Dostosowanie wymagań edukacyjnych dla ucznia z dysleksją na lekcjach języka obcego

„Skoro dziecko z dysleksją nie uczy się w taki sposób, w jaki ty je uczysz, to czy nie możesz uczyć go w taki sposób, w jaki ono się uczy?” Dr Harry T. Chasty

Dostosowanie wymagań edukacyjnych dla ucznia z dysleksją na lekcjach języka obcego.

Czy dysleksja jest darem, jak przekonuje nas Ronald Davis, autor książki Dar dysleksji, czy raczej problemem całego życia? Jeszcze dwadzieścia lat temu niewielu pedagogów znało te specyficzne trudności w uczeniu się, czytaniu i pisaniu. Czy dużo się zmieniło od tego czasu?
Rodzice uczniów z dysleksją ciągle muszę zwracać uwagę nauczycieli na problemy swoich dzieci. Uczeń z dysleksją, przez nauczycieli i otoczenie często jest uważany za leniwego, nieuważnego, niedojrzałego, „starającego się niewystarczająco” lub sprawiającego problemy wychowawcze. W rzeczywistości taki uczeń jest błyskotliwy i obdarzony dużą wyobraźnią. Dodatkowo, wykazuje wysoką inteligencję emocjonalną, a przez swoje niepowodzenia w szkole czuje się mniej inteligentny niż inni i ma kiepską samoocenę. W jaki sposób pomóc tym uczniom i zmotywować ich do pracy?
Trudności w uczeniu się pod postacią dysleksji rozwojowej są widoczne na wszystkich przedmiotach i występuje coraz częściej. Badania w Polsce określają odsetek dysleksji na 9–10% (Bogdanowicz, Jaklewicz 1968–1982). Oznacza to, że w przeciętnej klasie 2 do 4 uczniów ma tego typu problemy. Przyczynami najczęściej są zaburzenia funkcji percepcyjno motorycznych (spostrzegania wzrokowego, słuchowego, motoryki) i ich współdziałania (integracji percepcyjno motorycznej), funkcji językowych, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Co powinien zrobić nauczyciel jeśli w jego klasie pojawi się uczeń z dysleksją? Po pierwsze zapoznać się z opinią PPP i przeanalizować dane zawarte w opinii. Każdy uczeń z dysleksją jest inny i inny jest stopień jego trudności w uczeniu się. Po drugie, należy zapoznać się z literaturą dotyczącą specyficznych trudności czy zaburzeń, jakie występują u danego ucznia. Jeśli poznamy specyfikę problemu, łatwiej będzie nam planować i dostosowywać metody pracy. Po trzecie należy ustalić, w jaki sposób te zaburzenia będą utrudniały uczniowi naukę i nabywanie umiejętności. Można też rozważyć posadzenie ucznia w miarę możliwości blisko nauczyciela: celem takiego zabiegu jest możliwość obserwacji ucznia i udzielenia mu pomocy, gdy ten będzie jej potrzebował. Daje to też możliwość wglądu aby upewnić się, czy uczeń zrozumiał polecenia lub zadania tekstowe.
Co w praktyce oznacza dla nauczyciela dostosowanie wymagań edukacyjnych? Po pierwsze wybranie odpowiednich metod i form pracy. Osoby z dysleksją najczęściej korzystają z myślenia niewerbalnego (myślenie obrazami). I tu można zastosować mnóstwo pomocy wizualnych. Nauczyciele języków obcych nie zdają sobie czasami sprawy, że są bardzo dobrze przygotowani do nauczania uczniów ze specyficznymi trudnościami. Na co dzień operują zestawem narzędzi dydaktycznych, które angażują najwięcej zmysłów (np. running dictation, memo, bingo). Należy unikać monotonni i wprowadzać różnorodne ćwiczenia, aby nie męczyć uczniów z trudnością w koncentracji i podzielności uwagi. Polecenia wydawane przez nauczyciela powinny być precyzyjne, ponieważ nadmiar poleceń do wykonywania w krótkim czasie utrudnia koncentrację uwagi. Preferowane są metody wielozmysłowe, czyli takie, które angażują równomiernie wszystkie zmysły. Trudności w zapamiętywaniu nowych słów można pokonać poprzez wielokrotne powtarzanie, wracanie do opanowanej wcześniej partii materiału, ale za każdym razem wykorzystując inny zestaw gier, zabaw i zadań. Na przemian korzystając z materiału literowego i werbalnego. Dzieci z dysleksją często mają trudności z zapamiętywaniem materiału uporządkowanego w sekwencje. Nauczanie powinno opierać się na ćwiczeniach utrwalających pamięciowe mechanizmy mowy, a więc wykorzystujących: teksty piosenek i wierszyki w których prezentowane są nazwy miesięcy lub pory roku. Dużym wsparciem dla naszych uczniów będzie pamięć kinestetyczna. Niech zajęcia nie będą statyczne, polegające na monotonnym wykonywaniu zadań w zeszycie ćwiczeń lub na tzw. kserówce. Wprowadźmy jak najwięcej ruchu (np. running dictation, dramma, pracowanie na dużych kartkach w grupie).
Po drugie należy zastanowić się jakie formy i sposoby sprawdzania wiadomości będą adekwatne. Czy podyktowanie trzydziestu słówek na kartkówce jest odpowiednie, aby sprawdzić znajomość słownictwa naszego ucznia? Wiadomo, że uczymy się słów w kontekście językowym. Może lepiej podawać słówka w tzw. kolokacjach zamiast wymagać aby nasz podopieczny nauczył się wyrwanych słów z czytanki.
Pisemne sprawdziany muszą ograniczać się do sprawdzanych wiadomości, wskazane jest zatem stosowanie testów wyboru, zdań niedokończonych, tekstów z lukami- pozwoli to dziecku skupić się na kontrolowanej tematyce, a nie na poprawności pisania. Może warto zamiast podania tłumaczenia, poprosić ucznia aby połączył nowe słowo z definicją. Sprawdzanie wiadomości powinno odbywać się dość często i dotyczyć krótszych części materiału. Często uczeń ma wrażenie, że wie więcej niż napisał, dopytajmy go ustnie a gwarantuję, że ta chwila kiedy nasza uwaga jest skierowana tylko na jednego ucznia wzmocni w nim motywację do nauki. Ważne jest aby nagradzać takiego ucznia nawet za niewielkie efekty, oceniać wysiłek ucznia, a nie efekty, które są niewspółmierne do włożonego trudu. Nie obniżać oceny za mało płynne czytanie i nie omawiać błędów na forum klasy. Świadomy problemu nauczyciel powinien pamiętać, aby nie stwarzać atmosfery zdenerwowania i napięcia emocjonalnego poprzez gwałtowne wywołanie do tablicy. Należy raczej odpytywać z miejsca w spokojnej atmosferze.
Bardzo trudno jest indywidualizować naukę jeśli pracujemy na lekcjach z całym zespołem klasowym. Znacznie łatwiej jest nauczycielom języków obcych, którzy na co dzień pracują z grupą uczniów (maksymalnie 24 osobową). Oto kilka moich pomysłów jak sprawić aby lekcje języka obcego były przyjazne dla uczniów z dysleksją:

