Wypalenie zawodowe - program profilaktyczny

1. Wstęp
Przygotowując program profilaktyczny z zakresu prewencji wypalenia zawodowego dla konkretnej grupy zawodowej, w głównej mierze należy uwzględnić specyfikę pracy, jaką osoby biorące w nim udział wykonują i szczególne, charakterystyczne dla niej czynniki, jakie mogą to wypalenie zawodowe powodować.
W przypadku nauczycieli wychowania przedszkolnego, pierwszą sprawą, która wyróżnia tą grupę jest płeć pracowników. Jest to zawód wysoce sfeminizowany, a samo środowisko charakteryzuje się dość dużym poziomem hermetyczności i stabilności zatrudnienia. Rzadkie są zmiany pracowników, co z jednej strony daje pewność zatrudnienia (zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę przywileje tej grupy wynikające z Karty Nauczyciela), z drugiej- duży problem osób młodych przyjmowanych do przedszkoli zazwyczaj w momencie, gdy jakaś osoba odchodzi na emeryturę (i trudności wynikające z adaptacji do grupy osób pracujących w danym zakładzie przez 20-30 lat w praktycznie niezmiennym składzie). Sama wieloletnia stabilność składu pracowników, również może generować wiele konfliktów, a nawet w skrajnych przypadkach mobbing, co również może być przyczyną wypalenia zawodowego.
Kolejną kwestią wartą uwagi są możliwości awansu zawodowego nauczycieli. W tej kwestii przepisy również regulowane są Kartą Nauczyciela, wygląda to tak, że w chwili przyjęcia do przedszkola nauczyciel ma stopień stażysty, po przepracowaniu w placówce 9 miesięcy i zgromadzeniu odpowiedniej dokumentacji- można bronić stażu i stać się nauczycielem kontaktowym. Kolejne stopnie (nauczyciel dyplomowany i mianowany) trwają 2 lata i 9 miesięcy. Łatwo więc policzyć, że już po około siedmiu latach pracy nauczyciel nie ma, poza objęciem stanowiska dyrektorskiego w placówce, żadnych możliwości awansu. Praca zawodowa trwa jednak około 3-4 razy dłużej niż to 7 lat.
Kolejnym problemem jest praca zawodowa, która generuje wiele bardzo stresujących sytuacji, mimo społecznej opinii o tym, że zawód „przedszkolanki”, wiąże się z „piciem kawy i patrzeniem na grzecznie bawiące się dzieci”. Nauczyciel bowiem ponosi pełną odpowiedzialność za każde dziecko, które trafia pod jego opiekę w trakcie godzin swojej pracy. Grupy liczą po 25 osób, a wiek dzieci to 2,5 roku-6 lat, a zarządzanie takimi grupami dzieci wymaga ogromnej cierpliwości i spokoju, a przy tym konsekwencji i stanowczości. Mimo ogromnego warsztatu zawodowego, doświadczenia i umiejętności, nie jest to przewidywalna praca, i wiele zdarzeń, za które nauczyciel ponosi konsekwencje, są od niego niezależne.
Ważną kwestią jest też przepracowanie nauczycieli w przedszkolu. Jest to praca, w której pracownicy są narażeni na hałas, stres, różnego rodzaju choroby, a także wiele obowiązków ponad służbowych. Nauczycielom ciężko również „nie zabierać pracy do domu”, i nie mam na myśli tylko zadań związanych z przygotowaniem zajęć i dokumentacją, ale również problemów z dziećmi i rodzicami, które są nieodłącznym elementem tej pracy.
2. Program profilaktyczny
Program profilaktyczny przygotowany przeze mnie obejmuje 25 godzin warsztatów, wykładów i zajęć związanych z profilaktyką wypalenia zawodowego u grupy nauczycieli wychowania przedszkolnego.

1. Wypalenie zawodowe- czym jest, jak się objawia, jakie są jego przyczyny i konsekwencje (wykład, warsztaty- 7 h)
2. Specyfika zawodu nauczyciela a wypalenie zawodowe- zagrożenia i korzyści pracy w tym zawodzie (warsztaty- 2 h)
3. Synergia w grupie- jak możemy wzajemnie się wspierać w naszej placówce? (warsztaty- 3 h)
4. Jakich narzędzi potrzebujemy, żeby nasza praca nie powodowała wypalenia zawodowego? (warsztaty- 2 h) Przygotowanie na tej podstawie konkretnych zajęć, dających nauczycielom konkretne umiejętności do walki z ich problemami.
5. Przykłady zajęć wynikających z punktu 4 (w zależności od potrzeb i specyfiki grupy- około 10 h)
5.a Dyscyplina w grupie
5.b Sposoby na pracę z uczniem wybitnie zdolnym
5.c Sposoby na pracę z uczniem trudnym
5.d Stres- jak sobie z nim radzić, czym on jest?
5.e Jak rozmawiać z rodzicami?
5.f Warsztat umiejętności miękkich
6. Podsumowanie warsztatów- ewaluacja zajęć, pytania końcowe