie , nasuwa wiele pytań , stwarza szerokie możliwości doświadczeń umysłowych wpływających na jego rozwój intelektualny.
Dzieci interesują się wszystkim , co dzieje się w ich najbliższym otoczeniu i wypytują dorosłych o różne szczegóły związane z uprawą roślin , z hodowla zwierząt i ze wszystkimi sprawami , które się wokół nich odbywają. Wiele z tych przynoszą do przedszkola i tu poddają je sprawdzeniu. Dzieci chcą znać prawdę , są bardzo dociekliwe i jeżeli nie dowiedzą się z jednego źródła - to szukają odpowiedzi i wyjaśnienia w innym. Dlatego nie wolno zbywać ich byle jaką odpowiedzią nawet na najprostsze pytania, lecz trzeba w zrozumiałej formie podać wyjaśnienie każdej sprawy, o którą pytają.
Cokolwiek dziecko poznaje – to zawsze zaczyna od poznawania „świata’’ , a tym światem jest otoczenie domowe, ludzkie i przyrodnicze. Uczymy się działając.
Działania dzieci wymagają ciągłej pomocy ze strony nauczyciela , aby zaplanować poszczególne czynności w taki sposób , by sprzyjały rozwojowi myślenia i dokonywania odkryć. Zamierzony cel osiąga się bowiem przez rozmowę z dziećmi , stawianie pytań i zachęcanie do obserwacji. Także wspólna analiza , wyciąganie wniosków i porządkowanie materiału sprawiają, że dzieci są przez cały czas aktywne. Jak powiedział Herbert Spencer : Największym celem edukacji jest nie wiedza , lecz czyn. Czyn w znaczeniu pozytywnego , twórczego działania, co w przypadku wychowania przedszkolnego ma wpływ na całokształt procesu rozwojowego dziecka.

UZASADNIENIE I CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Przedszkole Samorządowe w Sannikach jest placówka położoną w pięknym otoczeniu przyrodniczym ( park, łąka , staw, zagajnik ). Wymienione ekosystemy to bogate źródło w realizacji tematyki przyrodniczej i zarazem dające bezpośredni kontakt z przyrodą.

Realizacja od września 2006r. programu pedagogicznego „Dziecko bliżej przyrody’’ da możliwość poszerzenia wiedzy przyrodniczej, pozwoli dziecku badać, odkrywać , doświadczać i rozumieć przyrodę. Program ten poszerza zakres celów i treści kształcenia, wychowania przedszkolnego i opieki ujętych w programie dydaktycznym „W świecie przedszkolaka’’( Nr DKW -4013 – 7/01 ) Brygidy Łojewskiej, na którym pracujemy w naszym przedszkolu drugi rok.

Edukacja przyrodnicza dzieci odbywać się będzie poprzez kształcenie zintegrowane rozumiane jako łączenie wszystkich zabiegów wychowawczych i dydaktycznych wokół osoby dziecka i jego wszechstronnego rozwoju .Integracja treści będzie miała odzwierciedlenie w metodach , formach i środkach dydaktycznych , które uwzględniają potrzeby i możliwości dzieci, tworzą system motywacyjny do pracy i rozwoju zainteresowań przyrodniczych dzieci. Wśród metod dominujących we wszystkich formach pracy z dzieckiem będą metody poszukujące , praktycznego działania, eksperymentowania , zawierające dużo obserwacji i doświadczeń. Wśród form znajdą się m.in. spacery , wycieczki, prace hodowlane i porządkowe, zabawy dydaktyczne, ruchowe i gry z prawidłami, zabawy badawcze, formy muzyczne i teatralne ,itp. Rola nauczyciela polegać będzie na tworzeniu interesujących warunków pracy i zabawy oraz na pełnieniu funkcji przewodnika , doradcy w obliczu oszałamiającej różnorodności zjawisk przyrodniczych.

Realizacja treści przyrodniczych skupiać się będzie wokół takich zagadnień jak: powietrze, woda, gleba, rośliny i zwierzęta, zdrowie (relaks, sport, odżywianie ).
Wiedza i umiejętności nabyte w przedszkolu ukażą dziecku współzależności między człowiekiem i otaczającym go światem przyrody oraz ułatwią budowanie związków emocjonalnych poprzez bezpośrednie obcowanie z przyrodą.
Program będzie realizowany we wszystkich grupach wiekowych przy ścisłej współpracy z Radą Rodziców Przedszkola Samorządowego w Sannikach.

