Rozwijanie zainteresowań czytelniczych dzieci w wieku przedszkolnym

Czytanie jest niezwykłą wartością dla człowieka. Czytanie rozwija język, pamięć i wyobraźnię, poprawia koncentrację, uczy myślenia, rozbudza zainteresowania, przynosi ogromną wiedzę. Czytanie buduje więź pomiędzy rodzicem a dzieckiem, wzmacnia rozwój psychiczny dziecka, wzmacnia jego samo uznanie oraz jest znakomitym sposobem na budowanie mocnego systemu wartości dziecka i kształtuje jego wrażliwość moralną (I. Koźmińska, E. Olszewska, 2010, s. 15). Szwedzka Akademia Literatury dziecięcej opracowała 17 zalet głośnego czytania. Oto one:
1. Książka rozwija język i słownictwo; Uczy wyrażać myśli i rozumieć innych
2. Książka rozwija myślenie, dostarcza nowych idei i pojęć myślowych, rozszerza świadomość.
3. Książka pobudza fantazję, uczy budować obrazy w wyobraźni.
4. Książka dostarcza wiedzy o innych krajach i kulturach, o przyrodzie, technice, historii, o tym wszystkim, o czym chcielibyśmy dowiedzieć się czegoś więcej.
5. Książka rozwija uczucia i zdolność do empatii. Wyrabia umiejętność wczucia się
w czyjąś sytuację.
6. Książka dodaje sił i zapału. Dostarcza rozrywki i emocji. Może rozśmieszyć lub zasmucić. Może pocieszyć i wskazać nowe możliwości.
7. Książka może stawiać pytania, które angażują i pobudzają do dalszych przemyśleń.
8. Książka uczy etyki. Skłania do namysłu nad tym, co słuszne, a co nie, co dobre, a co złe.
9. Książka może wytłumaczyć rzeczywistość i pomóc w zrozumieniu zależności.
10. Książka może udowodnić, że często pytanie ma więcej niż jedną odpowiedź,
że na problem da się spojrzeć z różnych stron. Może podpowiedzieć inne sposoby rozwiązywania konfliktów niż przemoc.
11. Książka pomaga zrozumieć siebie, umacnia poczucie własnej wartości. Pokazuje, że są inni, którzy myślą jak my mają również prawo do swoich odczuć i reakcji.
12. Książka pomaga nam zrozumieć innych. Buduje tolerancję dla innych kultur
i zapobiega uprzedzeniom.
13. Książka jest towarzyszem w samotności. Łatwo wziąć ją ze sobą
i czytać gdziekolwiek.
14. Książka jest częścią dziedzictwa kulturowego. Dzięki niej mamy wspólne
doświadczenia i punkty odniesienia.
15. Dobra książka dla dzieci, którą można czytać na głos, przynosi radość dzieciom
i dorosłym. Buduje pomost między pokoleniami.
16. Książka dla dzieci to pierwsze spotkanie z literaturą - nieograniczonym światem,
z którego czerpiemy przez całe życie. To bardzo ważne spotkanie, gdyż, jeśli nie zostanie zmarnowane, pokaże, ile może dać dobra literatura.
17. Literatura dziecięca wzbogaca kulturę kraju. Daje pracę wielu ludziom: pisarzom, ilustratorom, wydawcom, redaktorom, drukarzom, recenzentom, księgarzom, bibliotekarzom. (www.mbpplonsk.pl/pagedet/index/id/68/17_zalet_czytania_ksiazki.html)
Dobrodziejstwa płynące z czytania są tak wielkie, że ciągle organizuje się akcje propagujące czytanie dziecku jak i zachęcanie do samodzielnego czytania przez najmłodszych odbiorców literatury. Rozbudzając w dziecku miłość do książki i literatury należy korzystać z wielorakich form pracy z książką, które są atrakcyjne i ciekawe. Potrzeba kontaktów dziecka z książką nie powstaje samorzutnie. Jeśli dziecko nie będzie się z nią stykać, to nie będzie odczuwało jej braku. Potrzeba kontaktu z książką jest faktem kulturowym i należy ją obudzić w trakcie wychowania (R. Klims, 2004, s.9). Dlatego też niebagatelny wpływ na dziecięcą potrzebę obcowania z książką mają dorośli pośrednicy, którzy odpowiadają za dobór literatury, konkretyzację treści literackich i za sam fakt kontaktu z książką. Czytając, pomagamy dzieciom uczyć się nowych słów, rozwijać sprawność językową, pobudzamy wyobraźnię, rozwijamy zdolność do słuchania i koncentrowania (G. Lewandowicz- Nosal, s. 63, 2008). Główną rolę odgrywają tutaj rodzice, którzy już od urodzenia powinni dzieciom czytać, zaszczepiając w nich potrzebę kontaktu z książką.

