Wpływ zaburzeń artykulacji na gotowość szkolną dziecka sześcioletniego - studium przypadku

Opis przypadku.

4.1. Charakterystyka badanej osoby na podstawie wywiadu z rodzicami.

Jaś urodził się 24 listopada 2005 r. jako pierwsze dziecko w rodzinie z ciąży bliźniaczej (planowany termin porodu przypadał na styczeń 2006 roku). Ciąża była zaplanowana, matka już pół roku wcześniej zaczęła w ramach profilaktyki wad rozwojowych cewy nerwowej przyjmować kwas foliowy, nigdy nie paliła papierosów, nie piła alkoholu. O tym, że ciąża jest bliźniacza rodzice dowiedzieli się już w 6 tygodniu. Od samego początku występowały komplikacje – matka musiała leżeć i przyjmować leki podtrzymujące ciążę (duphaston, no-spa, fenoterol) z powodu przedwczesnych skurczów oraz krwawień. Bliźnięta przyszły na świat przed zaplanowanym terminem, w 34 tygodniu życia płodowego. Waga Jasia po urodzeniu wynosiła 2.320 kg a długość 49 cm. W skali Apgar chłopiec uzyskał kolejno: w 1 min. – 7 pkt., w 3 min. - 8 pkt., w 5 min. – 7 pkt. a w 10 minucie życia – 9 punktów. Przez pierwsze 7 minut miał podawany tlen. Przez pierwszych 8 dni przebywał w cieplarce. Dziecko urodziło się z wrodzoną wadą małżowiny usznej (mikrocją), pierwsze badania na oddziale szpitalnym były niewykonalne (zwężenie kanałów słuchowych), natomiast kolejne badania wykazały niedosłuch jednostronny.
W zakresie rozwoju ruchowego dziecko w początkowym etapie miało niewielkie trudności – w marcu 2006 r. Jaś w ramach wczesnej interwencji nad bliźniętami i wcześniakami trafił na zajęcia rehabilitacyjne, które w znacznej mierze wsparły jego rozwój. Terapia metodą NDT-Bobath trwała 8 tygodni. W tym czasie nastąpił ogromny postęp w zakresie możliwości ruchowych dziecka – chłopiec w wieku 7 miesięcy (5 mies. wieku korygowanego) sprawnie przemieszczał się po mieszkaniu pełzając, mając 8 miesięcy (6 mies. wieku korygowanego) stał trzymając się szczebelków w łóżeczku i raczkował (ruchy naprzemienne) oraz samodzielnie siadał i siedział w wieku 9 miesięcy (7 mies. wieku korygowanego). Pierwsze kroki zaczął stawiać tydzień po pierwszych urodzinach.
Chłopiec zaczął gaworzyć o czasie, pierwsze wyrazy wypowiadane intencjonalnie pojawiły się ok.14 miesiąca życia, a pierwsze dwu wyrazowe zdania w okolicach drugich urodzin. Jaś był bardzo kontaktowy, chętnie opowiadał w „swoim” języku, za pomocą mimiki, gestów, wyrazów dźwiękonaśladowczych. Bardzo często wypowiedzi Jasia tłumaczyła Natalka – siostra bliźniaczka, z którą niemalże do 30 miesiąca posługiwali się własnym kodem językowym. Mowa chłopca aż do 3,5 r.ż była słabo rozumiana przez osoby z dalszego otoczenia.
Janek poszedł do przedszkola mając 2 latka i 10 miesięcy. Bardzo szybko odnalazł się w grupie rówieśniczej, polubił nowe miejsce. Niestety, pojawiły się w tym czasie bardzo częste infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych i w związku z tym chłopiec często przebywał na zwolnieniach chorobowych. Dziecko do tej pory choruje dość często.
Warunki życia dziecka są dobre. Jaś mieszka razem z siostrą bliźniaczką we wspólnym pokoju, gdzie każde z nich ma swoje łóżko, zabawki, książeczki, miejsce do zabawy i nauki. Dzieci wyrażają wyraźny sprzeciw na każdą sugestię rozdzielenia. Są ze sobą bardzo zżyte, bardzo chętnie razem bawią się i spędzają czas zarówno w domu, jak i w przedszkolu. Pomimo, że każde z nich ma swoje grono przyjaciół, bliskość bliźniaczego rodzeństwa zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa. Podczas choroby dzieci niechętnie idą do przedszkola w pojedynkę, najczęściej razem zostają w domu.
Jaś jest chłopcem bardzo żywym, radosnym. Lubi śmiać się, żartować. Chętnie nawiązuje kontakty z innymi dziećmi, uwielbia się bawić z rówieśnikami. Preferuje zabawy ruchowe, konstrukcyjne. W zakresie czynności samoobsługowych jest bardzo samodzielny. Cechuje go ogromna ciekawość, zadaje mnóstwo pytań. Uwielbia prowadzić długie dyskusje. Jego słownik jest bardzo bogaty, ale mówi jeszcze stosunkowo niewyraźnie.
W rodzinie nie było przypadków poważniejszych chorób. Rodzice i siostra posługują się poprawną polszczyzną.