1. Indywidualizacja pracy z uczniem ze stwierdzoną dysleksją rozwojową:
a. w fazie prezentacji leksyki zwolnić tempo wypowiadanych słów i zwrotów, a nawet wypowiadać je przesadnie poprawnie,
b. nowe wyrazy objaśniać za pomocą polskiego odpowiednika, w formie opisowej, podania synonimu, antonimu, obrazka, tworzenia związku z nowym wyrazem,
c. zachęcanie do używania słownika obrazkowego w celu utrwalenia leksyki np.: http://www.diki.pl/ , http://www.learningchocolate.com/ ,
d. zwiększać motywację ucznia do nauki języka angielskiego przez korzystanie z platformy edukacyjnej Oxfordenglishonline lub MyEnglishLab
e. w zapamiętywaniu pisowni stosować wyobrażanie wyrazu, literowanie, pisanie palcem na ławce, pisanie ze zróżnicowaniem kolorystycznym liter,
f. przy odczytywaniu tekstu przez nauczyciela pozwalać na korzystanie z podręcznika,
g. w nauczaniu gramatyki można stosować algorytmy w postaci graficznej wykresów, tabeli, rysunków,
h. podczas prezentacji materiału zestawiać zjawiska gramatyczne języka polskiego ze zjawiskami gramatycznymi charakterystycznymi dla języka obcego,
i. prowadzić rozmówki na tematy dotyczące uczniów,
j. dawać więcej czasu na wypowiedzi ustne i prace pisemne,
k. liberalnie oceniać poprawność ortograficzną i graficzną pisma,
l. oceniać za wiedzę i wysiłek włożony w opanowanie języka, kłaść większy nacisk na wypowiedzi ustne.
m. wyrabiać nawyk autokorekty, nie podkreślać błędów w pracy pisemnej na czerwono, ale raczej stosować inny kolor i oznaczać typ błędu na marginesie, po to aby uczeń sam poprawił pracę,
n. dostrzegać i chwalić za wysiłek wykonany do wykonania zadania,

2. Pozostawienie więcej czasu na wykonanie zadań związanych z pisaniem (na kartkówkach i pracach klasowych)


Bibliografia:
„Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów”, M. Bogdanowicz, A. Adryjanek
‘Dyslexia In the English Classroom’, A. Butkiewicz, K. Bogdanowicz
http://www.dardysleksji.pl/
http://www.dardysleksji.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=58