CELE I ZADANIA INNOWACJI

Nadrzędnym celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie dziecka w jego całościowym rozwoju tak , by było przygotowane , na miarę swoich możliwości, do życia w zgodzie z ludźmi, z przyrodą i samym sobą.
Z celu nadrzędnego wynikają cele szczegółowe:
- Rozwijanie umiejętności służących zdobywaniu wiedzy;
- Przebywanie i działanie w świecie przyrody;
- Rozszerzanie wiedzy ekologicznej;
- Rozwijanie aktywności twórczej, kreatywności i indywidualnych zainteresowań;
- Rozbudzanie motywacji do działania, obserwowania, doświadczania i tworzenia;
- Uwrażliwianie na piękno przyrody;
- Wyrabianie tolerancji do wszystkiego co żyje;
- Kształtowanie poczucia własnej wartości i przydatności dla środowiska.

W osiągnięciu najlepszych wyników nauczyciel przedszkola , powinien realizować następujące zadania:

- dbanie o wszystko co żyje w przyrodzie;
- przyzwyczajanie dzieci do obserwacji przyrody;
- uczenie właściwego zachowania się w parku, w lesie, w sadzie, w kąciku przyrody itd.;
- prowadzenie zabaw badawczych celem zgłębiania wiedzy przyrodniczej i wytwarzaniem zaciekawienia i zainteresowania;
- wytwarzanie potrzeby obcowania w czystym , nie skażonym cywilizacją środowisku;
- wdrażanie do zdrowego stylu życia.

REALIZACJA TREŚCI

W proponowanym programie nie ma podziału na grupy wiekowe.
Treści programu pogrupowane są w obrębie miesięcy roku szkolnego.

Wrzesień
- w sadzie : badanie smaków różnych owoców, badanie ich budowy , porównywanie; mieszanie soków i smakowanie;
- prace jesienne w polu: kopanie ziemniaków, buraków cukrowych, jesienna orka, siew oziminy;
- obserwowanie zachowania się ryb w akwarium. Zwrócenie uwagi na sposób poruszania się, oddychania ,przyjmowania pokarmu, ich budowę;
- Sprzątanie Świata: dbamy o czystość przyrody , wiemy gdzie rzucać śmieci, wiemy że przyrodę trzeba chronić;

Październik

- odloty ptaków: pokaz na ilustracji, słuchanie głosów ptaków, obserwacja odlotu dzikich kaczek ( klucz), rysowanie drogi palcem na globusie;
- zbieranie liści i innych darów jesieni : badanie budowy liścia lupą, suszenie liści, rozpoznawanie ich i nazywanie, porównywanie szyszek i określanie z jakiego drzewa pochodzą; sadzenie do piasku owoców kasztanowca;
- przygotowanie zwierząt do zimy: gromadzenie zapasów, zmiana futra, upierzenia, zapadanie w sen zimowy;

Listopad

- wiatr: czytanie książki „Przyroda’’, badanie siły wiatru poprzez unoszenie się różnych materiałów: piórko, kartka papieru, torba foliowa, latawiec; określanie kierunku wiatru – wiatraczek przyniesiony przez dziecko;
- badanie ziemi: rozróżnianie różnych rodzajów ziemi ,porównywanie przez dotyk , lupę polewanie wodą, dobór roślin do rodzaju ziemi – naturalne okazy;
- stopniowe obniżanie się temperatury, krótszy dzień, szybki zmrok, szary, smutny dzień, prowadzenie kalendarza pogody , szaruga jesienna;

Grudzień

- skarby ziemi: węgiel, wiemy jak i kiedy powstał węgiel; znamy towary wytworzone z węgla ; poznajemy dinozaury; poznajemy zjawisko krystalizacji,
- śnieg: badanie czystości śniegu, topnienie; czytanie książki „Zjawiska atmosferyczne’’
- drzewa iglaste: oglądanie ilustracji, czasopism.; poznawanie pierwszych roślin na ziemi, poznawanie roślin na różnych kontynentach; wpływ klimatu na rodzaj roślinności;

