Konspekt lekcji wychowawczej w klasie V "Jak spędzimy tegoroczne andrzejki?"

Data:
28 listopada 2007 rok

Klasa:
5

Prowadzący:
Anna Zięba

Czas trwania:
45 minut

Cele lekcji:
o Zapoznanie wychowanków z ludowymi wierzeniami związanymi
z Wigilią św. Andrzeja;
o Kultywowanie ludowych tradycji związanych z andrzejkami;
o Integrowanie grupy i wyrabianie właściwych postaw poprzez wspólne zabawy.
Metody nauczania:
- podające
- aktywizujące (gry i zabawy)

Formy organizacji klasy:
- praca z całą klasą.


Przebieg lekcji:

Sytuacja dydaktyczna Czynności nauczyciela Czynności ucznia
1. Czynności organizacyjne.
Na początku lekcji nauczyciel sprawdza listę obecności oraz zapoznaje uczniów z tematem lekcji.
Uczniowie po potwierdzeniu swojej obecności zapisują temat lekcji w zeszytach.
2. Lekcja właściwa. Na początku nauczyciel inicjuje pogadankę na temat andrzejek i wróżb andrzejkowych. Pyta wychowanków, czy wiedzą, gdzie ma początek to święto i czy znają jakieś andrzejkowe wróżby. Jeżeli nie wiedzą, nauczyciel informuje, że wróżby to stary jak ludzkość sposób na poznanie niepewnej przyszłości. Wierzono, że są dni, kiedy duchy przodków wracają na ziemię i odsłaniają przed nami odrobinę nieznanego. Wróżbom miłosnym sprzyjał początek adwentu. Panny wróżyły zamążpójście w wigilię świętego Andrzeja (tj. 29 listopada), a kawalerowie w przeddzień świętej Katarzyny.

Następnie nauczyciel prosi jednego z uczniów o przeczytanie krótkiej notatki na temat ludowych wierzeń związanych z andrzejkami (Załącznik nr 1).
następnie nauczyciel proponuje uczniom zabawę, która będzie miała na celu poznanie niektórych wróżb andrzejkowych w praktyce.

Uwaga!
Opis poszczególnych wróżb zawiera Załącznik nr 2.
Uczniowie biorą czynny udział w rozmowie z nauczycielem.

Wybrany uczeń czyta notatkę przygotowaną przez nauczyciela.

Uczniowie robią miejsce w sali, ustawiają stoliki, a następnie wraz z nauczycielem wykonują następujące wróżby:
• Kubeczki „Kim będę?”
• Rzucanie kości
• Kim zostanę w przyszłości
• Moneta w studni
3. Czynności końcowe. Na zakończenie lekcji nauczyciel podkreśla fakt, że dokonywane przez uczniów wróżby to tylko zabawa i że nie powinny one być brane na poważnie, dziękuje uczniom za współpracę oraz żegna się z klasą.
Uczniowie żegnają się z nauczycielem i wychodzą z klasy.
Załącznik nr 1.

WIGILIA ŚW. KATARZYNY I ŚW. ANDRZEJA

Niegdyś były to wieczory wróżb poświęconych miłości i małżeństwu. Podczas pierwszych kawalerowie mogli się dowiedzieć, jaka przypadnie im żona, a drugiego – panny odgadywały, kto zostanie ich mężem. Katarzynki (24 listopada), jako dzień wróżb wyłącznie chłopców, odeszły prawie w zapomnienie. Pozostały andrzejki (29 listopada), będące już tylko zabawą połączoną ze wspólnymi wróżbami dziewcząt i chłopców.
W tradycyjnym kalendarzu było kilka takich przedświątecznych wieczorów, które uważano za najlepszy czas na wróżby. Przyszłość przepowiadano ze znaków na niebie, z wyglądu i zachowania roślin lub zwierząt, z różnych przedmiotów codziennych i niecodziennych, takich jak: łyżki, miotły, polana, węgielki czy igły, wreszcie ze snów.
Katalog wróżb chłopięcych nie był zbyt urozmaicony i nie stały się one tak popularne, jak panieńskie wróżby andrzejkowe. Kawaler, kładąc się spać, wkładał pod prześcieradło kobiecą bieliznę, a pod poduszkę karteczki z wypisanymi imionami dziewcząt. I gotowe! W nocy śnił o ukochanej, a rankiem sięgał pod poduszkę i już wiedział, jak ma ona na imię. Mógł też wstawić do wody ściętą gałązkę wiśni albo czereśni. Jeśli zakwitła w wigilię Bożego Narodzenia, oznaczało to szybki ślub z ukochaną.
Woda i ogień były bardzo pomocne we wróżeniu. Dziewczęta puszczały na wodę igły albo świece. Jeżeli się spotkały, znaczyło to, że para zostanie skojarzona. W niektórych regionach świece osadzano w łupinach orzechów, przyczepiając do nich karteczki z imionami dziewcząt i chłopców. Te, które podpłynęły do siebie, wróżyły rychły ślub połączonej parze. Panny na wydaniu paliły strzępki papieru i kłębki kądzieli, by z ich cieni i sposobu spalania wnioskować o możliwości połączenia się z ukochanym chłopcem.
Ślepy los kierował ręką dziewczyny wyciągającej spod talerzy ukryte pod nimi przedmioty. Pierścionek albo wstążka z czepca mężatki oznaczały ślubny kobierzec, różaniec czy książeczka do nabożeństwa – klasztor, listek lub kwiatek – staropanieństwo, mirt – drużbowanie, lalka ze szmatek – nieślubne dziecko, ziemia – śmierć.
Przepowiadanie przyszłości było możliwe tylko w czasie niezwykłym. W kulturze tradycyjnej za taki uważano przełom jesieni i zimy. Wtedy obecne wśród ludzi duchy mogły odsłonić tajemnice przyszłości. Nie czyniły tego jednak wprost. Przedmioty, rośliny i zwierzęta biorące udział w zabiegach wróżbiarskich służyły nawiązaniu kontaktu, dialogu z przybyszami z innego świata. Do człowieka należała interpretacja przekazanych mu znaków. W ten sposób ludzie wespół z istotami nadprzyrodzonymi (świętymi, duszami, duchami, demonami) podtrzymywali istnienie świata, dbając, by z końcem jednego czasu rozpoczynał się drugi.