4.2. Charakterystyka badanej osoby na podstawie wywiadu z nauczycielkami oraz dokumentacji przedszkolnej.

Jaś uczęszcza do przedszkola publicznego nr 59 w Szczecinie od września 2008r. Obecnie jest w grupie dzieci pięcioletnich.
Przychodząc do grupy trzylatków chłopiec szybko nawiązał kontakt z nauczycielkami, nie było również problemów w nawiązaniu interakcji z rówieśnikami. Janek jest bardzo otwartym i śmiałym dzieckiem – podchodził wiec do innych dzieci, przedstawiał się i zapraszał do wspólnej zabawy. Bawił się zgodnie z innymi dziećmi, choć preferował towarzystwo chłopców. Sporadycznie popadał w konflikty spowodowane tym, ze inne dziecko chciało bawić się tą samą zabawką, co on. Jest chłopcem radosnym, potrafiącym zorganizować ciekawą zabawę, przez co jest lubiany w grupie rówieśniczej.
Jasiek początkowo nie był zainteresowany uczestniczeniem w zajęciach grupowych, bowiem zawsze miał ochotę na swobodna zabawę. Kiedy zaakceptował rytm funkcjonowania dzieci w przedszkolu i zaczął brać udział w zajęciach, objawiły się problemy ze skupianiem uwagi na przedmiocie zajęć. Obecnie Jaś potrafi dłużej skoncentrować uwagę, co prawda jest mu trudno wytrzymać w milczeniu podczas wypowiedzi innych dzieci, bo jeśli wie, to właśnie on pragnie odpowiedzieć. Zdarza się także, że chłopiec odpowiada równocześnie z innymi dziećmi. Podczas pracy całej grupy kiedy mówi nauczycielka (lub czyta tekst opowiadania lub bajki) zdarza się, że Jaś po kilku minutach dekoncentruje się – wierci się, kręci lub zagaduje dziecko siedzące obok. Czasami też niestety odchodzi do zabawek. W trakcie takich zajęć praca z Jankiem niekiedy wymaga wielokrotnego powtarzania polecenia, napominania oraz indywidualnego zapraszania – na szczęście odchodzenie od zajęć zdarza się coraz rzadziej.
Janek wypowiada się bardzo chętnie pełnymi, poprawnie skonstruowanymi zdaniami. Ma bogaty słownik czynny i bierny. Podczas zajęć pracuje w dobry tempie, bardzo stara się wykonać zadanie dobrze i estetycznie. Zawsze też kończy rozpoczętą pracę. Na zajęciach pracuje zwykle samodzielnie i tylko czasami prosi o pomoc nauczycielkę.
Chłopiec lubi zabawy swobodne, zwłaszcza konstruowanie z różnego rodzaju klocków, tworząc przemyślane i skomplikowane budowle.
Jaś chętnie uczestniczy w zajęciach ruchowych, rytmicznych i gimnastycznych. Szczególnie lubi zabawy na sali gimnastycznej i na świeżym powietrzu. Podczas zabaw ruchowych chętnie podporządkowuje się ustalonym regułom.
Janek nie przepada z wykonywaniem prac plastycznych i rzadko podejmuje czynności plastyczne z własnej inicjatywy, natomiast prace tworzone pod przewodnictwem nauczyciela wykonuje w dobrym tempie i dość starannie. Potrafi kolorować, rysować, malować i kleić. Jeśli chodzi o rozwój motoryki małej:
- jest leworęczny,
- ruchy sprawne,
- wykonuje prace na zadany temat,
- prawidłowo trzyma i przyciska ołówek,
- prawidłowo chwyta i posługuje się nożyczkami,
- potrafi wypowiedzieć się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (kształt, barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych.
Janek lubi też muzykę, śpiew, pląsy. Dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego i wyraża je pląsając i tańcząc. Jaś tworzy również muzykę korzystając z instrumentów perkusyjnych i innych przedmiotów.
Chłopiec przestrzega zasad i reguł obowiązujących w grupie przedszkolnej. W sytuacji konfliktowej potrafi sam rozwiązać problem. Zna i używa form grzecznościowych.
Szczegółowych informacji dotyczących zachowania i umiejętności Jasia w poszczególnych grupach wiekowych dostarczają załączniki nr 1- 3 zawarte w Aneksie.

