Elementy sylwoterapii w pracy z dziećmi upośledzonymi w stopniu głębokim uczęszczającymi na zajęcia rewalidacyjno - wychowawcze

INNOWACJA PEDAGOGICZNA

ELEMENTY SYLWOTERAPII W PRACY Z DZIEĆMI UPOŚLEDZONYMI UMYSŁOWO W STOPNIU GŁĘBOKIM UCZĘSZCZAJĄCYMI NA ZAJĘCIA
REWALIDACYJNO – WYCHOWAWCZE W SPECJALNYM OŚRODKU
SZKOLNO – WYCHOWAWCZYM W KOSZALINIE Opracowały: mgr Nina Młynarska
mgr Anna Zielinkiewicz
Koszalin 2009

Spis treści:
Wstęp
Cele programu
Metody
Formy pracy
Środowisko dydaktyczne
Tematyka i organizacja zajęć
Ewaluacja
Przykładowe scenariusze zajęć

Wstęp
Sylwoterapia, nazywana także drzewoterapią, jest to pobudzanie organizmu do samouleczenia, poprzez przebywanie w obecności drzew i krzewów. Leczniczy wpływ drzew na organizm ludzki potwierdzają badania naukowe. Substancje zawarte w liściach, kwiatach i korze wielu drzew mają właściwości bakteriobójcze, przeciwbólowe i przeciwzapalne, a soki i olejki poprawiają samopoczucie i dodają sił. Sylwoterapia wykorzystywana do rewalidacji dzieci upośledzonych umysłowo powoduje, że ich organizmy lepiej i szybciej wypoczywają, są aktywniejsi,lepiej pracują. Tworząc program sylwoterapii, czyli kontaktu człowieka z drzewami kierowałyśmy się łatwością realizacji treści programu oraz przeświadczeniem o jego wpływie na zachowanie dzieci upośledzonych umysłowo z często towarzyszącymi im zaburzeniami w zdrowiu i zachowaniu. Analizując właściwości drzew można wskazać na ich dużą przydatność w łagodzeniu zaburzeń współwystępujących u dzieci upośledzonych umysłowo. Wychowankowie oczekują od nas wszechstronnej pomocy w rozwoju intelektualnym, jak również w sferze zaspakajania innych potrzeb, tj. biologicznych, psychicznych i społecznych. Sylwoterapia jest rzadko wykorzystywaną terapią choć wpływ drzew na poprawę nastroju jest wszystkim doskonale znany. Sylwoterapia jest metodą, którą można stosować w pracy z całą grupą, co nie wyklucza jednocześnie stosowania jej w kontekście indywidualizacji zajęć.

Cele programu
Cel główny:
-stymulowanie rozwoju psychofizycznego uczestników zajęć z deficytem intelektualnym w stopniu głębokim Cele szczegółowe :
-czerpanie przyjemności z obcowania z przyrodą
-niwelowanie niepożądanych zachowań (nadmiernego pobudzenia, apatii)
-usprawnianie koncentracji, uwagi, słuchania i priopriocepcji
-łagodzenie fizycznych dolegliwości wychowanków
-rozwijanie aktywności ruchowej
-budowanie poczucia bezpieczeństwa

Metody
-oparte na obserwacji (obserwacja roślin w naturalnym środowisku i kąciku przyrodniczym w sali zajęć)
-oparte na słowie (słuchanie opowiadań, wierszy, legend, piosenek o tematyce przyrodniczej)
-praktycznego działania (stymulacja dotykowa – różnicowanie struktury kory drzew, zabawy z liśćmi, kwiatami i owocami drzew i krzewów, spożywanie produktów pochodzenia roślinnego z wybranych gatunków drzew i krzewów)
Dobór metod jest zgodny z zasadami pedagogiki specjalnej i pozwoli wychowankom na aktywny udział w zajęciach. Główny nacisk położony zostanie na zaangażowanie wielu zmysłów – wzroku, słuchu, dotyku, smaku, czucia głębokiego, pobudzenie wrodzonej gotowości do ruchu oraz na osiągnięcie choćby najdrobniejszego sukcesu, co ma duże znaczenie psychologiczne dla osób głęboko upośledzonych umysłowo.

Formy pracy
-zajęcia zbiorowe jednolite
-zajęcia indywidualne jednolite
-zajęcia indywidualne zróżnicowane
Zajęcia realizowane będą ze wszystkimi uczniami w grupie. Będą więc miały formę pracy grupowej jednolitej. Przekazywane treści kierowane do wszystkich uczniów są zgodne z założeniami programu. Biorąc jednak pod uwagę specyfikę grupy, specjalne potrzeby wychowanków pewne elementy terapii wymagają indywidualizacji w celu zapewnienia dzieciom komfortu pracy i możliwie najlepszego aktywnego udziału.

