Postać Kazimierza Sośnickiego - naukowca z zamiłowania

Postać Kazimierza Sośnickiego – naukowca z zamiłowania.
Niedawno minęła 130 rocznica urodzin wybitnego nauczyciela i wychowawcy wielu pokoleń pedagogów polskich,–prof. dr Kazimierza Sośnickiego urodzonego we Lwowie 11 stycznia 1883 roku.

Z tej okazji 20 września 2014r. o godz. 11.00 w audytorium s.203 na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego odbędzie się spotkanie poświęcone pamięci tego wybitnego naukowca, pedagoga, dydaktyka i filozofa.
Organizatorem spotkania jest Stowarzyszenie Inicjatyw Naukowych i Edukacji Ekologicznej w Gdańsku a patronat medialny nad wydarzeniem sprawuje "Gazeta Uniwersytecka UG".
Zapraszamy osoby zainteresowane postacią Profesora jak i tematem pedagogiki ogólnej do przybycia i uczestnictwa w spotkaniu. Wstęp wolny a zgłoszenia dla prelegentów trwają do końca sierpnia br.
Poniższy tekst służyć może wszystkim osobom zainteresowanym postacią i tematyką pedagogiczną, które nie będą mogły uczestniczyć w spotkaniu. Stanowi jednocześnie dowód istotności i doniosłości twórczości Profesora.

W czerwcu 1902 ukończył IV Gimnazjum we Lwowie, maturą typu klasycznego z odznaczeniem. To gruntowne i wielokierunkowe wykształcenie humanistyczne jakie pobrał w gimnazjum pozwoliło mu nie tylko rozpocząć studia uniwersyteckie, ale predysponowało do przyszłej pracy naukowej i rozpoczęło świadome kształtowanie jego naukowej osobowości.
Kazimierz Sośnicki był człowiekiem wybitnie utalentowanym i posiadał wszechstronny umysł. Z powodzeniem opanowywał nauki matematyczno-przyrodnicze, filozofię, pedagogikę inne. Od najwcześniejszych lat, aż do końca swego życia profesor Sośnicki przywiązywał ogromną wagę do nauki języków. Sam biegle władał kilkoma, w tym greką, łaciną, językiem francuskim i niemieckim.
Będąc w gimnazjum Kazimierz Sośnicki udzielał swoim kolegom korepetycji jednak doskwierał mu brak systemu pedagogicznego. Sam opowiada: „Kiedy zaczynałem ten zawód, a było to bardzo wcześnie w moim życiu, to właściwie pedagogiki nie było. Było nauczanie, była szkoła, ale systemu pedagogicznego – nawet mowy o „systemie pedagogicznym” nigdzie nie znalazłem”.
Studia rozpoczął od poszukiwania teorii nauczania i katedry pedagogiki. Niestety takiego kierunku nie było w szkołach wyższych. Panowała tam nadal herbartowska teoria nauczania. Sośnicki ocenia ją krytycznie, wskazując jej podstawową wadę tj. teorię mijająca się z praktyką nauczania.
We Lwowie Sośnicki studiował filozofię, matematykę i fizykę. Następnie filozofię na studiach w Paryżu. Równocześnie studiuje psychologię, ze szczególnym uwzględnieniem pedagogiki, w Sorbonie i College de France. Wyjeżdżał w celach naukowych do Berlina, Lipska, Wiednia i Zurychu. Następnie kończy studium pedagogiki w Instytucie Russa w Genewie. W tym okresie opracował podręcznik dla szkół średnich pt. Zarys logiki (1923), który doczekał się wielu wydań. Olbrzymią wartością tego podręcznika było i jest to, że uczy jasności myślenia i precyzji wyrażania się.
W 1926 roku Kazimierz Sośnicki opublikował swoje doświadczenia i przemyślenia z nauczania logiki, w pracy zatytułowanej Wskazówki dla rozwiązywania zadań logicznych.
Ten początkowy okres życia wykształca w Profesorze potrzebę budowy systemu teorii nauczania. Tak on sam opisuje ten stan: „Od tych początków zacząłem jak gdyby tęsknić za jakąś teorią pedagogiki. Za teorią, która nie jest tylko odbiciem praktyki, ale wskazuje jej najrozmaitsze, możliwie głębsze drogi nauczania”.
Pierwsze zajęcia z pedagogiki Profesor Sośnicki poprowadził w Akademii Handlu Zagranicznego, która kształciła wysokich urzędników i kandydatów dla ministerstwa spraw zagranicznych. Cóż tacy ludzie mogli mieć wspólnego z pedagogiką? Odpowiedzi udzielił sam Profesor:„kiedy usłyszeli pedagogikę, powiedzieli mi: teraz rozumiemy, po co jest bilans. Ten bilans był dotąd rachunkiem na maszynie. A teraz zaczynamy rozumieć, co to jest. Otwierały im się oczy. Bardzo chętnie przychodzili na wykłady i ćwiczenia. Po raz pierwszy poznali, że pedagogika–to nauka życia. My się uczymy żyć, my mamy żyć w szerokich społeczeństwach, z różnymi narodami.”
Doktorat z filozofii i matematyki uzyskał 11 listopada 1910 roku za pracę pt. Wyjaśnienie i opis w badaniach naukowych napisaną pod kierunkiem samego Kazimierza Twardowskiego, opublikowany w Przeglądzie Filozoficznym.
Od 1929 do 1939 roku Sośnicki wykładał dydaktykę ogólną i pedagogikę. W czerwcu 1934 roku, jako docent uzyskał habilitację na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, za pracę związaną z wychowaniem państwowym.
Do 1939r. napisał i opublikował ponad 40 rozpraw i prac naukowych, w tym tak znaczące dla rozwoju nauczania jak: Zarys logiki, Zarys dydaktyki, Podstawy wychowania państwowego. Równie znaczące pozycje w Jego dorobku to: Wychowanie i nauczanie, Dydaktyka ogólna, Wychowanie intelektualne oraz Ocena pracy ucznia.

