Propozycja programu terapii logopedycznej dla dziecka niemówiącego z Zespołem Downa i niepełnosprawnością umysłową w stopniu umiarkowanym, wiek 6 lat. Studium przypadku

Propozycja programu terapii logopedycznej dla dziecka niemówiącego z Zespołem Downa i niepełnosprawnością umysłową w stopniu umiarkowanym
(wiek 6 lat). Studium przypadku

Projektowanie oddziaływań terapeutycznych w zakresie rozwoju mowy dla dziecka niemówiącego z Zespołem Downa oraz z niepełnosprawnością umysłową w stopniu umiarkowanym wymaga określenia, które z zachowań komunikacyjnych dziecko już nabyło i zaplanować, które rozwijać w dalszej kolejności.
W tym celu przeprowadziłam najpierw z matką dokładny wywiad. Kolejnym krokiem jest dokładna obserwacja z mojej strony dziecka i jego bycie w kontakcie komunikacyjnym z najbliższą rodziną i otoczeniem.
Następnie dokonałam dokładnej rejestracji słów wypowiadanych przez dziecko.

Z analizy słownika chłopca wynika, że jego słowa odnoszą się do najbliższego otoczenia. Pojawiły się samogłoski: a, o, e, i, u oraz spółgłoski: b, p, d, m, n, t, j, ci, dzi. Wyrazy są jedno lub dwusylabowe, w jednym przypadku są przedłużeniem tej samej głoski: iii, a w drugim powtórzeniem dwóch sylab. Chłopiec nie używa jeszcze samogłoski y. Literatura fachowa podaje, że im większa jest ilość wymawianych samogłosek, tym jest większa możliwość tworzenia sylab. Po rozważeniu materiału słów dziecka wynika, że zbliża się on do fazy wyrazu, w której występują już wszystkie samogłoski, oprócz nosowych. Dlatego, aby wspomóc rozwój mowy chłopca w aspekcie fonologicznym, należy wprowadzić program samogłosek.
Terapia powinna być wielokierunkowa, rozwijająca zarówno komunikację werbalną, jak i niewerbalną.
Na podstawie literatury oraz mojej wiedzy i doświadczeń opracowałam następujący program:
Program ćwiczeń narządów mownych
Ćwiczenia warg: cmokać, parskać wargami (wprawiać je w drgania); wysuwać wargi
do przodu, tak jak przy gwizdaniu a następnie rozciągać, jak do uśmiechu; ssać naprzemiennie wargi; nadymać jednocześnie oba policzki przy zwartych wargach, również na zmianę lewy i prawy; wciągać policzki do jamy ustnej (policzki ściśle przylegają do łuków zębowych); zagryzać jedną wargę drugą; przy zwartych szczękach i wargach przesuwać kąciki ust: w prawo, w lewo; przy zamkniętych szczękach unosić wargę górną (widoczne są tylko zęby górne), a następnie opuszczać wargę dolną (widoczne są tylko zęby dolne); wymawiać na przemian "a" - "o" przy maksymalnym oddaleniu od siebie górnej i dolnej wargi.
Ćwiczenia języka: wysuwać język za jamę ustną, na dół, na boki, do góry; wysuwać język naprzemiennie - wąski i szeroki; na początku ruchy wolne, potem coraz szybsze; unosić język za wargę dolną, następnie górną; oblizywać wargę wysmarowaną np.: dżemem lub czekoladą; unosić język do wewnętrznej strony wargi najpierw dolnej, potem górnej; zlizywać np.: dżem lub czekoladę z wewnętrznej strony wargi górnej; unosić język do zębów najpierw dolnych, potem górnych; liczyć czubkiem języka zęby górne najpierw od zewnętrznej, następnie od wewnętrznej strony; wykonywać najpierw wolne, potem coraz szybsze ruchy na boki, w górę i w dół językiem w powietrzu - jak wąż, następnie stopniowo cofać język w głąb jamy ustnej; wolno, a następnie coraz szybciej masować czubkiem języka zęby, następnie wałek dziąsłowy, podniebienie; cofanie szerokiego języka wzdłuż podniebienia (brzegi języka dotykają zębów trzonowych); naśladować ssanie cukierka czubkiem języka; klaskanie językiem, mlaskanie; naśladować grę na trąbce; naśladować parskanie konia; naśladować warkot motoru;
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie: wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej; płukanie gardła ciepłą wodą (to ćwiczenie pomaga uzyskać dźwięki "k" i "g"); chrapanie na wdechu i wydechu; głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie;
Ćwiczenia oddechowe: dmuchanie na płomień świecy, na wiatraczek; dmuchanie
na gorącą zupę; dmuchanie na pianę podczas kąpieli, na zabawki pływające po wodzie; dmuchanie na piłkę pingpongową lub zwitki waty; dmuchanie na piłkę pingpongową lub kulę z waty zaczepioną na nitce; dmuchanie przez rurkę do szklanki z wodą,