Środowisko dydaktyczne
Innowacja pedagogiczna będzie realizowana w Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym w Koszalinie. Placówka przeznaczona jest dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim. W Ośrodku mieści się przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła przysposabiająca do pracy i grupy wychowawcze.
Program innowacyjny „Elementy sylwoterapii w pracy z dziećmi upośledzonymi w stopniu głębokim uczęszczającymi na zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze w Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym w Koszalinie” realizowany będzie w roku szkolnym 2009/2010 w dwóch grupach rewalidacyjno – wychowawczych. Są to dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, w różnym wieku, funkcjonujące na różnym poziomie psychofizycznym. Tematyka i organizacja zajęć
Program zachowuje równolegle układ liniowy i spiralny. Treści programu zostały dostosowane do poziomu rozwoju psychicznego i intelektualnego dzieci.
Należy wybrać odpowiednie gatunki drzew, dotykać je odkrytymi częściami ciała - najlepiej czołem, dłońmi, bosymi stopami i plecami. Można też po prostu położyć się ich cieniu i chwilę odpocząć. Zajęcia z zakresu sylwoterapii organizowane będą na terenie placówki.
W okresie od wiosny do jesieni, dzieci będą korzystały z „kącika terapeutycznego”, który zostanie przygotowany na posesji placówki zgodnie z potrzebami i wymogami w celu prawidłowej realizacji programu. W okresie jesienno – zimowym, ze względu na warunki atmosferyczne i okres wegetacji roślin zajęcia będą odbywały się w sali zajęć. Zgromadzone w sali rośliny stanowiły będą jednocześnie element estetyczny jak i środek dydaktyczny do realizacji innowacji pedagogicznej. Taka alternatywa pozwoli nam na wydłużenie okresu terapii, wyeliminowanie wielotygodniowych przerw w pracy, zapewni ciągłość, co w rezultacie może przynieść większe efekty. Terapeuta powinien znać właściwości drzew, by wychowanek mógł czerpać z nich moc w zależności od jego potrzeb zdrowotnych. Rozeznając potrzeby i możliwości naszych podopiecznych w stosunku do właściwości leczniczych drzew wybrałyśmy następujące gatunki:
BRZOZA- Wspomaga uśmierzanie bólu, działa rozluźniająco, rozkurczowo. Pomaga również leczyć urazy psychiczne, stymuluje oczyszczenie ciała i ducha. Liście działają moczopędnie, rozkurczowo, delikatnie przeciwbólowo.
BUK- Ma pozytywny wpływ na naszą siłę woli. Powoduje wrażenie jasności umysłu. W upalne, letnie dni, dają przyjemne odczucie chłodu i działają niezwykle regenerująco.
DĄB- Dodaje energii, poprawia koncentrację uwagi, wskazany dla osób o słabej koncentracji psychicznej i fizycznej. Wzmacnia odporność na stres.
FORSYCJA- W kontakcie pomaga znieść bariery i wszelkie podziały. Przybliża, obejmuje, pociesza. Wpływa stymulująco na pracę dróg żółciowych.
GŁÓG- Wspaniale pobudza układ krążenia i serce. Chce się przy nim ruszać, ćwiczyć. Dodaje dużo energii.
JODŁA- Stymuluje i odblokowuje nasz układ oddechowy.
GROCHODRZEW (ROBINIA AKACJOWA)- Kwiaty oczyszczają jamę ustną i odświeżają oddech.
GRUSZA- Pomaga nam wzmocnić nasz charakter oraz nasz układ krążenia.
JABŁOŃ- Pobudza do działania. Ma dobroczynny wpływ na układ krążenia.
JAŁOWIEC- Bardzo aromatyczna roślina, zapobiega przeziębieniom i leczy katar poprzez ułatwienie oddychania. Pobudza układ nerwowy.
MAGNOLIA- Potęguje pewność siebie i wiarę we własne możliwości, jej piękno powoduje dowartościowanie własnej niepowtarzalności i głęboką akceptację.
ŚWIERK- Jest drzewem aromatycznym, wspomaga leczenie kataru. Działa na krtań, gardło i struny głosowe.
TUJA-. Prostuje nieprawidłową postawę ciała i kręgosłupa. Uspokaja.
WIŚNIA- Działa rozluźniająco na skórę. Wspomaga krążenie.
KASZTANOWIEC- Wskazany do terapii stanów lękowych u dzieci, łagodnych napięciach.
Pomaga w bezsenności.

