Zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej

Zajęcia socjoterapeutyczne i psychoedukacyjne dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej
Kl. I-III

Wstęp
Osobowość każdego młodego człowieka kształtuje się w zetknięciu z otaczającym światem. Sztuka, jako zjawisko szeroko pojęte może dopomóc w rozumieniu rzeczywistości oraz budowaniu do niej pozytywnego stosunku.
Szeroko rozumiana arteterapia jest definiowana, jako "układ poglądów i czynności ukierunkowanych na utrzymanie i podnoszenie poziomu, jakości życia ludzi przy pomocy szeroko rozumianych dzieł sztuki i uprawiania sztuki"

(E. Grzebyk).
Arteterapia pomaga uzewnętrznić emocje, pragnienia, dążenia, myśli. Jest formą komunikacji z samym sobą i z innymi ludźmi. W trakcie zajęć możliwa staje się zmiana sposobu odbioru otaczającej rzeczywistości. Dzięki niej dziecko zaczyna nabierać dystansu w stosunku do własnych, niekiedy trudnych przeżyć, uczuć i doświadczeń. Dzięki arteterapii można kształtować i rozwijać inteligencję emocjonalną a szczególnie takie jej aspekty, jak identyfikowanie własnych stanów emocjonalnych oraz wyrażanie ich w społecznie akceptowany, nieraniący innych sposób. Ponadto wzmacnia przekonanie, iż można bez poczucia winy i lęku przed karą przyznać się do przeżywania buntu, cierpienia i wielu innych negatywnych emocji.
Sztuka pomaga kształtować osobowość dziecka - z jednej strony stwarza możliwość ujawnienia stłumionych uczuć, zaś z drugiej strony przejmuje nad nimi kontrolę i uwalnia od napięć. Wpływa również na samoocenę i poczucie własnej wartości. Jest sposobem porozumienia z sobą i innymi. Podstawowym celem arteterapii jest ujawnienie zahamowań blokujących poznanie, uczenie się, rozwój zdolności, kształtowanie osobowości. Jej założeniem jest odkrycie nowych możliwości i osiągnięcie zmian w zachowaniu.

Cele warsztatów arteterapeutycznych
Cel główny programu:
1. Wzbudzanie emocji wywierających korzystny wpływ na zaspakajanie potrzeby samorealizacji dziecka oraz przejawiane przez niego formy aktywności
Cele szczegółowe programu:
1. Pobudzanie wszechstronnego rozwoju ucznia.
2. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień plastycznych.
3. Stwarzanie możliwości własnych wypowiedzi za pomocą różnorodnych środków artystycznych.
4. Rozbudzanie komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
5. Stwarzanie możliwości porozumiewania się w grupie.
6. Uaktywnienie i otwarcie się ucznia mającego problemy z nawiązywaniem kontaktów rówieśniczych.
7. Podnoszenie poziomu akceptacji siebie i innych.
8. Rozładowywanie negatywnych napięć, emocji i agresji.
9. Uczenie się wyrażania trudnych emocji w sposób społecznie akceptowany.
10. Zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadanie.
11. Wdrożenie w proces twórczy prac i przedmiotów praktycznych, potrzebnych
i estetycznych.
12. Rozwijanie sprawności manualnej.
13. Kształtowanie wyobraźni i inwencji twórczej.
14. Kształtowanie samodzielności i konsekwencji w działaniu.
15. Uczenie się spędzania wolnego czasu w sposób twórczy.
Organizacja zajęć:
1. Zajęcia będą odbywać się raz w tygodniu (2x po 45 min).
2. Grupa docelowa będzie liczyła 10 dzieci.
3. I tura – marzec 2011r. – czerwiec 2011r. – klasy pierwsze.
II tura – wrzesień 2011r. – czerwiec 2012 – kontynuacja; klasy drugie.
III tura – wrzesień 2012r. – czerwiec 2013r. – kontynuacja; klasy trzecie.
4. Działania skierowane do grupy dzieci ze stwierdzonymi zaburzeniami w zachowaniu, niską samooceną, nieśmiałością, trudnościami szkolnymi.
5. Planowe działania ukierunkowane na odkrycie nowych możliwości i osiągnięcie zmian w zachowaniu dziecka.
6. Wykorzystanie metod pracy opartych na spontanicznej aktywności dziecka,
dostosowanych do możliwości percepcyjnych uczestników zajęć.
7. Każde zajęcia będą rozpoczynały się i kończyły zabawą integracyjną.
8. Udział w zajęciach będzie opierał się na dobrowolności i spontaniczności. Zasadą zajęć będzie nadanie większego znaczenia doznaniom dzieci podczas samego procesu „tworzenia”, niż jego wytworom.
9. W celu osiągnięcia założonych efektów zajęcia będą prowadzone w sposób systematyczny i ciągły.
Formy i metody pracy:
Wśród sugerowanych metod w ramach zajęć arteterapeutycznych należy wymienić wszystkie te, które pozwolą zrozumieć temat, wyobrazić sobie efekt końcowy, obserwować i praktycznie uzmysłowią proces tworzenia, pobudzą do ekspansji plastycznej, a mianowicie opartych na obserwacji, słowie i czynnościach praktycznych.
Są to:
a. pokaz – angażujący zarówno wzrok, dotyk i inne zmysły;
b. praca z książką – albumy, przykłady prac i rozwiązań, lektura, poezja;
c. obserwacja, eksperyment, wycieczka – dzięki którym dzieci są wdrażane do logicznego myślenia i zapamiętywania;
d. pogadanka – polegająca, choć w niewielkim stopniu na wymianie informacji nauczyciel – uczeń;
e. projektowanie, modelowanie, kopiowanie – czyli metody praktycznego działania.


