Przykłady ćwiczeń stymulujących twórcze myślenie oraz rozwijających wyobraźnię u dzieci w wieku przedszkolnym

Wg. Bogdana Suchodolskiego twórczość -to pewna postawa wobec życia, mająca swój wyraz w umiejętności samodzielnego myślenia i rozwiązywania nieznanych problemów i zadań. Występuje tam, gdzie powstają nowe jakości i wartości będące wynikiem osobistych działań i poszukiwań.
Twórczość przejawia się w każdej dziedzinie działalności ludzkiej – artystycznej, naukowej, wychowawczej. Jest bardzo ważna w kształtowaniu osobowości dziecka. Rozbudzanie twórczego myślenia u dzieci rozwija ich wyobraźnie, i zdolności do ekspresji twórczej, zachęca do oryginalnego i nowatorskiego myślenia, a także ułatwia dostosowanie się do zachodzących zmian.
Wg. Edwarda Nęckiego ludzie twórczy:
- są otwarci na informacje dwuznaczne, niepewne i sprzeczne;
- maja dużą potrzebę różnorodności, nowości i zmiany, a małą odporność na nudę;
- są dociekliwi i wytrwali w oczekiwaniu na rezultat;
- łatwo wychwytują potrzebne informacje i nie lekceważą bodźców ubocznych i przypadkowych
- ryzykują intelektualnie – zgadują, spekulują, wychodzą poza schematy i konstrukcje teoretyczne, -----lubią przewidywać i rozważać sytuacje hipotetyczne, nie boja się błędu
- maja szacunek i zaufanie do siebie, znają swoja wartość
- biorą odpowiedzialność za swoja twórczość
- są wytrwali i elastyczni, bywają pochłonięci pasja i maja okresy bezczynności
- cenią wartość swojej pracy.
U dziecka w wieku przedszkolnym można dostrzec pewne wskaźniki postawy twórczej. Poprzez zabawę ujawniają się jego zdolność do przedefiniowania funkcji przedmiotów, tworzenia metafor i udawania..
Rolą nauczyciela w rozwijaniu aktywności twórczej dzieci jest więc nieograniczanie ich naturalnych zdolności..
Nauczyciel powinien :
-odnosić się z szacunkiem do niezwykłych pytań dzieci
- okazywać szacunek wobec niezwykłych pomysłów
-okazywać dzieciom , że ich pomysły są wartościowe
- od czasu do czasu zapewniać dziecku możliwość działania bez oceny
-uzasadnić ocenę i wskazać, co można poprawić

Formy aktywności twórczej

Aktywność twórcza dzieci w wieku przedszkolnym może przejawiać się w różnych formach: słownej, muzycznej, ruchowej. Rozwijaniu się sprzyjają odpowiednio dobrane zabawy i ćwiczenia.
Paul Torranece uważa , ze dziecko przede wszystkim powinno zdobyć umiejętność twórczego myślenia. Jego następstwem będzie aktywność muzyczna, wokalna, plastyczna i ruchowa.

