Rozwój psychiczny dziecka w wieku 3-5 lat

Najważniejszym dla rozwoju psychicznego dziecka jest rozwój układu nerwowego i towarzyszące mu procesy psychiczne, wśród których wyróżniamy procesy poznawcze, uczucia i procesy woli. Do cech psychicznych zaliczamy między innymi: cechy temperamentu, charakteru, zainteresowanie, zdolności. Temperament, a wiec zespół cech, które odnoszą się do aktywności psychoruchowej, szybkości i siły reakcji oraz mają wpływ na jego emocje. Znany jest schematyczny podział temperamentów, ale dziecko niekoniecznie musi się znaleźć całkowicie w jednym z tych czterech typów układu nerwowego. Są to: sangwiniczny, choleryczny, flegmatyczny, melancholiczny. Procesy poznawcze to przede wszystkim pamięć, uwaga, spostrzeganie, a także myślenie i mowa. Decydują one o poziome rozwoju umysłowego dziecka. W wieku przedszkolnym szczególnie rozwija się wyobraźnia, a to przejawia się w jego twórczości plastycznej. Życie emocjonalne dziecka cechuje duża impulsywność, a jednocześnie chwiejność równowagi. Dopiero 5-latki cechują się większą równowagą uczuciową. Wraz z uczuciami rozwija się wola dziecka. Przejawia się ona w wytrwałości dążenia do postawionego sobie celu np. w zabawie – ułożenie z klocków danej budowli. W wieku tym wyrabiają się podstawy charakteru. Możemy kształtować samodzielność, odwagę, niezależność, zdolność do radzenia dobie w różnych sytuacjach, życzliwość do innych osób, chęć udzielania im pomocy czy prawdomówność dzięki czemu zaczynamy modelować uczucia społeczne, moralne, estetyczne i intelektualne. W tym wieku dziecko przeżywa takie uczucia jak zazdrość, gniew, strach, lęk, radość, przyjemność, sympatię, zmartwienie i ciekawość.
W rozwoju psychicznym obserwuje się doskonalenie zarówno struktury, jak i funkcji kory mózgowej. Wzrasta waga mózgu, zmieniają się wielkości poszczególnych pól i okolic korowych, dojrzewają komórki nerwowe. Dojrzewanie struktury pociąga za sobą możliwość coraz doskonalszego funkcjonowania. Dziecko uczy się wykonywać coraz więcej czynności. Poszerza swoje doświadczenia indywidualne dzięki możliwości wytwarzania odruchów warunkowych na podstawie bodźców słownych. Jednak układ nerwowy jest nadal podatny na zmęczenie, co sprawia, że dziecko z trudem zdobywa się na dłuższy jednostajny wysiłek, a woli zabawy i zajęcia bardziej urozmaicone. Procesy pobudzania rozwijają się szybciej niż procesy hamowania. Zdaniem Stefana Szumana „już w pierwszych latach życia dziecko uczy się działać coraz bardziej świadomie, planowo i rozumnie. Świadoma i rozumna działalność dziecka wytwarza się stopniowo w toku doświadczenia dzięki niemu też doskonali się i czyni postępy.”
Typowe procesy poznawcze dziecka w wieku od 3-5 lat wiążą się z ożywianiem przedmiotów martwych i przypisywanie im cech typowych dla ludzi. Intensywnie rozwija się pamięć przedszkolaka, która ma jednak charakter mimowolny. Wykształca się powoli myślenie pojęciowe. Jean Piaget wyróżnił etapy rozwoju młodego człowieka Według niego dzieci przechodzą 4 etapy rozwoju w okresie dzieciństwa. Dla dzieci w wieku od 2 – 7 lat charakterystyczny jest egocentryczny punkt widzenia, rozpoczęcie stosowania języka do wyrażania swoich potrzeb i żądań oraz symboli, które reprezentują przedmioty fizyczne. Rozwój percepcji w tym wieku jest ściśle związany ze zdobywaniem nowych doświadczeń i podejmowaniem różnorodnych działań. Dlatego właśnie przedszkolak bardzo chętnie buduje, rysuje, lepi, układa i konstruuje. Wykonuje to coraz sprawniej z powodu szybkiego rozwoju motorycznego dziecka w wieku 3-5 lat. Spostrzeganie staje się coraz bardziej świadome, lepiej analizuje i syntezuje różne sytuacje oraz zyskuje lepszą orientację.
Inny specjalista Erik Erikson przedstawił 8 etapów rozwoju dziecka. Każdy etap charakteryzuje się sytuacją wywołującą emocjonalny kryzys, który musi zostać powołany, aby móc przejść do kolejnego etapu rozwoju. W wieku od 2 do 4 lat dziecko powinno pogodzić się z własną autonomią i poczuciem wstydu. Następny etap wiąże się z nauką podejmowania samodzielnych inicjatyw i z próbą walki z poczuciem winy. Dzieci na tym etapie starają się współpracować z innymi ludźmi, a poprzez aktywną zabawę rozwijają swoją wyobraźnię. W kolejnej fazie uczy się samodyscypliny i wpasowuje się w struktury i normy społeczne. Wiek przedszkolny to bardzo ważny etap w życiu, które rozwija wiele nowych umiejętności, które stymulują jego dalszy prawidłowy rozwój.