Styczeń

- lód: topnienie lodu i jego objętość- doświadczenia; pokaz lodowców na biegunach –ilustracje;
- powietrze: co to jest dziura ozonowa? – doświadczenie „paląca się świeca w słoju ( tak – nie i dlaczego?);

Luty

- hodowle roślin: sadzenie i obserwacja roślin: rzeżucha , cebula, fasola; Badanie budowy rośliny cebula i szczypior i porównanie z kwiatem tulipan. Oglądanie książki o najmniejszych i największych kwiatach rosnących na ziemi;
- konieczność odśnieżania dróg, zabezpieczanie oblodzonych chodników i dróg piaskiem;

Marzec

- woda: rodzaje zbiorników wodnych, czystość wody, oszczędzanie wody, obieg wody w przyrodzie – oglądanie ilustracji w książkach, zabawa badawcza „ Parowanie, skraplanie’’, smak wody i kolor – doświadczenie.
- magnes : zabawy badawcze - przyciąganie i odpychanie ciał , tonięcie ciał w wodzie.
- obserwowanie się zmieniającej się przyrody – dłuższe dni , siła promieni słonecznych, pierwsze wiosenne kwiaty, powrót ptaków, budzenie się zwierząt ze snu zimowego
- opieka zwierząt nad młodym potomstwem : w zagrodzie wiejskiej i domu;

Kwiecień

- zdrowa żywność : układanie jadłospisu, pokaz na ilustracji wzrostu niektórych roślin od nasionka do dojrzałej postaci; wysiew w ziemię nasion , sadzenie sadzonek ( rozsada) , bulwa ( ziemniak) ; badanie koloru warzyw: buraczek, marchew , ziemniak;
- przyroda się obudziła : zabawa badawcza „porównywanie gałązek drzew w sali i na dworze’ wyciąganie wniosków ; kwitnienie drzew , rola owadów , pylenie drzew – alergie.
- Dzień Ziemi : zabawy dydaktyczne „A jednak Ziemia’’, „Poznajemy planety układu słonecznego’’.

Maj

- zwierzęta małe i duże: rozmnażanie i pożywienie, budowa i warunki życia; poznajemy zwierzęta chronione w Polsce – ilustracje , encyklopedie, słuchanie książki „Owady ‘’, „Ssaki’’, „Płazy’’; wyjazd z rodzicem do ogrodu zoologicznego;
- zachowania w sytuacjach niebezpiecznych: pożar , wypadek drogowy, atak psa, oparzenia, ukąszenia owadów, zasłabnięcie dorosłego członka rodziny – historyjki, opowieść nauczyciela, znajomość numerów alarmowych, ilustracje pokaz udzielania pomocy.

Czerwiec

- trochę historii: zabawki dawniej a dziś, pojazdy dawniej a dziś, domy dawniej a dziś itd.; rozmowa przy obrazkach, przeźrocza, fragment filmu „ W pustyni i w puszczy’’, „Stara baśń’’ , „Mali agenci’’
- rozkwit przyrody : sianokosy, kwiaty polne i ogrodowe, poznajemy części rośliny, wpływ temperatury i opadów na życie człowieka i przyrody;
- wakacyjne rady: poznajemy zagrożenia nad wodą, w lesie, na polu , na drodze.


PRZEWIDYWANE EFEKTY PROWADZONEGO PROGRAMU PRZYRODNICZEGO

Kojarzy zdobytą wiedzę o zjawiskach przyrodniczych z systematyczną obserwacją.
Rozumie podstawowe pojęcia i zjawiska przyrodnicze..
Odróżnia pozytywne i negatywne działania człowieka na środowisko , nabywa wiadomości na temat sposobów zapobiegania dewastacji środowiska naturalnego.
Potrafi pracować samodzielnie i w grupie.
W działaniu wykazuje się odpowiedzialnością i znajomością zasad dobrego zachowania.
Potrafi postępować bezpiecznie i rozważnie.
Chętnie przebywa w naturalnym środowisku i potrafi się nim cieszyć.
Dostrzega piękno przyrody.
Dba o zdrowie, higienę własną i otoczenia.
Wypowiada się na tematy związane z bezpośrednim przeżywaniem, doświadczaniem, odkrywaniem i badaniem.