Sama arteterapia w swoich działaniach przybiera wiele różnych form. Wyróżniamy, więc:
1. Dramatoterapia czyli psychodrama, czyli teatroterapia – terapia poprzez przygotowanie spektakli teatralnych i uczestniczenie w nich poprzez odgrywanie ról.
ŚRODKI REALIZACJI:
a. przygotowywanie teatrzyków lalek i cieni;
b. wykonywanie inscenizacji i improwizacji;
c. praca z dramą na różnych zajęciach.
2. Terapia plastyczna z chromoterapią – terapia za pomocą różnych sztuk i technik plastycznych oraz kolorów.
ŚRODKI REALIZACJI:
a. tworzenie prac plastycznych za pomocą różnych technik: malowanie pędzlem, palcami, rysowanie, lepienie z gliny, masy solnej, rzeźbienie, modelowanie, wycinanie, wydzieranie.
3. Muzykoterapia z choreoterapią – obejmuje oddziaływanie za pomocą muzyki.
ŚRODKI REALIZACJI:
a. akompaniowanie do śpiewu z wykorzystaniem instrumentów muzycznych oraz klaskania, tupania itp.;
b. przedstawianie ruchem treści usłyszanej melodii;
c. wykonywanie ćwiczeń rytmiczno – ruchowych przy zabawach rytmicznych;
d. improwizacje ruchowe;
e. ćwiczenia oddechowe.
4. Biblioterapia z poezjoterapią – czyli terapia z wykorzystaniem odpowiednio
dobranej literatury – książek, publikacji literackich, poezji, albumów.
ŚRODKI REALIZACJI:
a. czytanie i analizowanie wybranych, odpowiednich do wieku lektur, bajek
i poezji;
b. próby zmian treści lub zakończenia opowiadania, bajek;
c. samodzielne tworzenie poezji, bajek.
5. Terapia zajęciowa - terapia poprzez wykonywanie określonych zajęć i prac ręcznych.
ŚRODKI REALIZACJI:
a. tworzenie prac ręcznych z różnych materiałów;
b. projektowanie i wykonywanie dekoracji i rekwizytów do przedstawień teatralnych i inscenizacji.
Bloki tematyczne realizowane w ramach zajęć socjoterapeutycznych
i psychoedukacyjnych dla dzieci z zaburzeniami komunikacji społecznej
1. „Poznajmy się” – gry i zabawy integrujące grupę.
2. „Moje miejsce w grupie rówieśniczej” – zajęcia z zastosowaniem wybranych technik arteterapii.
3. „Mój największy problem. Moja główna wada i zaleta” - swobodna ekspresja twórcza.
4. „Zapanuj nad złością” – zajęcia z zastosowaniem wybranych technik arteterapii.
5. „Dobro i zło. Trzy życzenia”. – zajęcia z zastosowaniem terapii zajęciowej
i dramatoterapii.
6. „Muzyczna przygoda” – zajęcia z zastosowaniem muzykoterapii.
7. „Nastrój dzisiejszego dnia. Grupa wspina się na górę” – zajęcia
z zastosowaniem dramatoterapii i terapii zajęciowej.
8. „Bez złości mamy więcej radości” – zajęcia z zastosowaniem biblioterapii.
9. „Mój talizman” – zajęcia z zastosowaniem terapii zajęciowej.
10. „Leczniczy taniec z talizmanem” – zajęcia z zastosowaniem choreoterapii.
11. „Rozwijanie wyobraźni i twórczego myślenia – tworzymy poezję: Wiosna
w poezji, Zwierzęta w sztuce” – zajęcia z zastosowaniem poezjoterapii.
12. „Muzyka leczy” – zajęcia z elementami muzykoterapii wg. mobilnego modelu rekreacji muzyczno – ruchowej dr Macieja Kieryło.
13. „Wychowawcza rola wierszy J. Brzechwy czyli jak uczyć dobrego wychowania” – zajęcia z wykorzystaniem elementów tertroterapii.

14. „Czego nie lubię w ludziach? Ja i moja grupa” – zajęcia z elementami arteterapii.
15. Przeżywanie losów bohaterów i wcielenie się w ich postacie przy jednoczesnym analizowaniu i rozwiązywaniu własnych problemów - bajki terapeutyczne (do wyboru) „Mrok i jego przyjaciele”, „Lisek Łakomczuszek”, „Perła” – zajęcia z elementami biblioterapii i teatroterapii.
16. Zabawy teatralne rozwijające koncentrację, dyscyplinę oraz ekspresję emocji.
17. „Umiemy rzeźbić”
Spodziewane efekty po przeprowadzeniu wyżej wymienionych zajęć:
Dziecko:
a. wyraża swoje myśli, emocje, przeżycia w sposób społecznie akceptowany,
b. przeżywa sukces,
c. czuje się zauważone i docenione,
d. nabywa większej pewności siebie,
e. podwyższa własny poziom samooceny i samoakceptacji,
f. nawiązuje prawidłowe kontakty rówieśnicze,
g. jest wrażliwe na potrzeby innych,
h. potrafi pracować w grupie,
i. rozwija własną wrażliwość estetyczną.