Metody pracy w edukacji przedszkolnej

METODY PRACY W EDUKACJI EKOLOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU


Kontakt z naturą spełnia wielostronną rolę w rozwoju dzieci. Małe dziecko obcuje z przyrodą w sposób czynny i włącza ją do swoich zabaw. Dzieci poznają przyrodę wszystkimi zmysłami i reagują na nią w sposób bezpośredni, czynny, radując się życiem. Przyroda jest naszym pomocnikiem w rozbudzaniu nowych zaciekawień i zainteresowań dzieci. Zadaniem nauczyciela jest zwrócenie uwagi każdego dziecka na bogactwo i różnorodność obiektów oraz zjawisk a także przygotowanie określonych upraw i hodowli oraz okazów przyrodniczych, a także wdrażanie do wnikliwego, aktywnego, emocjonalnego ich spostrzegania i przeżywania. Dzieci przedszkolne poznają przyrodę w rozmaity sposób. W sposób pośredni przez poznawanie za pomocą obrazów, dźwięków i mowy, ale przede wszystkim przez bezpośredni kontakt z jej obiektami i zjawiskami.
Czynne poznawanie przyrody szczególnie sprzyja kształtowaniu stosunku dziecka do zwierząt i roślin, gdyż angażuje się ono uczuciowo hodując je i pielęgnując. Osobiste zaangażowanie pozwala dziecku zrozumieć potrzebę ochrony przyrody, tworzenia rezerwatów dla ginących roślin i zwierząt, a przede wszystkim ułatwia dostosowanie własnego postępowania do obowiązujących na co dzień zasad.
Zaznajamianiu dzieci z przyrodą służą metody czynne powiązane z percepcyjnymi i słownymi. Wśród metod czynnych wyróżniamy:
• metodę samodzielnych doświadczeń
• metodę kierowania własną działalnością
• metodę zadań stawianych dziecku
• metodę ćwiczeń utrwalających
Metoda samodzielnych doświadczeń umożliwia dziecku obcowanie z przyrodą wyłącznie z własnej potrzeby (w czasie zabaw dowolnych na powietrzu, na trawie, na piasku, wśród drzew). Przyroda dostarcza wówczas tworzywa do zabaw tematycznych, konstrukcyjnych, pobudza do zabaw badawczych. Z własnej inicjatywy dzieci podejmują różne prace i obserwacje np. wyrywają zauważone na zagonkach chwasty, przyglądają się rybkom w akwarium.
Metoda kierowania własną działalnością dzieci polega na popieraniu przez nauczycielkę ich inicjatywy, wspomaganiu ich wysiłków w przezwyciężaniu trudności, podtrzymywaniu każdej samodzielnej obserwacji, udzielaniu potrzebnych wyjaśnień. Metoda zadań odnosi się przede wszystkim do hodowli w pokoju lub ogrodzie oraz różnych zajęć organizowanych przez nauczycielkę w przedszkolu lub na wycieczce. Towarzyszą jej obserwacje, rozmowy z dziećmi, pogadanki, opowiadanie nauczycielki.
Metodą zadań prowadzi się prace poświęcone hodowli roślin i zwierząt mające na celu nabywanie przez dzieci elementarnych umiejętności w zakresie pielęgnacji i uprawy. Zadania wynikające z uprawy roślin w ogrodzie zapoznają dzieci z kolejnością prac, które należy wykonać, poczynając od wyboru odpowiednich nasion lub sadzonek aż do zbierania plonów. Do zadań dzieci należy także gromadzenie zbiorów przyrodniczych, suchych nasion na karmę dla ptaków i tworzywa wykorzystywanego w zabawach i pracach plastyczno-konstrukcyjnych.
Metoda ćwiczeń pobudza dzieci do powtarzania różnych czynności i utrwalających wcześniej nabyte umiejętności. To, do czego dzieci same doszły, to co same zbadały zapamiętają znacznie łatwiej i bardziej trwale niż to, co usłyszą lub wyuczą się na pamięć. Nie chodzi tylko o wiadomości, ale przede wszystkim o duże wartości wychowawcze ćwiczeń i doświadczeń przyrodniczych wykonywanych samodzielnie przez dzieci.
Do metod percepcyjnych opartych na bezpośrednim spostrzeganiu i przeżyciach w kontakcie z otoczeniem przyrodniczym zaliczamy:
• pokaz i obserwację
• metodę przykładu
• metodę bezpośredniego odbioru piękna przyrody i sztuki
Metoda obserwacji i pokazu obejmuje przedmioty, zjawiska i czynności, na których nauczycielka chce skupić uwagę dzieci. Obserwacje przyrodnicze mogą być doraźne, jednorazowe lub zwłaszcza w grupach starszych bardziej długotrwałe i systematyczne jak obserwowanie wzrostu rośliny. Można je organizować w warunkach naturalnych np. w ogrodzie, na spacerach i wycieczkach, jak również w warunkach specjalnych, doświadczalnych, laboratorium przedszkolnym, jakim jest kącik przyrody np. doświadczenia z pływaniem i tonięciem różnych ciał, obserwacje rozwoju roślin i zwierząt.
Duże znaczenie mają obserwacje porównawcze, koncentrujące uwagę dzieci na cechach i zmianach tego, co bezpośrednio dostrzegają np. porównanie wzrostu tych samych roślin w odmiennych warunkach w kąciku przyrody na zagonkach. Przedmiotem obserwacji dzieci są zwierzęta i rośliny, owoce, kwiaty, warzywa, a w grupach starszych środowisko przyrodnicze odwiedzane w czasie wycieczki np. staw z roślinami i zwierzętami wodnymi itp.
Przykład nauczycielki pobudza ciekawość dziecka, potrzebę działania i rozumienia dostrzeganych w przyrodzie zjawisk. Jej własne zainteresowania i stosunek do przyrody udzielają się dzieciom, które obserwując w różnych okolicznościach jej czynności i biorąc w nich udział, naśladują sposoby pielęgnowania roślin, podpatrywania ptaków itp. Zdają przy tym pytania i otrzymują wyjaśnienia.
Metody percepcyjne dają dzieciom możliwość odkrywania i przeżywania różnych zjawisk. Poprzez obserwację i pokaz, osobisty przykład nauczyciela a także udostępnianie form plastycznych dzieci zdobywają coraz to nowe doświadczenia, poznają piękno przyrody oraz dzieł stworzonych przez człowieka.
Zaznajamiając dzieci z przyrodą posługujemy się również metodami słownymi takimi jak:
1) metody żywego słowa: opowiadania, wiersze, czytanie;
2) metody informacyjne: objaśnienia, instrukcje, pogadanka, rozmowy;
3) metody społecznego komunikowania się: umowy, polecenia, nagany, pochwały, nakazy, zakazy, elementy perswazji, tłumaczenie.