4.3. Analiza dokumentacji medycznej dziecka.

Jan urodził się przedwcześnie, z cechami niedojrzałości fizjologicznej, w 35 tygodniu ciąży, w skali Apgar otrzymał kolejno 7, 8, 7 i 9 punktów. Przez pierwsze 7 minut życia miał podawany tlen. Chłopiec przyszedł na świat z niedorozwojem lewej małżowiny usznej (mikrocją lewostronną) i zwężonymi kanałami słuchowymi. Podczas przesiewowych badań słuchu na oddziale noworodkowym okazało się, że badanie jest niewykonalne, lekarze sugerowali, że dziecko nie słyszy. Jaś został skierowany na konsultacje specjalistyczne do Polskiego Związku Głuchych Centrum do Diagnozy i Terapii Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu w Szczecinie. Pierwsze badanie (w 3 miesiącu życia) OAE wykazało, że dziecko nie słyszy. Kolejne badanie, ABR, przeprowadzone w 7 miesiącu życia nie potwierdziły tej diagnozy i wykazały, że Jaś ma niedosłuch przewodzeniowy jednostronny (ucho mikrotyczne) w granicach 45dB. W ciągu kolejnych lat wyniki wahały się na poziomie 30-45dB. Chłopiec wciąż wymaga stałej specjalistycznej opieki w Ośrodku, lecz lekarze zapewniają, że wada dziecka nie powinna w znaczący sposób wpływać na jego rozwój i funkcjonowanie.
Jaś z powodu wady serca (niedomykalność zastawki trójdzielnej) pozostaje również pod opieką Specjalistycznej Poradni Kardiologicznej.
W pierwszych miesiącach życia chłopca ujawniła się także alergia pokarmowa i wziewna. Z tego powodu dziecko zapada stosunkowo często na infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, cierpi na chroniczny katar.

4.4. Wyniki diagnozy logopedycznej.

Jak już wcześniej wspomniano, Janek był badany przez logopedę dwukrotnie. Pierwsze badanie w ocenie logopedy wypadło pomyślnie, a z nieprawidłowości, które niepokoiły rodziców, dziecko wg słów badającego „wyrośnie samo”. Matka Jasia (nauczycielka w przedszkolu) uznała jednak, że mowa dziecka jednak zbyt mocno odbiega od mowy rówieśników (chłopiec nie realizował głoski l zastępując ją j, głosek w, f – wypowiadał je w postaci ł; p’, b’, m’, k’, g’ jeśli występowała po nich samogłoska realizował twardo jako p, b, m, k, g, nie wypowiadał szeregu sz, ż, cz, dż zastępując odpowiednio szeregiem s, z, c, dz, głoskę r realizował jako j, bardzo często upraszczał grupy spółgłoskowe) i że chłopiec samodzielnie nie wyrówna trudności artykulacyjnych. Prowadziła z nim zabawy, które miały na celu wywołanie poszczególnych głosek i usprawnienie artykulacji.
Kolejne badanie zostało przeprowadzone w miesiącu kwietniu 2011 roku na terenie przedszkola. Na podstawie wywiadu z matką ustalono, ze dziecko ma przewodzeniowy niedosłuch lewostronny, w zależności od przeprowadzonego badania wyniki wahają się między 30dB a 45dB. Termin kolejnych badań słuchu wyznaczony jest na sierpień 2011r. Wg specjalistów zajmujących się Jasiem wada słuchu nie powinna mieć wpływu na jakość jego artykulacji, ale matka zauważa, że w okresach, kiedy dziecko słabiej słyszy, również gorzej mówi.
W pierwszej fazie badania ocenie poddano ruchomość języka i sprawność warg oraz jakość zgryzu. Badanie nie wykazało ograniczeń ruchomości. Jaś doskonale poradził sobie z kierowaniem języka wysoko do nosa, brody, ucha lewego i prawego, dziąsła górnego i dolnego, za ostatnie zęby górne i dolne, wypychaniem policzków, oblizywaniem wargi tworzeniem szpilki, rurki, kląskaniem. Ruchy warg polegające na zakładaniu wargi dolnej na górną i odwrotnie, przesuwaniu zaciśniętych ust w prawo i lewo (naśladowanie króliczka), tworzenie dzióbka, szerokim uśmiechu, nadymaniu policzków, parskaniu i cmokaniu również nie przysporzyły chłopcu problemów. Jaś w trakcie badania nie potrafił zagwizdać. Z informacji matki wiadomo, że dziecko w październiku 2010 roku miał podcinane wędzidełko podjęzykowe. Pozycja spoczynkowa języka jest prawidłowa.
Jaś ma pełne uzębienie mleczne, linia pośrodkowa obu łuków zębowych jest zgodna z linią pośrodkową twarzy. Zgryz oceniono na lekko głęboki – siekacze górne podczas zagryzania nachodzą na górną linię dolnych dziąseł, co jednak wg ortodonty nie powinno mieć wpływu na jakość wymowy dziecka.
Następnie przeprowadzona została z Jasiem rozmowa na temat jego zainteresowań, ulubionych zabaw w przedszkolu, kolegów i koleżanek z grupy. W trakcie swobodnych wypowiedzi można było zauważyć, że chłopiec posługuje się bogatym słownictwem, bardzo lubi odpowiadać na pytania, poprawnie konstruuje dłuższe wypowiedzi. Chętnie nawiązuje kontakt, jest otwarty, radosny. Aby uzyskać pełen obraz artykulacji posłużono się kwestionariuszem obrazkowym G. Demel. Badanie wykazało braki realizacyjne w zakresie głosek szumiących – sz, ż, cz, dż, które są realizowane w postaci szeregu szumiącego s, z, c, dz, oraz głoski r, która jest realizowana jako l. Jasiu prawidłowo zrealizował głoskę sz w słowach szafa i szalik oraz głoskę ż w słowie żaba.
Następnym etapem było badanie słuchu fonematycznego. Badanie składało się z próby sylabowej i wyrazowej oraz powtarzania wyrazów z pytaniem o to, czy oba wyrazy są jednakowe.
Do przeprowadzenia próby sylabowej użyto sylab wcześniej nagranych na taśmę. Badająca pierwsza sylabę wymawiała, a kolejną odtwarzała z taśmy. Była to sylaba jednakowa lub inna. Janek poprzez klaśnięcie miał sygnalizować czy słyszy te same sylaby, czy inne. Klaśniecie oznaczało różne powtórzenia. Chłopiec dobrze ocenił wszystkie powtórzenia.
Próba wyrazowa polegała na pokazywaniu i nazywaniu przez badającą par obrazków, tzw. paronimów, czyli wyrazów podobnych brzmieniowo. Następnie chłopiec miał pokazać obrazek, którego nazwę usłyszał. Jaś wskazał wszystkie obrazki prawidłowo. Zarówno próbę sylabową, jak i wyrazową przeprowadzono na podstawie paronimów zamieszczonych w książce „Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego” I. Styczek (Styczek, 1982).
Analizując wyniki badań Jasia można stwierdzić, że u chłopca wystepują substytycje szeregu sz, ż, cz, dz w postaci s, z, c, dz oraz substytucja głoski r w postaci l. Można stwierdzić więc u chłopca parasygmatyzm i pararotacyzm. W związku z tym, że Jaś w momencie badania miał ukończone 5 lat i 5 miesięcy, a wcześniejszy rozwój jego mowy w zakresie realizacji dźwięków mowy przebiegał z opóźnieniem można mniemać, że chłopiec przy niewielkiej pomocy logopedy w najbliższym czasie opanuje cały system leksykalny języka polskiego (sugeruje to również prawidłowa realizacja głosek sz, ż, cz w pojedyńczych słowach wypowiadanych przez Jasia). Nie zauważono zaburzeń słuchu fonematycznego. Dziecko dobrze rozumie znaczenie wyrazów, posługuje się bogatym słownictwem. Doskonale radzi sobie z odpowiadaniem na pytania z rodzaju „prawda czy fałsz?”. Prawidłowo odpowiada na pytania związane z usłyszanym tekstem. Czasami można zauważyć niewielkie trudności z zachowaniem poprawności gramatycznej wypowiedzi.