Po zakończeniu wojny, jak wielu z ocalonych lwowskich pedagogów przeniósł się do Torunia, gdzie w nowo utworzonym uniwersytecie otrzymał katedrę pedagogiki i był pierwszym prodziekanem Wydziału Humanistycznego. Jego pierwszymi asystentami byli Stefan Wołoszyn i Kazimierz Moroz.

Opisując tak bogaty i twórczy życiorys człowieka wielce pracowitego i obdarzonego niezwykłą umiejętnością twórczego i precyzyjnego myślenia posłużę się cytatem z książki autorstwa dr Stanisława Nalaskowskiego:„Studiując życie i dzieło Sośnickiego szybko zrozumiałem, że w jego dorobku tkwi nie tylko potężna dawka intelektualna, ale jakże urzekająca historia tworzenia czegoś, niemal z niczego, w warunkach szczególnie nie sprzyjających. Chciałbym przekonać czytelników, że dorobek Kazimierza Sośnickiego jest wielkim osiągnięciem myśli polskiej, przynajmniej w ramach analityczno-poznawczego paradygmatu uprawiania pedagogiki.”
Równie pięknie, wspomniała Profesora Sośnickiego prof. Maria Lipowska, w swoich wspomnieniach studenckich:„W tych niezwykłych warunkach, po wojennych spustoszeniach w psychice ludzkiej–tym więcej ceniliśmy sobie ludzi, którzy reprezentowali wysoki poziom wartości ludzkich. Profesor Sośnicki zaimponował nam swą osobowością harmonijnie łączącą rolę naukowca z rolą nauczyciela. Robił to zresztą w sposób mistrzowski, dzieląc się z nami swą wiedzą i mądrością, zabarwiając je ogromną dozą ludzkiej przyjaźni.
Nieraz bowiem podkreślał profesor, że uniwersytet jest uczelnią odpowiedzialną za kulturę naukową swego narodu i społeczeństwa, ona bowiem tę kulturę tworzy, ale i upowszechnia, dlatego też te dwie role twórcy–badacza i dobrego nauczyciela są nierozerwalnymi stronami działalności pracownika naukowego uczelni uniwersyteckiej”.
W swojej pracy dydaktycznej i naukowej był wierny dwom ideom, które wyniósł z gimnazjum klasycznego – jasności myślenia i umiłowania człowieka. Jasność myślenia była konsekwentnie realizowaną, podstawową ideą jego pracy dydaktycznej.

W 1960 roku, będąc już na emeryturze, na prośbę ówczesnego rektora Gdańskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, prof. dr Ludwika Bandury rozpoczął prowadzenie zajęć z pedagogiki, jak i seminarium magisterskie oraz doktoranckie w tej uczelni. Po utworzeniu Uniwersytetu Gdańskiego prowadził je nadal, aż do 1975r.
Pomimo pracy na UG i słabszego już zdrowia opublikował ponad 30 prac naukowych, w tym tak istotne jak: Ogólne założenia podręczników szkolnych, Poradnik dydaktyczny, Istota i cele wychowania, Teoria środków wychowania, Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX w. Ostatnim artykułem napisanym i opublikowanym była rozprawa na temat naukowości pedagogiki zamieszczona w Studiach Pedagogicznych. Tematyce tej poświęcał Profesor dużo czasu. Upowszechniał pogląd, że pedagogika jest teorią naukową i nie należy jej traktować jak literaturę pedagogiczną.
Ostatnią pracą Sośnickiego jest referat o strukturalizmie przygotowany na Sympozjum cybernetyczne, które odbyło się tuż przed śmiercią Profesora.
Dorobek naukowy Profesora tworzy podwaliny systemu pedagogicznego i ustanawia kanon, stanowiąc do dziś podstawową materię dla współczesnych odniesień edukacyjnych, nie tylko w pedagogice i dydaktyce.
W przeciągu swej wieloletniej pracy naukowej Profesor promował licznych doktorantów. Pierwszy w roku 1948 uzyskał Stefan Wołoszyn, zaś ostatnim doktorantem, z roku 1971 jest mieszkająca w Gdańsku Barbara Góra.
W 1976 roku Senat Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie nadał Profesorowi tytuł doktora honoris causa.

Stowarzyszenie Inicjatyw Naukowych i Edukacji Ekologicznej w Gdańsku jest w posiadaniu archiwaliów z dorobku naukowego dr prof.zw.dr h.c. Kazimierza Sośnickiego. Jednym z wielu zadań jakie stawia sobie Stowarzyszenie jest kontynuacja pamięci tego znakomitego naukowca i wychowawcy wielu pokoleń polskich pedagogów. W tym duchu odbędzie się wkrótce w Gdańsku ogólnopolskie spotkanie upamiętniające sylwetkę tego wspaniałego człowieka, wychowawcy i naukowca, gdyż twórcy dzieł wybitnych są ponadczasowi.

Autor
Paweł Mirosław Góra