FORMY, METODY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE

Do realizacji programu przyjmuję typologię form i metod K. Żuchelkowskiej i M. Studzińskiej .Pozwolą one dziecku zrozumieć świat przyrody i obudzą wrażliwość na jej piękno.
O skuteczności pracy dydaktycznej nauczycieli w edukacji dzieci w dużym stopniu decydują formy organizacyjne. Dobór form edukacji przyrodniczej w przedszkolu zależy od wielu czynników np. liczby dzieci, wyposażenia placówki, czasu i miejsca uczenia się.
Obieram następujące formy:
- wycieczki i spacery do różnych ekosystemów, instytucji, zakładów pracy, muzeów itp.,
- prace praktyczne na rzecz ochrony i kształtowania środowiska,
- udział w akcjach związanych z ochroną naturalnego środowiska człowieka,
- konkursy i uroczystości o tematyce ekologicznej,
- propagowanie idei ochrony i kształtowania środowiska człowieka,
- odbiór audycji radiowych, telewizyjnych, przeglądanie czasopism, albumów przyrodniczych oraz innych źródeł wiedzy o stanie i pięknie środowiska przyrodniczego oraz jego ochronie i kształtowaniu.
Równie ważny, w edukacji przyrodniczej dzieci, jest dobór stosowanych metod. Istotne jest, by były to metody wynikające z koncepcji wielostronnego kształcenia.
Będą to cztery grupy takich metod:
1. metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym,
2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy oparte na aktywności poznawczej, związanej z rozwiązywaniem problemów,
3. metody waloryzacyjne (eksponujące) cechujące się przewagą aktywności emocjonalnej i artystycznej,
4. metody praktyczne oparte na aktywności praktyczno - technicznej.
Nauczyciel w edukacji przyrodniczej przedszkolaków zastosuje także następujące metody :
a) w grupie metod asymilacji wiedzy
- pogadanka - rozmowa nauczyciela z dziećmi polegająca na tym, że nauczyciel zadając pytania przewiduje odpowiedzi dzieci,
- praca z książką - omawianie ilustracji zawartych w książce;
b) w grupie metod samodzielnego dochodzenia do wiedzy
- metoda problemowa - rozwiązywanie problemów ekologicznych w ciągłej interakcji między nauczycielem a dziećmi, stosowana z dziećmi 5-6-letnimi,
- metoda sytuacyjna - wprowadzenie dzieci w konkretną sytuację, dzieci muszą ją zrozumieć i podjąć decyzje związane z jej rozwiązaniem oraz przewidzieć skutki tych decyzji, stosowana z dziećmi 5-6-letnimi,
- burza mózgów - rozwiązywanie określonego zadania lub problemu zespołowo, dzieci podają jak najwięcej pomysłów, z których wybiera się najlepszy, stosowana z dziećmi 5-, 6-letnimi,
- gry dydaktyczne - wykorzystywane na zajęciach i podczas samodzielnego działania dzieci, występuje w nich element zabawowy,
c) w grupie metod waloryzacyjnych ( eksponujących )
- metody impresyjne - polegają one na uczestniczeniu dzieci w eksponowanych wartościach związanych z ochroną i kształtowaniem naturalnego środowiska,
- metody ekspresyjne - polegają one na wyrażaniu własnych przeżyć, doznań, uczuć w konkretnej działalności na rzecz środowiska a także w twórczości plastycznej, konstrukcyjnej i słownej,
d) w grupie metod praktycznych
- eksperyment - prowadzony przez dzieci w warunkach naturalnych lub w kąciku przyrody.
Za szczególnie przydatne do realizacji programu w przedszkolu uważam też :
1) metody kierowania samodzielną pracą dzieci tj.
a) obserwacja,
b) praca w ogrodzie przedszkolnym i kąciku przyrody,
c) praca z książką,
d) zajęcia plastyczne,
2) metody poszukujące tj.
a) rozmowa,
b) pogadanka heurystyczna,
3) metody podające tj.
a) opowiadanie i opis,
b) czytanie.
Dobór określonych metod zależy od treści przekazywanych dzieciom. W celu uatrakcyjnienia zajęć warto łączyć dwie lub trzy metody na jednym zajęciu.
W procesie edukacji przyrodniczej ważnym czynnikiem są środki dydaktyczne. Pełnią one wiele funkcji. Służą zdobywaniu wiadomości i wyrabianiu właściwych postaw wobec przyrody i kształtowania środowiska.
W przedszkolu można wykorzystać następujące środki dydaktyczne:
- okazy naturalne,
- środki wizualne: filmy, fotografie, ilustracje, obrazy, reprodukcje obrazów, rysunki,
- środki słuchowe: audycje radiowe, piosenki, wiersze, opowiadania, inscenizacje i inne teksty literackie, odgłosy zwierząt, ptaków,
- środki manipulacyjne: karty, domino, gry planszowe, loteryjki itp.,
- środki i urządzenia techniczne: lupa, mikroskop, akwaria, terraria, różne naczynia i sprzęt do obserwacji.