4.5. Wyniki diagnozy gotowości szkolnej przeprowadzonej w przedszkolu.

Badanie gotowości szkolnej przeprowadzone zostało w kwietniu 2011roku w oparciu o narzędzia – „Program do diagnozowania i obserwacji dziecka w przedszkolu” Anny Stelmach-Tkacz i Kariny Muchy, wyniki którego przedstawiono poniżej oraz „ Kryteria Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka” i „Skali gotowości szkolnej” autorstwa Elżbiety Koźniewskiej (zobacz: Aneks, załączniki nr 4-5).
Autorki „Programu do diagnozowania i obserwacji dziecka w przedszkolu” dokonały podziału na dziesięć poszczególnych sfer gotowości dziecka. Wyniki Jasia kształtują się następująco:
1. Rozwój sprawności motorycznej i manualnej:
Duża motoryka:
- chłopiec bez trudu potrafi powtórzyć sekwencje ruchowe, bez trudu stoi na jednej nodze z zamkniętymi oczami, posiada dodatkowe sprawności o charakterze sportowym. Nie potrafi jeszcze skakać na skakance.
Motoryka mała- sprawność manualna:
- dziecko w pełni i bez trudu wykonuje czynności samoobsługowe, ruchy dłoni są precyzyjne a przy wykonywaniu rysunków na zadany temat tylko czasami wymaga pomocy nauczyciela,
2. Rozwój spostrzegania wzrokowego.
Analiza i synteza wzrokowa:
- dziecko samodzielnie potrafi uzupełnić wzór złożony z obrazków tematycznych i symboli, samodzielnie i bez pomocy nauczyciela buduje kategorie tematyczne
(w obrębie obrazków) i atematyczne ( w obrębie symboli), bez pomocy dobiera pary obrazków i symboli, potrafi wskazać elementy, które nie pasują do zbioru, samodzielnie uzupełnia element w szeregu obrazków tematycznych lub symboli. Potrafi szyfrować - bez trudności przyporządkowuje obrazkowi dany symbol. Samodzielnie układa historyjki obrazkowe, bez trudności odnajduje różnice między obrazkami.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa:
- rysuje po śladzie bez znaczących trudności, posiada umiejętność przerysowywania, odwzorowywania kształtów i wzorów, posiada utrwaloną umiejętność dorysowywania brakujących elementów do obrazka, potrafi bez trudności układać elementy wg podanego wzoru.
Pamięć wzrokowa:
- dziecko bez trudności odtwarza z pamięci przedmioty, samodzielnie i bez trudności odtwarza z pamięci układy obrazków ( od 6-9 elementów), sprawnie wskazuje zmiany jakościowe i ilościowe w układach. Potrafi bez trudności i pomyłek ułożyć obrazki wg wskazanej wcześniej kolejności.
3. Rozwój percepcji słuchowej.
Analiza i synteza słuchowa:
- dziecko prawidłowo i bez trudności identyfikuje i różnicuje dźwięki ( odgłosy). Zazwyczaj poprawnie powtarza usłyszany rytm lub melodię, ale wymaga ćwiczeń utrwalających. Dziecko bezbłędnie identyfikuje i różnicuje słowa, sprawnie wskazuje kto mówił i określa jak mówił. Tylko czasami myli się w wysłuchiwaniu głosek w wyrazie i wskazywaniu wyrazów dobrze lub błędnie wypowiedzianych. Wymaga utrwalania umiejętności. Posiada znaczne trudności i tylko czasem udaje mu się wysłuchać lub odnaleźć rym.
Koordynacja wzrokowo-słuchowa:
- samodzielnie i poprawnie układa wzór wg instrukcji słownych, bardzo sprawnie i bezbłędnie wskazuje element po instrukcji słownej i zazwyczaj prawidłowo wskazuje właściwy układ dźwięków zilustrowany symbolami. Obserwuje się nieznaczne trudności wymagające ćwiczeń utrwalających w dopasowywaniu usłyszanych dźwięków do symboli ( np. do obrazka).
Koordynacja słuchowo-ruchowa:
- dziecko prawidłowo i bez pomocy określa liczbę sylab w wyrazie. Posiada umiejętność i nie popełnia błędów w odwzorowaniu ruchem usłyszanego rytmu. Ma utrwaloną umiejętność sygnalizowania ruchem usłyszanego dźwięku. Obserwuje się prawidłowe i bezbłędne reakcje na dźwięk wg ustalonej reguły.
Pamięć słuchowa:
- dziecko najczęściej prawidłowo odtwarza rytmy, tylko czasami wymaga pomocy. Sprawnie i bez pomocy oraz bezbłędnie powtarza krótkie wiersze i rymowanki. Dziecko szybko i bez trudności zapamiętuje nowe wyrazy, takie jak nazwy zwierząt, roślin, przedmiotów. Nie obserwuje się trudności w zapamiętaniu przez dziecko zarówno pojedynczych poleceń jak również ich sekwencji (2-4 poleceń).


