Historia szkolnictwa na terenie Rosji

Obecny rosyjski system szkolnictwa powszechnego ukształtował się czy też zyskał swój kształt na przełomie XIX i XX wieku. W wieku XIX system oświaty był przede wszystkim dostępny dla wyższych warstw społeczeństwa, w wyniku czego osoby zamieszkujące wiejskie obszary nie miały możliwości, aby uzyskać wykształcenie. Ponadto w wielu obszarach na terytorium obecnej Rosji brakowało szkół, przez co liczba osób wykluczonych z możliwości nauki była spora, a ludność nie uzyskiwała nawet podstawowych umiejętności i kompetencji w zakresie alfabetyzacji. W pierwszej połowie lat XX instytucje państwowe podejmowały różnorodnego typu działania, które miały na celu zmianę szkolnictwa zgodnie z panującymi ideologicznymi zasadami owego systemu społeczno – politycznego.W ówczesnym systemie edukacji można zauważyć powiązanie z rewolucyjną koncepcją szkoły ze społeczeństwem, kształcenia się z pracą, edukacji ogólnej z zawodową, nauki z produkcją. M. Hamilton oraz M. Hirszowicz zwrócili uwagę na następujące cechy ówczesnego systemu, a mianowicie:
1. wszechdominujący i wszechobecny system władzy autorytarnej;
2. zjednoczenie i połączenie państwa z partią;
3. nacjonalizacja środków produkcji;
4. zcentralizowanie zarządzania gospodarką.
System, który został utworzony w latach 30. przetrwał do lat 70. - 80. Specyfika ministrów zarządzających sprawami edukacyjnymi zmieniała się na przestrzeni lat, jednak organy rządu centralnego w dalszym ciągu były odpowiedzialne za wszystkie aspekty administracji, w tym także za dobór nauczycieli, procedury rekrutacji uczniów czy sprawy dotyczące programu kształcenia. Partia rządząca sprawowała pieczę nad oświatą przy użyciu organów rządowych.
Po II wojnie światowej wzrosła liczba osób przyjmowanych do szkół. Wiązało się to z rozwojem gospodarczym jak i zapotrzebowaniem na wykształconą, wykwalifikowaną siłę roboczą. Jednak szkolnictwo uległo znacznym przemianom, gdy władzę objął N. Chruszczow. „Walczył” on o szkołę obowiązkową, powszechną, dziesięcioletnią. Kolejnym krokiem było wprowadzenie szkół specjalistycznych, których głównym zadaniem było edukowanie specjalistów przede wszystkim z zakresu nauk ścisłych. Należy także zwrócić uwagę na tzw. „zamknięte” opcje kształcenia, które ukierunkowywały osoby do podjęcia i pełnienia odpowiednich i konkretnych ról społecznych. Po zakończeniu ośmioklasowej szkoły podstawowej osoba kształcąca się miała do wyboru cztery opcje,
a mianowicie:
1. wejście na rynek pracy;
2. podjęcie nauki w szkole średniej, po której można było uczęszczać do szkoły policealnej lub kontynuować naukę w szkole wyższej;
3. podjęcie nauki w technicznej szkole zawodowej;
4. kontynuacja nauki w specjalistycznych szkołach średnich.
W drugiej połowie lat 90. można zauważyć, iż pożądani pracownicy powinni posiadać wyższe wykształcenie, gdyż jest to niezbędnym elementem, aby znaleźć dobrze płatną i prestiżową pracę . Po upadku Związku Radzieckiego można zauważyć dojście „do władzy” oligarchów, którzy uzyskali wpływy oraz zgromadziły różnego typu bogactwa. Pojawiła się także klasa „Nowych Rosjan”, którymi byli przedsiębiorcy oraz biznesmeni. Owe zjawiska spowodowały ciągle poszerzającą się przepaść pomiędzy elitą a „zwykłym” społeczeństwem rosyjskim, w wyniku czego nie można mówić o równości i sprawiedliwości społecznej. Przemiany te są zauważalne także na tle szkolnictwa. M. Bybluk jest zdania, iż reforma edukacji, która miała miejsce w pierwszej połowie lat 90. spowodowała destrukcję oraz degradację społeczno – ekonomiczną. Istotna była reforma z 1992 roku, która wprowadziła nowe formy zarządzania oświatą (na szczeblu państwowym, regionalnym oraz lokalnym).


Bibliografia:
T. Gmerek: Edukacja i nierówności społeczne. Studium porównawcze na przykładzie: Anglii, Hiszpanii i Rosji. Oficyna Wydawnicza „Impuls, Kraków 2011, s. 324 – 325.
M. Bybluk: Przemiany demokratyczne edukacji w Rosji. Studia i szkice historyczno – pedagogiczne. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003, s. 119 – 120.
T. Gmerek: Edukacja i nierówności społeczne. Studium porównawcze na przykładzie: Anglii, Hiszpanii i Rosji. cyt. wyd., s. 327 - 328.
T. Gerber, M. Hout: Educational Stratification in Russia during the Soviet Period, „American Journal of Sociology”, t. 101, nr 3/1995, s. 616.
T. Gmerek: Edukacja i nierówności społeczne. Studium porównawcze na przykładzie: Anglii, Hiszpanii i Rosji. cyt. wyd, s. 332 – 333.
Tamże, s. 333 – 334.
E. Авраамова: Доступность высшего образовалия, и перспективы позитивной динамики. (w:) С. Шишкин (red.): Доступность высшего образования в России. Независимый институт социальной политики, Moskwa 2004, s. 145.
T. Gmerek: Edukacja i nierówności społeczne. Studium porównawcze na przykładzie: Anglii, Hiszpanii i Rosji. cyt. wyd, s. 336 – 340.