WSPÓŁPRACA ZE ŚRODOWISKIEM

I. Współpraca z rodzicami.

- Zapoznanie z programem przyrodniczym i celowością jego realizacji w przedszkolu oraz zachęcenie do współpracy;
- Uczestniczenie rodziców w zajęciach i zabawach o tematyce przyrodniczej organizowanych w grupach;
- Zaproszenia na imprezy grupowe i przedszkolne;
- Podnoszenie kultury ekologicznej rodziców;
- Włączanie rodziców urządzania kącików przyrodniczych .

II. Współpraca z leśnikiem działającym na naszym terenie, spotkania z leśnikiem w środowisku leśnym i w przedszkolu.

III. Współpraca z Gminnym Ośrodkiem Kultury , z Ośrodkiem Zdrowia i Urzędem Gminy.

- Branie udziału w konkursach przyrodniczych i galerii twórczości dzieci o tematyce przyrodniczo-ekologicznej na terenie placówek opiekuńczych i oświatowych na terenie gminy i na zewnątrz;
- Wspólne działania na rzecz środowiska, np. Sprzątanie Ziemi


BIBLIOGRAFIA

1. „Od jesieni do jesieni – mały badacz przyrody’’, E. Węgrzyn-Kamela, wyd. Didasko, Warszawa 2000.
2. „Środowisko w wychowaniu przedszkolnym. Odkrywanie, rozumienie, twórczość artystyczna’’, D. I. P. Chauvel, wyd. Cyklady 2000.
3. „Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej’’ , E. Suchacka, wyd. WSP Kraków 1999.
4. „Ekologia w przedszkolu’’, G. Kutyłowska, wyd. Didasko, Warszawa 1997.
5. „Ten piękny tajemniczy świat – edukacja ekologiczna w przedszkolu’’, praca zbiorowa pod redakcją T. Gałczyńskiego, wyd. Centrum Informacji o Środowisku, Warszawa 1997.
6. „Kolekcje przyrodnicze w edukacji ekologicznej dzieci przedszkolnych’’, K. Żuchelkowska , wyd. Tanan , Bydgoszcz 1997.
7. „Rozwijanie pojęć przyrody nieożywionej u dzieci 6-letnich’’, wyd. Żak , Warszawa 1996.
8. „Tajemnice przyrody , ich poznanie dzień po dniu’’, B. Montmovillon, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW’’ Warszawa 1992.
9. „Dzieci przedszkolne poznają przyrodę ożywioną’’, M. Studzińska , WSiP, Warszawa 1989.
10. „Ochrona i kształtowanie środowiska w edukacji dzieci przedszkolnych’’, E. J. Frątczakowie, Liga Ochrony Przyrody , Warszawa 1987.
11. „Podstawy pedagogiki przedszkolnej’’ pod red. M. Kwiatkowskiej, WsiP, Warszawa 1988.
12. „Kącik przyrody w wychowaniu przedszkolnym” ,E. i J. Frątczakowie, WsiP, Warszawa 1977.