Metody aktywizujące dzieci do nauki czytania

Już w okresie przedszkolnym należy zadbać o to , by niedobory rozwoju w zakresie wzrokowo- słuchowo- manualnym u dzieci wyrównać bądź przynajmniej zminimalizować.

Zapoznanie się z lekturą Barbary Zakrzewskiej „Trudności w czytaniu i pisaniu” skłoniło mnie do podzielenia się niektórymi propozycjami ćwiczeń i metod treningowych rozwijających szybkość i bezbłędność czytania zaproponowanych przez autorkę, bardzo cennych i przydatnych zwłaszcza w pracy z dziećmi 6- letnimi.

Metody treningowe rozwijające szybkość i bezbłędność czytania obejmują czytanie wyrazów:
√ łatwych w połączeniu z trudnymi;
√ 1- sylabowych sensownych i bezsensownych;
√ wizualnie podobnych;
√ 1- i 2- sylabowych zróżnicowanych strukturalnie;
√ zawierających tę samą sylabę;
√ z lukami – z pominięciem jednej lub dwóch samogłosek;
√ o określonych układach samogłoskowych;
√ z dwiema takimi samymi literami na początku;
√ mających dwie takie litery na końcu;
√ powtarzającymi się spółgłoskami;
√ z inwersyjnymi układami literowymi;
√ naprzemienne, sukcesywnie utrudniane

Zaprezentowane metody stosujemy w sposób zindywidualizowany i- jeśli trzeba – wybiórczy, w zależności od stopnia umiejętności czytania / rodzaju błędów, sposobu, szybkości czytania od sprawności funkcji wzrokowo- słuchowo- manualnych, a nie od wieku dziecka. Można więc w pełni wykorzystać wszystkie ćwiczenia danej metody lub wybrać tylko niektóre.
Nie należy bagatelizować w pracy znaczenia łatwych tekstów , spełniają one bowiem rolę psychoterapeutyczną , bo pomaga umocnić dziecko w przekonaniu, że już niektóre teksty potrafi samodzielnie i dobrze przeczytać.
Stosując poszczególne metody, korzystamy z minitekstów – list wyrazowych, obejmujących zazwyczaj wyrazy o bardzo prostej strukturze, w których głoska równa się jednej literze.

٭ Czytanie wyrazów łatwych w połączeniu z trudnymi:
W koncepcji tej metody łączymy dobrze znane, bez trudu zazwyczaj odczytywane często w tekście powtarzające się wyrazy, takie jak: na, za, do jest dla z 1-2 wyrazami, które sprawiają dziecku kłopoty.
W przygotowanym tekście, składających się z 30- 40 wyrazów, przeważają łatwe wyrazy, wielokrotnie powtarzające się. Wyrazy, z którymi dziecko nie radzi sobie, piszemy w różnych ujęciach- jako wyrazy pełne lub niepełne- pozbawione niektórych liter, bądź elementów wyrazowych. Wyrazy te wspólnie ze sobą zestawiamy i piszemy w znacznych od siebie odległościach.
Jeśli na przykład dziecko ma trudności z wyrazem: kolor tekst będzie przedstawiał się następująco:

do kolor do ko.or za po / itd. /

W tej formie czytania kształcimy przede wszystkim percepcje wzrokową globalną i kierunkową oraz pamięć wzrokową. Rozwijamy funkcje analizy i syntezy wzrokowo- słuchowej, jak również logiczne myślenie. Stwarzamy okazje dla integrującego działania w zakresie wzrokowo- słuchowym.

٭ Czytanie wyrazów 1- sylabowych sensownych i bezsensownych:
Zastosowany w tej metodzie tekst składać się może z około 20 krótkich / 3- literowych / wyrazów sensownych i bezsensownych o bardzo łatwej strukturze . wyrazy te różnią się od siebie jedną literą np.: dom- dum, mur- mor. Wymagają zatem do ich prawidłowego różnicowania szczególnego skupienia uwagi i wnikliwej wizualnej percepcji dziecka.
W metodzie tej w sposób szczególny kształcimy analizę wzrokową w aspekcie globalnym oraz funkcje myślenia logiczno- abstrakcyjnego.
Angażujemy też koncentrację uwagi i spostrzegawczość dziecka.