4. Rozwój mowy

System fonetyczno - fonologiczny:
- dziecko nie artykułuje prawidłowo więcej niż jednej głoski. Często nieprawidłowo wymawia wyrazy.
System semantyczny:
- bezbłędnie nazywa, rozróżnia i wymienia w kolejności nazwy wszystkich dni tygodnia. Bezbłędnie nazywa, rozróżnia i wymienia w kolejności nazwy wszystkich pór roku. Poprawnie i bez pomocy nazywa, rozróżnia i wymienia nazwy owoców i warzyw. Naturalnie, swobodnie i świadomie używa wyrażeń przyimkowych np. "przez las", "u ciebie", "w garść" itp. Dziecko w naturalny sposób i bez błędów używa zaimków wskazujących, (np. tam, tędy, tutaj), dzierżawczych (np. mój, twój, nasz), oraz wyrazów szeregujących ( liczebniki).
5. Rozwój zachowań społecznych i emocji. Rozwój zabawy.
- dziecko naturalnie i bez trudności uznaje autorytet osób innych niż rodzice. Zawsze chętnie i aktywnie uczestniczy w zabawach tematycznych. Świadomie i aktywnie stosuje się do zasad społecznych obowiązujących w grupie, zna i aktywnie respektuje zasady postępowania warunkujące bezpieczeństwo, dostrzega przy tym zagrożenia, potrafi ich unikać i zwracać na nie uwagę innym. W pełni współdziała z rówieśnikami w trakcie zabaw, zadań i gier. Aktywnie uczestniczy w grach z regułami i naśladowaniem. Dziecko posiada silne poczucie tożsamości płciowej. W pełni świadomie i trafnie na poziomie własnego rozwoju rozpoznaje i nazywa własne emocje oraz emocje innych osób, a także na poziomie zgodnym z możliwościami swojego rozwoju panuje nad własnym zachowaniem pod wpływem emocji. Nie reaguje agresją. Dziecko rysuje postać ludzką, rysunek jest w miarę kompletny czasem zdarzają się drobne pomyłki lub braki, potrafi skupić się na wykonywanej czynności około 20 minut. Stara się zawsze porządkować miejsce zabawy i nie wymaga interwencji innych osób. Prawie zawsze chce i stara się dokończyć rozpoczętą pracę. Jest silnie zmotywowane do działania, trudno się zniechęca. Aktywnie zabiera głos w czasie rozmów. Lubi opowiadać na forum i chętnie uczestniczy w rozmowach grupy. Czasem przerywa wypowiedzi innych osób, ale stara się ich słuchać i wie, że nie należy przerywać zdania rozmówcy. Unika bójek, szarpania i krzyków. Zdecydowanie odsuwa się od osób, które tego typu zachowania prezentują. W sytuacji trudnej, w której sobie nie radzi wie, że może prosić o pomoc i robi to bez zbędnych uwag i zachęty. Pomaga innym dzieciom spontanicznie, szybko dostrzega, że ktoś potrzebuje pomocy. Mówi o swoich potrzebach w sposób zrozumiały dla innych. Zdecydowanie unika obrażania się, gniewu lub złości w stosunku do osób dorosłych. Dziecko sporadycznie reaguje wobec innych dzieci gniewem lub złością. Raczej unika obrażania się. Obserwuje się, że dziecko nie dąży do ciągłego przebywania w pobliżu nauczyciela, a szczególnie wtedy, gdyby miało to utrudnić jego zabawę. Jest świadome swoich sukcesów i cieszy się z ociągniętych wyników. Dzieli się tą informacją z innymi. Chętnie eksperymentuje i bada zjawiska oraz przedmioty. Zdarza się, ze samo proponuje różnego rodzaju działania w tym zakresie. Lubi często zadaje pytania nauczycielowi lub innym osobom, w tym rówieśnikom.
6. Dominacja stronna.
- występuje zawsze dominacja jednorodna lewostronna. Dziecko jest lewooczne, leworęczne, lewonożne.
7. Pamięć, operacje myślowe.
Szeregowanie:
- sprawnie szereguje od najmniejszego do największego i odwrotnie, sprawie uzupełnia podane sekwencje.
Klasyfikowanie:
- dziecko sprawnie dobiera pary, uzupełnia brakującego elementu w zbiorze, buduje klasy przedmiotów (np. buty, trójkąty). Dziecko sprawnie rozdziela według np. kształtu, koloru, wielkości.
