Laboratorium małego naukowca - zabawy badawcze z powietrzem

Scenariusz zajęć z edukacji przyrodniczej w grupie 6- latków
Temat: „Laboratorium małego naukowca- zabawy badawcze z powietrzem”
Cele ogólne:
- rozwijanie zainteresowań poznawczych na drodze eksperymentów;
- rozwijanie myślenia przyczynowo- skutkowego;
- odkrywanie właściwości i znaczenia powietrza.
Cele szczegółowe:
- wykonuje doświadczenia zgodnie z instruktażem nauczyciela;
- podejmuje próby przewidzenia wyniku doświadczeń;
- formułuje wnioski z zaobserwowanych zjawisk;
- wie, jakie znaczenie ma powietrze w życiu człowieka, zwierząt i roślin;
- samodzielnie przeprowadza doświadczenia.
Metody dydaktyczne:
- słowne: pogadanka;
- czynne: zadań służących odkrywaniu zjawisk;
- oglądowe: obserwacja i pokaz zjawisk.
Formy pracy:
- praca z całą grupą i indywidualna.
Środki dydaktyczne:
- wierszyk „Puk, puk”(M. Broda- Bajak), szklanki, słomki, woda, małe plastikowe butelki po wodzie z nakrętkami, 2 x świeczka, 2 x spodeczek, małe i duże naczynie szklane (np. słoiki), schłodzona wcześniej butelka szklana, balonik, duży słoik, woda gorąca i zimna, suszarka, balon, piłeczka do ping- ponga, siatka jednorazowa, worek na śmieci, woreczek śniadaniowy, małe baloniki na wodę, chusta animacyjna, butelka plastikowa z odciętym dnem, folia kuchenna, bańki.


Przebieg zajęć:
1. Powitanie z dziećmi – zabawa rytmiczna. Dzieci, ustawione w kole, maszerują po jego obwodzie w rytm tekstu wspólnie recytowanego wiersza. Przy słowach „Na zajęcia...” zwracają się twarzą do środka koła i idą do przodu. Przy słowach: „Więc już...”- cofają się i siadają w kręgu.

„Puk, puk”
(M. Broda- Bajak)

Puk, puk- kto tam, kto tam?
Czy to może hipopotam?
Nie, nie- to my dzieci,
słońce dla nas jasno świeci.
Bim, bam- co tak dzwoni?
To nasz zegar, czas nas goni!
Na zajęcia przyszła pora-
wie to Staś i wie też Ola.
Więc już dłużej nie zwlekamy,
Tylko w kręgu zasiadamy.
2. Rozpoczęcie warsztatów
Nauczyciel
Drodzy mali naukowcy...to już nasze kolejne spotkanie z cyklu „Laboratorium małego naukowca”. Na poprzednich zajęciach poznaliśmy właściwości lodu i wody, a dziś poeksperymentujemy z powietrzem.
Nauczyciel
Powietrze odgrywa bardzo ważną rolę w życiu każdego człowieka i nie tylko, bo zwierzaka i rośliny. W zasadzie bez niego nie dałoby się żyć.
a) „Oddychanie”-dzieci przystawiają dłoń do ust i wykonują głęboki wdech i wydech, czując na rączce przepływ powietrza. Tym samym doświadczają, że oddychają i tlen jest niezbędny do życia.
b) „Zatkane nosy”- dzieci próbują wstrzymać na kilka sekund powietrze, zatykając nos palcami. Sprawdzają jak długo można wytrzymać bez oddychania. Okazuje się, że bardzo krótko, co oznacza, że człowiek nie mógłby żyć bez oddychania, czyli powietrza. Pytanie do dzieci: Co czuliście nie mogąc oddychać?
c) Czy można powietrza dotknąć, a zobaczyć, a skosztować?. A czy powietrze można usłyszeć?... (Tak pod postacią wiatru, możemy usłyszeć jak wieje leciutki wiaterek i silny huragan).
d) Jak udowodnić, że ono istnieje
3. Doświadczenia
a) „Fale”- aktywność dzieci
Wybrane dziecko dmucha przez słomkę, kierując strumień powietrza na wodę znajdującą się w szklance. Dmucha na taflę wody, tym samym tworząc małe fale.
Potrzebne materiały: szklanka, słomka, woda.
b) „Bulgotanie w szklance”- aktywność dzieci (widoczne powietrze)
Wybrane dzieci zanurzają słomki w wodzie, będącej w szklankach. Gdy wydychają powietrze tworzą się bąbelki, czyli powietrze.
WNIOSKI: Wydychane powietrze ukazuje się w postaci bąbelków i wypływa na powierzchnię. Powietrze jest bezbarwne, nie widać go, dopiero tworząc bąbelki możemy je zauważyć.
Potrzebne materiały: 3 x szklanka, 3 x słomki, woda.
c) „Plastikowe butelki”- aktywność dzieci
Wszystkie dzieci trzymają w rękach plastikowe butelki (odkręcone). Ich zadaniem jest zgnieść butelkę. Jedno wybrane dziecko próbuje zgnieść butelkę nauczycielki, która jest zakręcona. Okazuje się, że jest to trudniejsze zadanie, ponieważ w butelce zostało zamknięte powietrze.
Potrzebne materiały: małe plastikowe butelki po wodzie z nakrętkami.
d) „Czy ogień też potrzebuje powietrza?”- pokaz
Na stole położone są dwa spodeczki, na których płoną świeczki. Nauczycielka najpierw przykrywa szklanką jedną świeczkę. Co cię dzieje? Świeczka szybko gaśnie. Za drugim razem jednocześnie przykrywa obie świeczki, tylko jedną przykrywa małym naczyniem (np. mały słoik), a drugą większym szklanym pojemnikiem (np. duży słoik). Co zaobserwujemy?
WNIOSKI: Nawet ogień potrzebuje powietrza. Po pierwsze w procesie spalania ogień zużywa cały tlen w szklance, a po drugie im większa pojemność naczynia, tym świeczka dłużej się pali, ponieważ ma więcej powietrza do zużycia.
Potrzebne materiały: 2 x świeczka, 2 x spodeczek, szklanka, małe i duże naczynie szklane (słoiki).
e) „Zimno- ciepło”- pokaz (ciepłe powietrze unosi się)
Przed eksperymentem wkładamy na kilka minut szklaną butelkę do zamrażarki. Następnie wyjmujemy ją i nakładamy na jej szyjkę balonika. Po włożeniu schłodzonej butelki do słoika z gorącą wodą balonik sam będzie nabierał powietrza i sam się pompował. Po chwili przekładamy butelkę do słoika z zimną wodą. Co się stanie?
WNIOSKI: Mamy tu do czynienia z sprężaniem i rozprężaniem się powietrza pod wpływem różnej temperatury. Ciepłe powietrze rozszerza się i unosi do góry- nabiera większej objętości, dlatego balon sam się napompował. Zimne powietrze zajmuje mniej miejsca i ulega rozprężeniu.
Potrzebne materiały: szklana, schłodzona wcześniej butelka, balonik, duży słoik, woda gorąca i zimna.