Oddziaływanie przez słowo pobudza procesy poznawcze i emocjonalne u dzieci, dostarcza informacji, porządkuje wiadomości. Należy objaśniać dzieciom nie tylko to, co się w danym momencie robi, ale także dlaczego np. przerywanie marchwi na zagonkach. Wszelkie wyjaśnienia udzielane dzieciom powinny być rzeczowe, oparte na rzetelnej wiedzy przyrodniczej, formułowane krótko i w sposób dla nich przystępny.
W nawiązaniu do bezpośrednich doświadczeń dzieci prowadzone są zajęcia poświęcone rozmowom i pogadankom przyrodniczym i opowiadaniom osnutym na treści utworów literackich związanych z tą tematyką. Będą to rozmowy połączone z obserwacją żywego obrazu np. królika z oglądaniem ilustracji. Tematyka rozmów czy pogadanek przyrodniczych znajduje odbicie w samorzutnych zabawach dzieci, gdy bawią się w zwierzęta, urządzają ogródki dla lalek itp. Wiersz, opowiadanie czy piosenka zastosowane w konkretnej sytuacji obcowania z przyrodą potęgują doznania estetyczne dzieci, ośmielają je w słownym wyrażaniu tych uczuć.
W zabawach i grach dydaktycznych utrwalających i poszerzających wiedzę dzieci można posłużyć się żywymi obrazami w postaci warzyw, owoców rozpoznawanych dotykiem, smakiem. Zabawy oparte na doznaniach zmysłowych uzupełniają gry obrazkowe, zagadki i gry słowne polegające na kojarzeniu nazw roślin lub zwierząt z miejscem, w którym żyją, ze sposobem odżywiania itp.
Powyższe metody zastosowane w pracy przedszkola łączą się ze sobą i przenikają wzajemnie podczas każdego zajęcia.