Scenariusz zajęć: Rozwijanie słuchu fonematycznego, umiejętności analizy i syntezy słuchowej - zabawy głoskami, sylabami i literami

I Część wstępna

1. Powitanie. Nauczyciel w szczególny sposób wita wszystkich uczestników, tak aby wszyscy czuli się powitani indywidualnie.
2. Zabawa integracyjna: „Przekaż uśmiech sąsiadowi”
3. Zabawa integracyjna ze śpiewem „Ojciec Abraham”.
4. Zabawa „Przymarzamy”. Nauczyciel podaje polecania do wykonania w parach związane z bliskością ciała np.: palec do palca, kolano do kolana, kolano do łokcia itp. Na hasło „Ludzie do ludzi” wszyscy zmieniają partnerów tworząc nowe pary.
5. Zabawa dydaktyczna rozwijająca pamięć: „Domki”. Dzieci w kolejnych etapach zabawy szukają sobie „domków” na terenie sali, nadając im numery od 1 do np. 5, zapamiętują położenie kolejnych „domków”.

II Część główna

ĆWICZENIA W SYLABIZOWANIU

1. Dokończ słowo. Nauczyciel mówi pierwszą sylabę słowa rzucając piłkę do dziecka, które musi dokończyć słowo, np.: ba – lon.

2. Melorecytacja rymowanek, przysłów, zdań ułożonych przez dzieci z podziałem na sylaby i użyciem gestodźwięków, np.: klaskanie, tupanie, pstrykanie palcami itp.; lub skakanie.

3. Zabawa „Kogo wołam”. Nauczyciel sylabizuje lub głoskuje imię dziecka. Wołana osoba przybiega do nauczyciela.

ZABAWY GŁOSKAMI

4. Szukanie głosek. Dzieci siedzą lub stoją w kółku. Nauczyciel mówi dowolny wyraz. Jeżeli w tym wyrazie występuje poszukiwana głoska dzieci łapią się za swoje ucho, w przeciwnym wypadku łapią się za ucho sąsiada.

5. Zabawa ruchowa „Pociąg liter”. Dzieci biegają po sali w różnym tempie, przy wtórze tamburyna. Na przerwę w muzyce robią przysiad. Nauczyciel zbiera dzieci podchodząc i dotykając je – dziecko wypowiada wtedy słowo, w którym słychać daną głoskę – powstanie połączony pociąg.

6. Wyszukiwanie przedmiotów w sali rozpoczynających się podaną głoską.

7. Smutna królewna.
Nauczycielka zaprasza dzieci na środek sali.
Dzieci w dogodnej dla nich pozycji słuchają opowieści.
Nauczycielka: Opowiem wam historię o zamku pełnym tajemnic. Otóż bardzo dawno temu spod wód oceanu wyłonił się piękny, okazały zamek. Widziały go podobno tylko trzy osoby, ale żadna z nich nie wiedziała dokładnie, kto w tym zamku mieszka. Mówili tylko, że jakaś piękna królewna, która była smutna, bo była bardzo samotna. Nigdzie nie wychodziła, nikt jej nie odwiedzał i niczego nie miała. Nie słyszała śpiewu ptaków, muzyki, nie widziała kolorowych kwiatów. Jej serce było również smutne, bo nie mogła odnaleźć swego ojca i jego wiernego przyjaciela. Może wy pomożecie królewnie odnaleźć zagubionych przyjaciół? Zastanówcie się również, co byście podarowali samotnym mieszkańcom zamku. Może coś znajdziecie luk kogoś spotkacie w drodze na zamek? Podobno kluczem do odnalezienie przyjaciół królewny jest ona sama. Może coś lub ktoś kryje się w słowie królewna?
Nauczycielka pokazuje dzieciom napis KRÓLEWNA. Dzieci szukają w wyrazie ukrytych słów: król i lew. Znani są już mieszkańcy zamku; dzieci dobierają odpowiednie napisy. Cała trójka zajmuje miejsca w zamku.
Nauczycielka: Pomogliście już królewnie odnaleźć przyjaciół. Spróbujmy teraz zbudować drogę do zamku, by odwiedzić jego mieszkańców i wręczyć im prezenty, które pomogą odkrywać i poznawać świat.
Dzieci układają drogę z obręczy. Do każdej nauczyciel wkłada różne przedmioty. Wybrane dzieci losują kartoniki z liczbą oczek i cyfrą im odpowiadającą, a następnie przeskakują tyle pól (obręczy) ile oczek wylosowały. Z pola, na którym stoją mogą zabrać tylko przedmiot rozpoczynający się na daną głoskę. Podczas wręczana królewnie podarku dzieci podpowiadają możliwe jego zastosowania.

8. Grupowanie przedmiotów rozpoczynających się tą sam głoską.

9. Kto pierwszy stanie obok przedmiotu, którego nazwa zaczyna się daną głoską.
Kto pierwszy powie nazwę przedmiotu rozpoczynającego się tą samą głoską, co przedmiot trzymany przez nauczyciela.