٭ Czytanie wyrazów wizualnie podobnych:
W tej metodzie posługujemy się wyrazami składającymi się tylko z czterech liter: A, K, L, S wielokrotnie powtarzanych w utworzonych wyrazach. Proponowane wyrazy piszemy drukowanymi literami w kolumnie pionowej:
AS
LAS
ALA...
Powtarzające się w różnych konfiguracjach litery tworzą wyrazy podobne, co utrudnia ich rozpoznanie. W metodzie tej staramy się rozwijać u dziecka percepcję i analizę wzrokową globalną, orientacje kierunkowo- przestrzenną i pamięć doraźną.

٭ Czytanie wyrazów 1- i 2- sylabowych zróżnicowanych strukturalnie:
Metoda składa się z 8 wariantów ćwiczeń odpowiednio usystematyzowanych, składających się stopniowo z coraz trudniejszych wyrazów.
Metoda w szczególny sposób eksponuje sylaby, których wyodrębnienie jest bardzo ważne w nauce czytania. Wyrazy każdego ćwiczenia przyporządkowane są graficznemu modelowi , który jest ich wizualnym odpowiednikiem / kreska pionowa oznacza samogłoskę, pozioma- spółgłoskę /

1)
Proponujemy do ćwiczenia następujące sylaby:
ro ka me fa sy
le ry wo ba de
ga mo sy ce fe
ha pu zo ła bu
ko fu dy go wu
Dziecko ma za zadanie przeczytać sylaby w układzie pionowym, wybrane kolumny sylab, sylaby zawierające określone litery i.t.p.

2)
W tym ćwiczeniu wyrazy składają się z dwóch 2- literowych sylab np.
kora lody mapa woda
zupa ryba kawa luty
tama guma cena kura itp.
Dziecko ma za zadanie przeczytać sylaby w układzie poziomym, podkreślić linią każdą sylabę równocześnie ja wybrzmiewając, przeczytać tylko wyrazy z wybraną literą i. t. p.

3)
Podstawą ćwiczenia są wyrazy 1- sylabowe 3- literowe, są one krótsze ale nieco trudniejsze od poprzednich np.
las rok sen łuk dym
mak pan dom ser mur
kot rak tor pas lek itp.
Zadaniem dziecka jest: przeczytać listę wyrazów w układzie pionowym, przeczytać tylko wyrazy z wybraną literą, itp.

4)
W ćwiczeniu wprowadzone zostały trudniejsze wyrazy 2- sylabowe np.

kotek rybak zegar kubeł
medal pudel domek palec
numer wagon korek wazon itp.

5)
Pracujemy na wyrazach 2- sylabowych o odwrotnej strukturze.

bajka karta lampa torba
narty wojna kalka marka
bułka matka farba pałka itp.
Zadanie dziecka polega na przeczytaniu dokładnie każdej sylaby, tylko pierwszej sylaby, wyrazów mających dwie takie same litery...

6)
Wykorzystujemy wyrazy 2- sylabowe np.:
klasa praca skała krata
krowa droga trawa głowa
bluza plama brama grupa itp.
Dziecko ma za zadanie przeczytać każdą sylabę, wyrazy mające dwie takie same litery, uzupełnić w pamięci brakującą sylabę

7)
garnek balkon kompot wulkan
tygrys kaktus warkot parkan
sekret kundel rondel bałwan
Dziecko ma za zadanie przeczytać każdą sylabę, podać tylko drugą sylabę wyrazu, wymienić głoski występujące po samogłoskach

8)
Kończymy powrotem do wyrazów 1- sylabowych, ale 4- literowych ze zbiegiem 2 spółgłosek
płot mrok ster krok most
wosk kraj plac port plan
tort park kran kask kruk itd.

٭ Czytanie wyrazów zawierających tę samą sylabę:
np.: mewa materace tama malina modele itp
Dziecko ma za zadanie przeczytać wszystkie wyrazy, sylaby, wyrazy zawierające podana sylabę, wypowiedzieć wyraz zgodnie z podanym rytmem itp.

