Wykorzystanie placu zabaw w rozwijaniu sprawności fizycznej uczniów niepełnosprawnych w szkole specjalnej

Plac zabaw to nie tylko przestrzeń do rekreacji, ale również doskonałe narzędzie terapeutyczne, szczególnie w pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Odpowiednio zaplanowana i nadzorowana aktywność na świeżym powietrzu pozwala dzieciom rozwijać koordynację, równowagę, siłę i orientację przestrzenną.
W szkole specjalnej, gdzie potrzeby uczniów są zróżnicowane, plac zabaw może stać się miejscem nie tylko zabawy, ale i świadomego wspierania rozwoju psychoruchowego.
Warto przypomnieć, że aktywność fizyczna poprawia funkcjonowanie układu nerwowego, wspomaga integrację sensoryczną, dodatkowo zabawy na placu zabaw sprzyjają integracji i wzmacniają więzi społeczne. Dla dzieci z niepełnosprawnościami to także przestrzeń do nauki samodzielności, podejmowania decyzji, rozwijania pewności siebie i pokonywania barier – zarówno tych fizycznych, jak i emocjonalnych.

Oto zestaw przykładowych ćwiczeń wspierających rozwój sprawności fizycznej uczniów niepełnosprawnych na placu zabaw ( ćwiczenia te realizujemy oczywiście z uwzględnieniem możliwości i potrzeb psychofizycznych):

1. Tory przeszkód z wykorzystaniem drabinek i tuneli
Uczniowie pokonują trasę z różnorodnych elementów – czołgają się, wspinają, schodzą. Ćwiczenie rozwija koordynację wzrokowo-ruchową, siłę i planowanie ruchu.

2. Rzuty do celu (np. piłkami do obręczy)
Dzieci uczą się celności, kontroli siły i współpracy. To proste ćwiczenie poprawia precyzję ruchów i skupienie.

3. Huśtanie się.
Huśtawki o różnych rodzajach siedzisk wspierają integrację sensoryczną, równowagę i uspokojenie układu nerwowego.

4. Przeciąganie liny
Zajęcie grupowe, które wzmacnia siłę mięśniową rąk i tułowia, a także buduje poczucie wspólnoty.

5. Przechodzenie po równoważni (samodzielnie lub z pomocą).
Ćwiczenie równowagi oraz koncentracji. Dzieci uczą się kontrolować ciało i utrzymywać stabilność.

6. Zabawy z piłką (toczenie, podawanie, odbijanie)
Ułatwiają rozwój motoryki dużej i małej, poprawiają koordynację ręka–oko i umiejętność reagowania na bodźce.

7. Wchodzenie po schodkach i zjeżdżanie ze zjeżdżalni
Ćwiczy dużą motorykę, koordynację oraz koncentrację uwagi na wykonaniu zadania.

8. Zabawy w piaskownicy (kopanie, przesypywanie, lepienie)
Rozwijają motorykę małą, wspomagają planowanie czynności i uczą cierpliwości oraz kreatywności.

9. Skoki z niskich podestów, przeszkód terenowych (pod nadzorem).
Ćwiczenie odwagi, koordynacji, równowagi i amortyzacji ciała. Należy je dostosować do poziomu rozwojowego dziecka.

10. Zabawy tematyczne z opiekunem (np. „przygoda w dżungli”)
Wplecenie ćwiczeń w fabularną historię wspiera motywację dziecka, rozwija wyobraźnię i umożliwia pracę z emocjami.

Pamiętajmy, by wszelkie ćwiczenia należy dostosować do indywidualnych możliwości dziecka i obowiązkowy jest przy tym stały nadzór nauczyciela lub terapeuty.
W zabawach warto stosować elementy motywujące – pochwały, system nagród, opowieści.
Zwracamy również uwagę na to, by sprzęt na placu zabaw powinien być bezpieczny, certyfikowany i dostępny również dla dzieci z ograniczeniami ruchowymi.

Podsumowując, warto podkreślić, ze plac zabaw w szkole specjalnej może stać się centrum kompleksowej terapii ruchowej. Wystarczy kreatywne podejście, świadomość celów terapeutycznych oraz odpowiednia organizacja przestrzeni i zajęć. Ćwiczenia fizyczne na świeżym powietrzu nie tylko poprawiają sprawność dzieci, ale też dają im radość i poczucie sukcesu – a to jeden z najważniejszych elementów procesu edukacyjnego w szkołach specjalnych.

Bibliografia:

1. Demel, M. (2012). Wychowanie fizyczne i zdrowotne dzieci i młodzieży. Warszawa: WSiP.

2. Kielar-Turska, M. (red.) (2011). Rozwój psychoruchowy dzieci. Kraków: Wydawnictwo UJ.

3. Jankowska, E. (2018). Aktywność fizyczna dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Lublin: UMCS.

4. Cichy, A., Wilczyński, J. (2020). Plac zabaw jako środowisko wspomagania rozwoju dzieci z deficytami funkcjonalnymi. Katowice: AWF.

5. Woynarowska, B. (2008). Edukacja zdrowotna. Warszawa: PWN.