10. Jaką głoskę słyszysz na końcu wyrazu?

11. Nauczyciel prosi dzieci, by powiedziały wyraz, który zaczyna się na tę głoskę, jaką kończy się wyraz, np.: nagle – ekran – narty.

12. Czy podane wyrazy np. „błoto”, „bagno”, „jutro” kończą się tę samą głoską?

13. Mówię wyraz „mrówka”. Jaką głoską kończy się ten wyraz? Powiedz inny wyraz, który kończy się tą samą głoską.

14. Odkrywanie wyrazów ukrytych w wyrazach, np.: las – laska, lis – lista, oko – okolica, but – butelka, rak – brak; schowaj np. „kra” w innym wyrazie.

15. Zabawa fonacyjna na samogłoskach: a, e, i, o, u, y z różnym natężeniem głosu.

16. Nauczyciel podaje wyraz. Dziecko ma za zadanie przegłoskować dane słowo i policzyć głoski w wyrazie (analiza wyrazów).

17. Nauczyciel głoskuje wyraz. Dziecko ma za zadanie odgadnąć o jaki wyraz chodzi (synteza wyrazów).

18. Układanie schematów wyrazów z klocków lub innych liczmanów (sylaby i głoski).

19. Powiedz „kot” bez ostatniej głoski; powiedz „las” bez pierwszej głoski; powiedz „sto” bez środkowej głoski

20. Mówię „ak”, dodaj coś, zrób z tego wyraz.

21. Daję ci trzy wyrazy: „lalka”, „aparat”, „ser”. Ułóż nowy wyraz z ich pierwszych głosek.

ĆWICZENIA NA MATERIALE OBRAZKOWYM I LITEROWYM

22. Dzieci podzielone na zespoły układają na podłodze litery z własnych ciał. Pozostałe dzieci odgadują, jakie to litery.

23. Literowe puzzle. Nauczyciel rysuje na czterech arkuszach wzory liter. Następnie tnie arkusze na kilka kawałków tak jak puzzle. Tak pocięte kawałki chowa w różnych miejscach sali. Następnie dzieli dzieci na grupy. Każdej grupie przyporządkowuje jeden kształt litery. Zadaniem dzieci jest odnalezienie wszystkich części podzielonej litery i ułożenie z nich gotowego wzoru.

24. Literowe bingo. Uczniowie otrzymują karty z polami, w których wpisane są różne litery. W pudełku ukryte są kartoniki z wpisanymi literami. Nauczyciel wyjmuje litery z pudełka na chybił trafił i prosi uczniów lub sam odczytuje głośno widniejące na nich litery. Uczeń, który ma dana literę na swojej karcie, kładzie na niej żeton (guzik). Osoba, która pierwsza nakryje wszystkie swoje pola woła: „bingo!”

25. Pogrupuj obrazki przedstawiające przedmioty, których nazwy rozpoczynają się (kończą) daną głoską.

26. Zakreśl daną literę w tekście.

27. Dobierz obrazek do odpowiedniej litery.

28. Wyszukiwanie liter wśród napisów znajdujących się w sali.

29. Zabawa ruchowa „Jestem wielką literą A”. Dziecko „zamienia” się w literę podaną przez nauczyciela.

30. Zakreśl (wytnij, pokoloruj) obrazki przedstawiające przedmioty, których nazwy rozpoczynają się (kończą) daną głoską.

III Część końcowa

1. Zabawa „Zapominalska w sklepie”. Nauczyciel zapowiada: Miałam kupić coś, co zaczyna się na głoskę m. Zapomniałam.
Wszyscy uprzejmie zgadują.

2. Zabawa integracyjna „Iskierka przyjaźni – iskierkę przyjaźni puszczam w krąg, niech przyjazna i ciepła trafi do mych rąk”

UWAGI DLA RODZICÓW
1. Litera jest znakiem graficznym, a głoska jej odpowiednikiem słuchowym. Litery widzimy i piszemy, głoski słyszymy i wymawiamy (liter w wyrazie może być więcej niż głosek, np.: sz, cz, dz).

2. Spółgłoski należy wymawiać w miarę możliwości bez przygłosu w postaci „y” który w późniejszym okresie może utrudniać dziecku naukę czytania.

3. Przy wyodrębnianiu pierwszej i ostatniej głoski w wyrazie najlepiej jest zaczynać od wyrazów rozpoczynających i kończących się samogłoskami.

4. Stopień trudności materiału językowego do analizy i syntezy głoskowej i sylabowej

I. jednosylabowe wyrazy 2-głoskowe typu ul,
II. jednosylabowe wyrazy 3-głoskowe typu las,
III. dwusylabowe wyrazy 4-głoskowe typu wo-da,
IV. dwusylabowe wyrazy 3-głoskowe typu o-sa,
V. jednosylabowe wyrazy 4- lub 5-głoskowe typu wilk, kret, sklep,
VI. dwusylabowe wyrazy 5-głoskowe typu bra-ma, pa-lec,
VII. dwusylabowe wyrazy 5-głoskowe typu lal-ka,
VIII. trzysylabowe wyrazy 6-głoskowe typu to-po-la.