٭ Czytanie wyrazów z lukami – z pominięciem jednej lub dwóch samogłosek;
np. samogłoski a: l . s p . r k r . k k l . s .

٭ Czytanie wyrazów o określonych układach samogłoskowych;
Przygotowujemy wyrazy, w których będą występować różne konfiguracje dwóch samogłosek: a, o np. koło lato mapa łata noga balon itp.
Dziecko odnajduje i odczytuje wyrazy mające aa, oo, ao

٭ Czytanie wyrazów z dwiema takimi samymi literami na początku;
Poświęcamy tu czas na analizę wyrazu
Np.: kotek kogut koperta koza kos itp.
Dziecko czyta sylaby w wyrazie jednocześnie je wypowiadając,

٭ Czytanie wyrazów mających dwie takie litery na końcu;
Metoda jest podobna do poprzedniej. Materiał ćwiczeniowy składa się z wyrazów mających dwie takie same litery na końcu np.
korek lek płotek garnek itp.
Zadaniem dziecka jest wyszukanie odpowiednio wyrazów : 3- literowych, 4 itp., 2- sylabowych, 3 itp.

٭ Czytanie wyrazów powtarzającymi się spółgłoskami;
W metodzie potrzebne nam będą wyrazy , w których w różnych konfiguracjach i liczbach występują te same dwie spółgłoski np. k, r
kra kara korek kartka krokodyl rak
ranek kok rura nurek rurka kakao korona itp.
Zadanie dziecka polega na wyszukaniu i przeczytaniu wyrazów, w których jest k-k / nie może znajdować się r w wyrazie/ ,na wyszukaniu i przeczytaniu wyrazów, w których jest r-r / nie może znajdować się k w wyrazie/, na wyszukaniu i przeczytaniu wyrazów, w których jest r-k oraz k- r
/ kolejność liter musi być ściśle przestrzegana /

٭ Czytanie wyrazów z inwersyjnymi układami literowymi;
W metodzie ćwiczymy czytanie na wyrazach , w których te same 2 litery występują w normalnym i inwersyjnym układzie, np. la – al.
lato wola polana nalot bal plan walka rola las
balon klamka walc kolano zaleta klasa palec itp.
Zadanie polega na przeczytaniu tylko wyrazów , w których jest la, potem przeczytaniu tylko wyrazów , w których jest al., zaznaczyć sylaby jednocześnie je czytając

٭ Czytanie wyrazów naprzemienne, sukcesywnie utrudniane
Ta forma czytania jest odpowiednio skonstruowana całością . Do tej metody czytania potrzebne są dwa jednakowe teksty , jeden – dla dziecka, drugi – prowadzący ćwiczenie.
Początkowo reedukator czyta cały tekst a dziecko zaznacza każdą czytaną sylabę, potem czytamy
z dzieckiem naprzemiennie sylaby, na zmianę wyrazy.
Metoda ta angażuje emocjonalnie dziecko, zmusza do intensywnego skupienia uwagi, ułatwia wzrokowe spostrzeganie eksponowanego materiału, chroni przed automatycznym i pamięciowym czytaniem.

Podejmowanie przez nas -nauczycieli nowych inicjatyw i twórczego tworzenia coraz skuteczniejszego warsztatu reedukacji, z pewnością posłuży pomyślnemu rozwiązywaniu problemu, jakim są trudności w czytaniu i pisaniu.
Warto je rozwiązywać już w wieku przedszkolnym, tak, aby dziecko mogło wkroczyć w okres nauki szkolnej bez obciążeń zaległościami w treściach nauczania i nie było narażone na niepowodzenia szkolne.

BIBLIORAFIA
Dudzińska I. Dziecko 6- letnie uczy się czytać, WSiP, Warszawa 1986
Spionek H. Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, PWN, Warszawa 1973
Zakrzewska B. Trudności w czytaniu i pisaniu, modele ćwiczeń, WSiP, Warszawa 1996