W wigilię św. Andrzeja panny dawały upust swojej pomysłowości w odczytywaniu przyszłości z różnych znaków. Podobnie jak chłopcy, losowały włożone pod poduszkę karteczki z imionami. Sny również były prorocze, tym bardziej, że dziewczęta szły spać po całym dniu poszczenia i gorących modlitw do św. Andrzeja, aby przyśnił się wymarzony kawaler przeznaczony na męża – piękny, mądry, dobry, bogaty itp. By uchronić się w tę noc przed sennymi koszmarami, połykały trzy ząbki czosnku.

Zwierzęta były bardzo dobrymi pośrednikami w zdobywaniu wiedzy o przyszłości, przede wszystkim o kolejności wychodzenia za mąż dziewcząt biorących udział we wróżeniu. Każda z panien szykowała wcześniej placki, kulki z ciasta lub tłuszczu, kości z nóżek cielęcych. Podsuwały te smakołyki wpuszczonemu do izby psu. Ta, której kulkę zjadł jako pierwszą, miała pierwsza wyjść za mąż. Podobnie postępowały z kogutem, któremu rozsypywały ziarno na podłodze. Ta, spod której nóg najpierw je wydziobywał, najwcześniej miała zostać mężatką. We wróżeniu pomagały również inne zwierzęta, takie jak kot, gąsior, chrząkające świnie czy kraczące wrony.


Załącznik nr 2.

Opis wróżb:

• Kubeczki „Kim będę?”

Nauczyciel kładzie na stole krzyżyk, obrączkę, kwiatek, monetę oraz lalkę i przykrywa je filiżankami. Następnie kilkakrotnie zmienia kolejność ich ustawienia, a jeden z wychowanków losuje jedną filiżankę. Wylosowany przez ucznia przedmiot wskaże, co go czeka w przyszłości:
Krzyżyk – życie w klasztorze
Obrączka – małżeństwo
Kwiatek – staropanieństwo
Lalka – nieślubne dziecko
Moneta - bogactwo

• Rzucanie kości.

Każdy z uczniów bierze do ręki trzy kostki do gry, a następnie rzuca je w zaznaczone miejsce oraz liczy, ile oczek wypadło. Liczba wyrzuconych przez ucznia oczek wskazuje, co jest jego przeznaczeniem:
3 – szczęście
4 – przykrość
5 – spełnienie marzeń
6 – coś zgubisz
7 – kłopoty w szkole
8 – coś wisi w powietrzu
9 – poznasz nowego przyjaciela
10 – będziesz mieć rodzeństwo
11 – złapiesz katar
12 – dobre wieści
13 – smutek
14 – możesz liczyć na pomoc
15 – potrzebujesz opieki
16 – podróż
17 – zmiana planów
18 – wielki sukces

• Kim zostanę w przyszłości?

Nauczyciel przygotowuje wcześniej kartki z narysowanymi przedmiotami: grzebień, mapa, igła, kwiatek, lusterko, bułka, pędzel, dziennik, zegarek. Każdy z uczniów podchodzi do stolika, na którym rozłożone są karteczki (obrazkami do dołu) i losuje jedną z nich. Wylosowany przez ucznia przedmiot wskaże, jaki zawód będzie on wykonywał w przyszłości:
Grzebień – fryzjer
Mapa – podróżnik
Igła – krawiec
Kwiatek – ogrodnik
Lusterko – modelka
Bułka – piekarz
Pędzel – malarz
Dziennik – nauczyciel
Zegarek – zegarmistrz

• Moneta w studni

Na środku sali stoi miska wypełniona wodą. Każde dziecko dostaje do ręki grosik i wypowiadając zaklęcie „Hokus – pokus. Czart mary. Aby wróżby się spełniły, złóżmy dary.” wrzuca monetę do miski. Rzut odbywa się przez lewe ramię. Czyja moneta wpadnie do wody, ten ma szansę na spełnienie swoich marzeń.