Myślenie przyczynowo-skutkowe:
- dziecko sprawnie układa obrazki we właściwej kolejności (np. jabłko -nadgryzione jabłko - ogryzek ). Nie obserwuje się w tym zakresie trudności u dziecka. Sprawnie układa historyjki obrazkowe.
Myślenie symboliczne:
- sprawnie dopasowuje schematy do przedmiotów, chłopiec sporadycznie ma trudności w kodowaniu symbolu do obrazka.
8. Umiejętność czytania i pisania.
- zawsze prawidłowo chwyta i trzyma ołówek lub kredkę. Jest sprawne manualnie: nie wymaga pomocy w prawidłowym wykonywaniu ruchów rozmachowych (pogrubianiu konturów dużych form, kolorowaniu dużych przestrzeni). Wykonuje je prawidłowo i bez trudności. Prawidłowo wykonuje czynności manualne (cięcie, naklejanie, wydzieranie, lepienie, nawlekanie), ćwiczenia graficzne (np. kolorowanie małych przestrzeni, wodzenie po śladzie szlaczka, rysowanie przez kalkę). Zazwyczaj prawidłowo określa kierunki na kartce. Tylko sporadycznie popełnia błędy. Bezbłędnie określa położenie przedmiotów w przestrzeni.
Prawidłowo dokonuje analizy i syntezy znaków graficznych. Zawsze ze skupieniem słucha czytany tekst. Sporadycznie wymaga pomocy w prawidłowym wyróżnianiu głosek w wyrazach. Potrafi podzielić zdanie na wyrazy. Tylko sporadycznie wymaga pomocy w prawidłowym dzieleniu zdania na wyrazy. Prawidłowo odpowiada na zadane pytania. Wyraża się poprawnie pod względem gramatycznym.
Zawsze zapamiętuje trzy obrazki, trzy znaki literopodobne pokazywane równocześnie lub kolejno. Dziecko zawsze poprawnie rozwiązuje proste zagadki. Zawsze z uwagą i zaangażowaniem słucha baśni, opowiadań i legend, w tym własnego regionu. Aktywnie uczestniczy w zabawach i grach teatralnych oraz pantomimie. Rozumie i ma utrwalone pojęcie wszystkich poznanych symboli. Bez trudności odczytuje zawarte w nich komunikaty.
9. Umiejętności matematyczne.
- chłopiec rozpoznaje i nazywa wszystkie cyfry, figury geometryczne. Rozpoznaje i nazywa wybrane znaki matematyczne samodzielnie. Rozpoznaje i nazywa wszystkie liczebniki porządkowe. Zawsze zapamiętuje trzy figury geometryczne pokazywane jednocześnie i kolejno. Dziecko jest gotowe do liczenia, ujmuje ilości np. dużo, mało. Bezbłędnie porównuje wielkości np. długi - krótki, gruby- chudy. Zawsze prawidłowo orientuje się w przestrzeni, rozpoznaje i nazywa kierunki.
10. Rozwój fizyczny.
- chłopiec zawsze i bez trudności wykonuje wszystkie zadania ruchowe oraz ćwiczenia zgodnie ze swoimi możliwościami rozwojowymi. Przechodzi 2- metrowy odcinek po wyznaczonym torze samodzielnie. Lubi skakać i ruszać się w rytm muzyki. Jest aktywne muzycznie. Bez trudności chodzi na palcach. Sprawnie rzuca i chwyta piłkę, biega i pokonuje przeszkody. W pełni sprawnie wykonuje ćwiczenia korygujące postawę ciała.
Analizując powyższe wyniki oraz dane zawarte w Skali Dojrzałości Szkolnej można zauważyć, że chłopiec dość dobrze opanował poszczególne umiejętności potrzebne do podjęci nauki w szkole. Jasia cechuje duża ciekawość otaczającego świata, chętnie zdobywa nowe wiadomości. Jest samodzielny, wykazuje inicjatywę w działaniu W zakresie umiejętności matematycznych prezentuje operacyjny poziom myślenia. Potrafi dostosować się do panujących zasad. Jest sprawny fizycznie, chętnie uczestniczy w zajęciach ruchowych. Jego umiejętności społeczne są na wysokim poziomie. Chłopiec nie opanował jeszcze umiejętności analizy i syntezy fonemowej (potrafi dokonać analizy i syntezy sylabowej, wyodrębnić pierwszą głoskę, wymienić słowa na podaną głoskę), nie podejmuje prób samodzielnego czytania, ale umiejętności te nie są objęte programem wychowania przedszkolnego w grupie dzieci pięcioletnich.