Sesja terapeutyczna na powietrzu będzie odbywała się wokół określonych drzew, których soki i energia mają uzdrawiającą moc wobec potrzeb biorącego udział w terapii wychowanka. Sesja w sali zajęciowej będzie polegała na poznaniu poprzez wszystkie zmysły fragmentów danego drzewa, krzewu (kora, liście, gałęzie, owoce, przetwory, olejki zapachowe) i prowadzeniu hodowli roślin. Każda z sesji będzie trwała ok. 40 min, będą stosowane naprzemiennie w zależności od pogody. W tygodniu odbywać się będą dwie sesje. Prowadzący zajęcia dopuszczają możliwość wprowadzenia kolejnych gatunków drzew i krzewów lub wyeliminowania wcześniej wybranych o ile będzie to wskazane ze względów terapeutycznych.
Oddziaływania terapeutyczne ukierunkowane będą na wszechstronny rozwój wychowanka. Wskazane jest więc, aby podczas każdych zajęć pracować na wszystkich obszarach, mając na względzie indywidualny, zróżnicowany i często zmieniający się stan psychofizyczny wychowanka.

Ewaluacja
Podopieczni biorący udział w zajęciach z zakresu sylwoterapii zostaną poddani ocenie wstępnej w miesiącu wrześniu oraz ocenie końcowej w miesiącu maju. W tym celu stworzony został arkusz ewaluacji. Ocena ma charakter indywidualny, co oznacza, że po zakończeniu programu każdy uczestnik będzie miał dwie karty ewaluacji (wstępną i końcową). Wszyscy wychowankowie oceniani będą według tych samych kryteriów.

Przykładowe scenariusze zajęć

Scenariusz nr1
Temat : Wiosenne krzewy – forsycja. Budzenie aktywności dzieci, niwelowanie apatii.
Czas : około 40 minut
Metody : słowne, praktycznego działania, obserwacji
Forma pracy : zbiorowa, indywidualna
Środki: kącik terapeutyczny, nagrania CD, tekst literacki
Przebieg zajęć :
1.Stymulacja w naturalnym środowisku, wyjście do kącika terapeutycznego.
2.Zajęcie miejsc wokół krzewu forsycji.
3.Zwrócenie uwagi na wygląd rośliny, fiksacja wzroku.
4.Słuchanie opowiadania o wiośnie czytanego przez nauczyciela.
5.Głaskanie gałązek krzewu dłońmi, dotykanie twarzą.
6.Wsłuchiwanie się w szum gałązek, liści.
7.Naśladowanie ruchu gałązek na wietrze.
8.Spontaniczna zabawa .

Scenariusz nr 2
Temat: Jesień w lesie z wykorzystaniem elementów sylwoterapii.
Czas: około 40 minut
Metody: praktycznego działania, słowna, obserwacji
Formy pracy : zbiorowa, indywidualna
Środki dydaktyczne : kręgi pni drzew liściastych (brzoza, buk, dąb, kasztanowiec), sok z brzozy, buczyna, kasztany, żołędzie, liście z wybranych drzew, nagranie utworu „Jesień” Vivaldiego.
Przebieg zajęć:
1.Powitanie.
2.Rytmiczne wystukiwanie imion dzieci na drewnianych kręgach.
3.Opowiadania o drzewach :
-brzoza : wiersz, prezentacja ilustracji drzewa, stymulacja dotykowa z wykorzystaniem krążka, poznanie zapachu drzewa, spożywanie soku z brzozy,
-buk : wierszyk, prezentacja ilustracji drzewa, stymulacja dotykowa z wykorzystaniem krążka, poznanie zapachu drzewa, spożywanie ziaren buczyny,
-dąb : wierszyk, prezentacja ilustracji drzewa, stymulacja dotykowa z wykorzystaniem krążka, poznanie zapachu drzewa, masaż
z użyciem żołędzi,
-kasztanowiec : wierszyk, prezentacja ilustracji drzewa, stymulacja dotykowa z wykorzystaniem krążka, poznanie zapachu drzewa, masaż z użyciem kasztanów.
4.Spontaniczna zabawa z wykorzystaniem drewnianych krążków, żołędzi, kasztanów, liści z wybranych drzew.
5.Relaksacja – wysłuchanie nagrania „Jesień” Vivaldiego.