Ważne jest aby rodzice dzieciom czytali codziennie, by uczynili z czytania rodzaj magicznego, domowego rytuału (I. Koźmińska i E. Olszewska, 2010, s. 66). Codzienne czytanie nie tylko, rozbudza zamiłowanie do literatury, ale również wpływa na rozwój psychiczny i umysłowy dziecka. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych należy stymulować również w przedszkolu. To głównie od nauczyciela zależy, czy zachęci dziecko do książek i obcowania z nimi. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych dzieci w wieku przedszkolnym polega na planowej, systematycznej pracy nauczyciela, która zmierza do zainteresowania małego odbiorcy sztuką, do ukazania mu bogactw i zalet, jakie ona niesie (www.przedszkola.edu.pl/_publikacje08/Zadania_przedszkola.doc) Za podstawową formę prowadzącą dziecko do tekstu uznano fenomen zabawy, traktowany jako czynnik kulturotwórczy i budujący bogatą osobowość dziecka we wszystkich jej płaszczyznach ( I. Konopnicka, 2007, s. 6). W przedszkolu, głównie w starszych oddziałach przedszkolaków, nauczyciele mogą korzystać z literatury dziecięcej w sposób różnorodny i bogaty, organizują kontakty dziecka z książka w formie zabawy. Książka inspiruje wszechstronną działalność dziecka (H. Ratyńska, s. 35).
Jak widać książka inspiruje wielorakie działania dziecka. Praca z książką może przybierać różne formy, aby zachęcić przyszłych czytelników do bliższego poznawania literatury i czerpnia z niej wielorakich korzyści. W oparciu o różne gatunki literackie można przygotowywać atrakcyjne zajęcia, które zachęcają do sięgania po słowo pisane. Istotnym również elementem zainteresowania dziecka książką jest jej ilustracja. Jak mówi A. Baluch „czytanie i oglądanie obrazków, kompozycji plastycznych dla małych i młodych odbiorców wprowadza w kolejne stopnie wtajemniczenia, tzn. rozpoznawania znaków i ich współzależności. Ilustracja bowiem ozdabia, porusza, czasem wstrząsa, ale przede wszystkim prowadzi (A. Baluch, 2006, s. 162). Rozwijając zainteresowania czytelnicze dzieci w wieku przedszkolnym można wyróżnić następujące formy pracy z książką:
 czytanie baśni, bajek, opowiadań, wierszy , legend
 rozmowy inicjowane dziełem literackim
 zabawy tematyczne dotyczące przeczytanych książek
 zajęcia plastyczne i muzyczne odnoszące się do konkretnego utworu literackie
 organizowanie kącika czytelniczego oraz biblioteczki przedszkolnej, w której
 zamieszczone są pozycje przeznaczone dla dzieci
 inscenizacje utworów literackich
 zabawy parateatralne
 ćwiczenia w recytacji wierszy
 tworzenie gazetek ściennych o tematyce literackiej
 organizowanie konkursów literackich
 zapoznanie z pracą drukarza, bibliotekarza
 zajęcia biblioteczne
Jak widać w przedszkolu można manipulować książką na różne sposoby, jednak najważniejsze jest aby rozbudzić u dzieci wierną miłość do obcowania z literaturą. Mimo, iż dziecko w wieku przedszkolnym nie potrafi jeszcze czytać, to nie należy odstawiać książek w cichy kąt, wręcz przeciwnie należy z nich korzystać najczęściej jak się da, by stymulować rozwój przedszkolaków i rozbudzać w nich zamiłowanie i zainteresowanie czytelnicze. By dziecko stało się czytelnikiem, należy w nim zaszczepić potrzebę kontaktu z dziełami literackimi. Istotnym punktem w pobudzaniu zainteresowań czytelniczych dzieci w wieku przedszkolnym ma odpowiedni dobór literatury, która powinna być ciekawa, interesująca, pouczająca, by porwała dziecko w świat, którego jeszcze nie zna. Książka nie może nudzić i męczyć dziecka, ponieważ może to spowodować późniejsza niechęć do czytania. Do czytania dzieciom należy wybierać książki:
 ciekawe i emocjonujące, dostosowane do jego wieku, dojrzałości umysłowej i psychicznej oraz do zainteresowań
 niosące ciekawy przekaz
 napisane lub tłumaczone ładną polszczyzną
 dostosowane do wrażliwości dziecka- niewzbudzające lęku i niepokoju
 kształtujące optymizm, wiarę w siebie i pozytywny stosunek do świata
 przekazujące pozytywne wartości, promujące wzorce właściwych postaw i zachowań
 przynoszące rozrywkę na wysokim poziomie, rozwijające poczucie humoru
 odpowiednie pod względem formy, gatunku, poziomu skomplikowania języka (I. Koźmińska, E. Olszewska, 2010, s. 109).