4.6. Analiza wyników badań i wnioski do dalszej pracy z dzieckiem.

Jan (5 lat i 5 miesięcy, od nowego roku szkolnego sześciolatek) jest chłopcem wesołym, otwartym, łatwo nawiązującym kontakty społeczne zarówno z dziećmi, jak i z osobami dorosłymi. Bardzo chętnie chodzi do przedszkola, lubi swoją grupę i jest lubiany przez rówieśników. Nie sprawia problemów wychowawczych, podporządkowuje się ustalonym regułom i zasadom, chociaż, jak twierdzi nauczycielka, jest bardzo ruchliwy. Chłopiec raczej unika sytuacji konfliktowych, jest empatyczny, chętnie pomaga innym dzieciom i paniom w przedszkolu. Czasami zdarza się, ze nadmiernie emocjonalnie reaguje na porażkę, trudno jest mu się pogodzić z faktem, że czegoś nie potrafi zrobić.
W zakresie czynności samoobsługowych jest bardzo samodzielny, szybko wykonuje poszczególne czynności. Sprawnie zapina guziki, zasuwa zamek błyskawiczny, przebiera się. Nie potrafi wiązać sznurowadeł.
Jaś jest chłopcem wysokim (jednym z wyższych w grupie przedszkolnej), dobrze zbudowanym, silnym. Porusza się sprawnie, jest dość zręczny. Jego ruchy są celowe. Prawidłowo trzyma narzędzie pisarskie i stosuje odpowiedni nacisk podczas rysowania, malowania itp. Chłopiec jednak niezbyt chętnie rysuje, rzadko podejmuje spontanicznie działalność grafomotoryczną. Wybiera inne techniki plastyczne, takie jak malowanie, lepienie z różnych mas, wycinanie, klejenie i chętnie łączy różnorodne techniki. Jest leworęczny.
W zakresie rozwoju intelektualnego Janka cechuje ogromna ciekawość otaczającego świata. Zadaje mnóstwo pytań, poszukuje odpowiedzi. Potrafi wyodrębnić istotne właściwości przedmiotów, dokonywać uogólnień, tworzyć pojęcia, klasyfikować. Ma dobrą pamięć, chętnie i sprawnie uczy się nowych piosenek, wierszyków. Chłopiec dobrze orientuje się w środowisku, w którym żyje, ma dobry zasób doświadczeń i wyobrażeń będących podstawą rozwoju pojęć wypowiada się w sposób swobodny, chętnie opowiada, wyraża własne sądy i opinie. Potrafi poprawnie wyciągać wnioski. Ma bogate słownictwo. Jego mowa jest jednak jeszcze nadal niewyraźna, charakteryzuje się niedojrzałością w realizacji głosek szeregu sz, ż, cz, dz oraz głoski r, co wg G. Demel (1978) zalicza go w poczet dzieci niedojrzałych do podjęcia nauki w szkole.
Reforma systemu edukacji zakłada obniżenie wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego. Do września 2012 roku obowiązek szkolny obejmuje dzieci siedmioletnie, zaś dzieci sześcioletnie mają prawo do rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej. W owym okresie przejściowym decyzję co do losów edukacyjnych sześciolatków podejmują rodzice, dlatego tak niezwykle ważna jest rzetelna diagnoza gotowości szkolnej dziecka. W związku z faktem, że Janek jest z końca roku (listopad 2005), a w jednej klasie mogą spotkać się dzieci z dwóch roczników (2004 i 2005) oraz to, że wady wymowy mają niekorzystny wpływ na funkcjonowanie szkolne, wydaje się jak najbardziej pożądane, aby Jaś pozostał w przedszkolu i kontynuował naukę jako sześciolatek w klasie „0”, a do szkoły do klasy I poszedł w wieku 7 lat.
Aby wspomóc rozwój chłopca i umożliwić mu pełne osiągniecie dojrzałości szkolnej należy:
- doskonalić jego artykulację poprzez systematyczne spotkania z logopedą i ćwiczenia w domu i przedszkolu,
- prowadzić liczne ćwiczenia usprawniające motorykę ręki wiodącej oraz koordynację wzrokowo-ruchową,
- pracować nad doskonaleniem analizy i syntezy słuchowej,
- wzmacniać odporność emocjonalną na porażkę,
- stwarzać możliwość do samodzielnego rozwiązywania problemów,
- kształtować obowiązkowość, systematyczność, punktualność oraz odpowiedzialność za własną pracę i postępowanie.
Do uzyskania satysfakcjonujących wyników niezbędna jest ścisła współpraca przedszkola z rodzicami