Powodzenie nauczyciela w pracy nad rozwijaniem twórczego myślenia uwarunkowane jest dobrą znajomością każdego dziecka, jego potrzeb, jego poziomu umysłowego, zainteresowań oraz temperamentu. Dzieci energiczne potrzebują przede wszystkim ukierunkowania, wskazania drogi rozwoju, podczas gdy dzieci bierne i zahamowane wymagają zachęty, porady i tworzenia sytuacji do rozwoju myślenia twórczego. Pozbawiając dziecko więc radości tworzenia uniemożliwiamy im nie tylko wrodzoną chęć do wykazywania się własną aktywnością, ale przyzwyczajamy do biernego oczekiwania na gotowe wzory i rozwiązania, pomysły.
W pracy z małymi dziećmi nauczyciel powinien :
- kształtować u dzieci umiejętności interpersonalne, takie jak: współdziałanie , porozumiewanie się
- rozwijać ich zdolności: abstrahowania, kojarzenia, rozumowania dedukcyjnego i indukcyjnego, transformowania, metaforyzowania
- rozwijać ich umiejętności przezwyciężania przeszkód np. widzenia świata inaczej.
Poniżej przedstawiam sposoby stymulowani twórczego myślenia , które wykorzystuję w swojej pracy.
Zabawy i ćwiczenia słowne rozwijające twórcze myślenie oraz wyobraźnię.
-adwokat-dzieci( klienci) siedzą w kręgu, po lewej stronie mają swojego adwokata. Osoba prowadząca zadaje klientom różne pytania. Adwokat odpowiada na pytania w taki sposób, aby najlepiej wybronić swojego klienta.
-dokańczanie zdań- jedna osoba, wychodzi z sali, grupa z pozostałych wybiera osobę, która będzie przedmiotem opisu. Osoba, która wyszła ,po powrocie musi odgadnąć kogo grupa wybrała, przy czym jedyną formą komunikowania się jest odpowiedź na pytanie: Co by było, gdyby ta osoba była...( podajemy przedmiot, zjawisko...).Zadaje to pytanie konkretnej osobie, a ta odpowiada w formie metafory np. Gdyby ta osoba była utworem muzycznym, byłaby bluesem.
-zgadnij, kto to powiedział?-( zabawa dla dzieci starszych, lecz po małej modyfikacji może być wykorzystywana w przedszkolu) .Jedna osoba wychodzi z sali, reszta pisze coś na temat tej osoby ( może być opis zdarzenia, cechy osoby itp.(Dozwolone są tylko zdania o pozytywnym zabarwieniu ). Po powrocie, na podstawie przeczytanego opisu ,osoba stara się odgadnąć autora.
-archiwum – zadaniem dzieci jest wymienienie słów spełniających określone kryteria np., rzeczy białych; białych i twardych; białych, twardych i do jedzenia
-tysiąc definicji- ustalamy obiekt będący przedmiotem definiowaniu, a następnie tworzymy nieograniczoną ilość definicji do tego przedmiotu, zaczynając od słów np. dom -to......
- szukanie podobieństw – nauczyciel prezentuje różne obrazki, następnie losuje dwa z zestawu i pyta dzieci , co maja ze sobą wspólnego, np. koń i krowa, drzewo i kwiat.
- łańcuch skojarzeń – gra słowna: jedno dziecko mówi wyraz, drugie dodaje swoje skojarzenie, następnie dziecko wymienia słowo które kojarzy mu się z ostatnim itd.
-kalambury – dzieci losują różne postacie, np. króla, noworodka następnie przedstawiają ruchem, a pozostałe dzieci maja odgadnąć o jaką postać chodzi.
- chińska encyklopedia –nauczyciel przedstawia obrazki np. ze zwierzętami , należy je sklasyfikować według niekonwencjonalnych cech
- życzenia do czarnoksiężnika – dokończenie zdania.
-nowe zastosowanie-dzieci szukają nowego, niekonwencjonalnego zastosowania do znanych, typowych przedmiotów np. książka- jako podnóżek .
-luźne skojarzenia- dzieci śpiewają znaną sobie piosenkę. Nauczyciel podaje im kartki z różnymi ilustracjami nie związanymi ściśle z tematem piosenki. Zadaniem dzieci jest znalezienie różnych, często luźnych skojarzeń ze słowami piosenki oraz argumentacja swojego wyboru.
-co by było, gdyby?- ćwiczenie polega na wyszukiwaniu odległych konsekwencji pewnego z góry założonego stanu rzeczy np. co by było, gdyby buty ożyły?
-niekończąca się opowieść- prowadzący rozpoczyna opowieść podając pierwsze zdanie, zadaniem uczestników jest dodanie swojego zdania do opowieści, tak aby miała sens .Po pierwszej rundzie wybrany uczestnik przedstawia całą opowieść od początku
-czuje się jak ... - zadaniem dzieci jest porównanie swoich odczuć do np. owoców, kwiatów, roślin.
-do czego to może służyć? – zadaniem dzieci jest szukanie nowych zastosowań przedmiotów
- zabawy z wykorzystaniem kart dialogowych –zadaniem dzieci jest wybranie karty, która kojarzy się np. z wakacjami, rodziną itp. Uzasadniają swój wybór.
majsterkowanie- ( praca grupowa dla dzieci starszych)- polega na wylosowaniu kilku słów, ułożeniu historyjki zawierającej wszystkie słowa i przedstawieniu pozostałym efektów swojej pracy.
-totem-dziecko ma za zadanie opisać siebie za pomocą 3 słów lub symboli. Całość ma oddać to co dziecko uważa za najważniejsze, albo by chciało przekazać innym.
winda-jest to ćwiczenie na koncentrację. Prowadzący rozpoczyna opowieść: wyobraź sobie, że jedziesz windą do góry, mijasz chmury. W pewnej chwili winda się zatrzymuje, a ty znajdujesz się w pięknej krainie. Opowiedz, co widzisz?