Dzieci w tym wieku mają również swoje szczególne upodobania co do czytanych im książek. Jak wiadomo są to przeważnie baśnie, bajki i wiersze. Baśnie są swoistą formą przekazu, dostosowaną do potrzeb dziecka. Przyciągają uwagę, zabawiają i budzą zainteresowania. Wpływają na dziecięcą fantazję, mają bezpośredni wpływ z ich lękami, dążeniami, które wyrażają w sposób jasny i zrozumiały, wskazują drogę wyjścia z różnych sytuacji. Baśnie posługują się symbolami, które dzieci potrafią bezbłędnie odczytać. Wskazują na zróżnicowanie natury człowieka i świata. Występujące w nich postaci są dobre albo złe, wydarzenia niosą radość, albo cierpienie. Zło choć może mieć chwilowo przewagę i tak przegrywa w ostatecznej konfrontacji z dobrem, co umacnia dziecko w identyfikacji z pozytywnymi wzorcami (B. Chorągiewska, s. 29- 30, 2004). Baśń porusza serce dziecka, rozjaśnia jego umysł, a przede wszystkim pociesza i obiecuje. Wiersze dla dzieci, utwory liryczne-poetyckie są zróżnicowane pod względem stylu, wiążącego się z ideą dotyczącą twórczości dla dzieci. Jedne wiersze akcentują walory dydaktyczne, polegające na ukazywaniu dobrych wzorów. Inne otwierają liczne przeżycia, zachwyt światem i przyrodą. Kolejna grupa to wiersze figlarne, które bawią się słowami, stawiają świat na opak (Baluch, 2004, ss.13,14). Dzieci lubią krótkie wierszyki, szczególnie, gdy występuje w nich humor, rymy oraz różnego rodzaju zabawy słowem. Poezja posiada dla dzieci bogatą ofertę, ważne jest żeby rodzice i nauczyciele potrafili w sposób racjonalny i wartościowy przedstawić ją najmłodszym odbiorcom literatury. Bajka to gatunek literacki wierszowany lub prozatorski. Jest to utwór z reguły krótki. W którym autor zawiera jakiś morał, umieszczając go zwykle na końcu (Słownik gatunków literackich, 2008, s.36). dzieci lubią krótkie utwory, szczególnie satyryczne i zawierające morał. Propozycja literatury dla dzieci jest szeroka. Można wybierać różne gatunki literackie i trafni nimi operować. Oto niektóre pozycje:
 Jan Brzechwa- wiersze i bajki. Jest to klasyka najlepszych utworów dla dzieci. W zbiorze znajduje się mnóstwo zabawnych portretów psychologicznych i celnych obserwacji zachowań; znakomity humor i mistrzowskie operowanie językiem
 Gilbert Delahaye- seria o Martynce. Seria pogodnych opowieści o sympatycznej dziewczynce i jej małym świecie- o domu, rodzinie, zwierzętach, ogrodzie. Dzieci odnoszą przygody Martynki i jej brata do swoich doświadczeń, dlatego uwielbiają tę serię
 Julian Tuwim- wiersze dla dzieci. Popularne wiersze pełne humoru i uroku, przyciągają uwagę małych odbiorców
 Czesław Janczarski- Miś Uszatek. Przygody miśka o „klapniętym uszku” i jego przyjaciołach. Każde opowiadanie jest zamkniętą, ciepłą i sympatyczną całością
 Hans Christian Andersen- Baśnie. Światowa klasyka literatury dla dzieci
 Wanda Chotomska- Pięciopsiaczki, wiersze. Wesoła książeczka, która nie tylko bawi, ale również uczy odpowiedzialności i miłości do stworzeń słabszych od nas.
 Carlo Collodi- Pinokio. Piękna metafora dochodzenia do istoty człowieczeństwa w postaci baśni o drewnianym pajacyku
 Kornel Makuszyński- Przygody Koziołka Matołka. Znakomity komiks dla dzieci, opowiadający o przygodach kociołka, który swą łatwowiernością i ciekawością świata, zawsze wpada w tarapaty
 Astrid Lindren- Seria o Pippi Pończoszance. Ukazuje losy najsilniejszej dziewczyny świata Pippi i jej przyjaciół konia i małpki.
 Danuta Wawiłow- wiersze. Znakomite wiersze dla dzieci i o dzieciach, pisane z ich perspektywy (I. Koźmińska, E. Olszewska, 2010 ss. 261-171).
 Baśnie Braci Grimm
 Baśnie Charlesa Perlauta
Proponowane wyżej pozycje są propozycjami wybiórczymi, które przedstawiono w niniejszej pracy. Pochodzą z zbioru książek polecanych do czytania dzieciom w akcji Cała Polska Czyta Dzieciom. Propozycje te nie wyczerpują całego kanonu, jaki jest przedstawiony w tej akcji. Wybrano tylko niektóre, aby zarysować ogólny charakter literatury dla dzieci. Oczywiście seria książek dla dzieci jest długa. Nauczyciele i rodzice mają duży wybór co do książek, które nie tylko uczą, rozwijają i pocieszają, ale przede wszystkim czytane dzieciom, na pewno rozbudzą w nich chęć obcowania z czytelnictwem i zaszczepią potrzebę kontaktu z książką. Jak widać rozwijanie zainteresowań czytelniczych dzieci w wieku przedszkolnym należy głownie do zadań rodziców i nauczycieli. To właśnie oni powinni rozbudzić w dziecku chęć bycia przyszłym czytelnikiem. Niewątpliwie ważne jest, aby czytać dziecku codziennie, by nieustannie miało kontakt z słowem czytanym. Wybierając tę drogę, efekty podejmowanej aktywności będą miały ogromny niewątpliwie ogromy wpływ na rozwój wychowanka.