Zakończenie

Celem niniejszej pracy było ustalenie, czy zaburzenia artykulacji mają wpływ na gotowość szkolną dziecka sześcioletniego. Dzięki dokładnemu przestudiowaniu literatury przedmiotu oraz szerokim badaniom diagnostycznym i obserwacjom chłopca udało mi się poznać i usystematyzować umiejętności Jasia oraz problemy, z jakimi się chłopiec boryka.
Jak wskazuje literatura, prawidłowy rozwój mowy stanowi, obok właściwego poziomu funkcji intelektualnych, percepcyjnych i motorycznych, bardzo istotny element dojrzałości szkolnej dziecka. Od ucznia rozpoczynającego naukę w klasie I oczekuje się swobodnego wypowiadania się na bliskie mu życiowo tematy, umiejętności powtórzenia usłyszanego opowiadania, słownego opisu obrazków, powiedzenia z pamięci wierszyka czy też tekstu piosenki. Dziecko w tym wieku powinno mówić pełnymi zdaniami, poprawnie zbudowanymi pod względem gramatycznym oraz prawidłowo wymawiać wszystkie dźwięki ojczystego języka. Wpływ zaburzeń mowy na trudności w nauce przejawia się w przedmiotach, które wymagają od niego poprawnego pisania i czytania oraz wypowiadania się. Dzieci z wadami artykulacyjnymi popełniają błędy nie tylko w czytaniu ale i w pisaniu, ponieważ dziecko rozpoczynające naukę pisze tak, jak mówi.
Uważam, że mimo wysokiej gotowości fizycznej, społecznej i intelektualnej badane dziecko nie jest jeszcze gotowe do podjęcia nauki w szkole, gdyż zaburzenia artykulacji w zakresie głosek szeregu szumiącego (sygmatyzm) oraz głoski r (rotacyzm) mogłyby w znacznej mierze utrudnić mu prawidłowy start szkolny. Rok, który spędzi w klasie „0” da mu możliwość wyrównania opóźnień artykulacyjnych oraz szansę wzmocnienia odporności emocjonalnej. Dodatkową trudność dla Jasia mogłoby stanowić znalezienie się w jednej klasie z dziećmi starszymi o niemalże dwa lata, a co za tym idzie większymi, bardziej silnymi, z bogatszym doświadczeniem społecznym i intelektualnym.
Ponieważ przyszły rok szkolny 2011/2012 nadal jest rokiem przejściowym dla systemu edukacji, wielu rodziców sześciolatków boryka się z dylematem, co będzie lepsze dla ich dziecka: pozostanie w przedszkolu czy pójście do I klasy? Rodzice Jasia po zapoznaniu się z wynikami tejże pracy uznali, że powinni pozwolić chłopcu wyrównać braki artykulacyjne w przedszkolu, a pierwszą klasę chłopiec rozpocznie dopiero w kolejnym roku szkolnym. Ponieważ to właśnie w przedszkolu jest czas na prawidłowe przygotowanie dziecka do szkoły pod każdym względem: motorycznym, intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, a także pod względem mowy, wraz z rodzicami i nauczycielkami Jasia uważamy, że dzięki podjętej decyzji chłopiec w przyszłości podejmie naukę z sukcesem.