f) „Strumień powietrza”- pokaz (tzw. zjawisko Bernouliego: balon unosi się nad suszarką)
Włączamy suszarkę na I poziom intensywności strumienia. Wylot suszarki kierujemy w górę. Do strumienia wkładamy napompowany balon. Balon się unosi. Możemy próbować różnych sztuczek typu: przystawianie ręki do boku balona lub wkładanie otwartej dłoni między suszarkę, a balon. O samo doświadczenie możemy wykonać z piłeczką ping- pongową. Musimy tylko zwiększyć intensywność strumienia powietrza na poziom II.
WNIOSKI: Przedmioty unoszą się w powietrzu, czyli powietrze otacza dany przedmiot, uniemożliwiając jego przemieszczanie. Ciśnienie w strumieniu jest mniejsze niż dookoła. Gdy balon lub piłeczką chcą odskoczyć w bok, ciśnienie powietrza otaczającego przedmiot wciska je z powrotem.
Potrzebne materiały: suszarka, balon, piłeczka do ping- ponga.
g) „W co można złapać powietrze?”- pokaz
Demonstrujemy dzieciom różne przedmioty, np. siatkę jednorazową, woreczek śniadaniowy, worek na śmieci. Pytamy się dzieci, w które przedmioty da się „złapać powietrze”? To jest właśnie zamknięte powietrze. A przy okazji można zrobić tak... uderzamy mocno o napompowany worek lub siatkę i mamy „głośne powietrze”(worek pęka).
Potrzebne materiały: siatka jednorazowa, worek na śmieci, woreczek śniadaniowy.
h) „Balonik”- pokaz i aktywność dzieci (tzw. zjawisko sprężystości powietrza)
Pompujemy kilka małych baloników na wodę. Naciskam balonik raz z jednej strony, raz z drugiej. Dlaczego, jeśli nacisnę z jednej strony balon wypychany jest z drugiej strony? ... Co dzieje się z powietrzem? Próbują zrobić to samo wybrane dzieci.
WNIOSKI: Skurczone powietrze wypycha balon z drugiej strony. Mówimy, że powietrze jest sprężyste.
Potrzebne materiały: małe baloniki na wodę.
i) „Wiatr”- pokaz i aktywność dzieci
Co to jest wiatr? Wiatr to najprościej tłumacząc poruszające się powietrze. Dzieci najpierw obserwują wytworzony wiatr przez nauczyciela: Plastikowa butelka z odciętym dnem, owinięta u podstawy folią kuchenną, posłuży do wytworzenia wiatru. Przystawiamy szyjkę butelki nad świeczką i lekko uderzamy dłonią w folię założoną na butelkę. Tym samym tworzymy wiatr, czyli poruszające się powietrze i gasimy świeczkę. Potem samo tworzą wiatr podczas zabawy z chustą animacyjną. Tworzą lekki wiaterek i silny wiatr.
Potrzebne materiały: chusta animacyjna, świeczka, butelka plastikowa z odciętym dnem, folia kuchenna.
j) „Bańki mydlane”- aktywność dziecka
Dzieci siedzą w kole. Nauczyciel kolejno zaprasza jedno dziecko do środka i puszcza bańki mydlane. Dziecko ma za zadanie przebić słomką jak najwięcej baniek, zanim opadną na podłogę. Dzieci mogą wspólnie liczyć.
WNIOSKI: W bańkach mydlanych też znajduje się powietrze, które unosi je w powietrzu.
Potrzebne materiały: bańki mydlane, słomki.

4. Zakończenie
Z czym kojarzy wam się powietrze? (nauczyciel zapisuje odpowiedzi dzieci). Ciekawe spostrzeżenia dzieci można wykorzystać do kącika informacyjnego dla rodziców i wywiesić w formie fiszek.

Bibliografia:
1. Krzempek A., Zabawy z powietrzem, „Bliżej przedszkola” 2013, nr 11.
2. Strony internetowe