do miski na umieszczone tam lekkie przedmioty (piłki pingpongowe, kawałki styropianu, papierowe statki); chuchanie na dłonie, na szybę; nadmuchiwanie balonów
i gumowych zabawek, materaca, itp.; śpiewanie; chuchanie na zmarznięte dłonie; puszczanie baniek mydlanych; granie na trąbce, flecie, harmonijce, gwizdku; dmuchanie na papier, małe autka, chustę; zdmuchiwanie domku z kart; rozdmuchiwanie przez słomkę na kartonie rzadkiej farby akwareli lub kolorowego tuszu.
Program samogłosek
Stymulacja rozwoju mowy przy zastosowaniu programu samogłosek będzie polegała na znalezieniu dla dziecka takich form aktywności, w której samogłoska spełni funkcję słowa dźwiękonaśladowczego.
Dla dziecka można zaproponować następujące formy aktywności:
Bujanie na huśtawce: u ilustruje ruch huśtawki
Naciskanie piszczącej zabawki: i naśladuje wydobywający się z niej dźwięk
Ściąganie chusty zasłaniającej twarz: o ilustruje zdziwienie
Przewijanie: e określa czynność fizjologiczną
Kładzenie do łóżeczka: a jest zachętą do snu
Y może ilustrować płacz dziecka
Zabawy naśladowcze z misiem: a ilustruje usypianie misia, e – wysadzanie na nocnik,
y – płacz po upadku
Budowanie wieży: o ilustruje podziw i radość z powodu dokładania kolejnych klocków i podwyższania się budowli.
Kręcenie bączkiem: i ilustruje wydawany przez wirującą zabawkę.
Popychanie zbudowanego z klocków pociągu; u naśladuje gwizd lokomotywy.
Dzieci uwielbiają oglądać zdjęcia rodzinne. Można z nimi sporządzić książkę
do czytania z ich własnymi zdjęciami w różnych sytuacjach życiowych. W czasie czytania dzieci będą wymawiały samogłoski:
dziecko na zjeżdżalni: u ilustruje pęd zjazdu z góry na dół;
dziecko kręci się: i ilustruje naśladowanie bączka;
dziecko przebrane za pirata: o ilustruje zaskoczenie;
dziecko podnoszące dużą torbę; e ilustruje wysiłek;
dziecko trzymające misia: a ilustruje usypianie;
dziecko płaczące, gdy było małe i może głodne: y naśladuje płacz.
W tym programie wykorzystywana jest również wyrazistość mowy
poprzez wydłużanie samogłosek.
Zabawy naśladujące głosy zwierząt.
Wywoływanie samogłosek w izolacji.
Komunikacja alternatywna i wspomagająca
Ponieważ chłopiec jest dzieckiem niemówiącym - a zdaniem autorki znajduje się w tej grupie dzieci, które mają szansę rozwijać swoja mowę werbalną – to na obecnym etapie wymaga wsparcia systemu komunikacji alternatywnej i wspomagającej jako tymczasowej „protezy” mowy.
Dlatego też należy dokonać wyboru odpowiedniego systemu komunikacji
i potrzebnych pomocy. W tym celu będą wykorzystywane wszystkie dostępne pomoce, między innymi: przedmioty codziennego użytku, elementy przedmiotów, fotografie, ilustracje kolorowe, kartoniki z wydrukowanymi słowami.
Będzie tworzona z dzieckiem jego własna książeczka – osobisty słownik
do porozumiewania się (indywidualna tablica komunikacyjna). Aby powstała potrzebna będzie dokładna znajomość dziecka i pomoc ze strony matki. Dzięki niej dziecko nauczy się między innymi: dokonywania wyborów, proszenia o pomoc, proszenia
o więcej, przenoszenia uwagi na siebie i sygnalizowanie swojej obecności, protestowania
i mówienia nie, okazywania zaskoczenia i poczucia humoru.
Program fonogestów
Ponieważ dziecko wprowadza własne fonogesty, należy go nauczyć fonogestów stosowanych ogólnie tak, aby był zrozumiany w innym otoczeniu niż dom rodzinny.
Na początek trzeba włączyć te, które oznaczają podstawowe potrzeby: jeść, pić, spać,
a które zna terapeutka. Pozostałych musi go nauczyć profesjonalista.
Program codziennego głośnego czytania dziecku
Badania naukowe dowodzą, że codzienne głośne czytanie dziecku, przynosi wielorakie korzyści: wszechstronny rozwój dziecka pod względem emocjonalnym, intelektualnym i społecznym. Ponieważ chłopiec jest dotknięty nie tylko zespołem Downa, ale także niepełnosprawnością umysłową wymaga przede wszystkim bliskiego kontaktu
z najbliższymi osobami, ich ciepła, serdeczności i zrozumienia.
Ta wytwarzana więź rodzi wsparcie dla dziecka i jego zaufanie. Ponadto czytanie daje dziecku wzór prawidłowo wymawianych słów i wraz z oglądanymi ilustracjami rozwija wyobraźnię i rozumienie, co w konsekwencji zachęca także do czynnej mowy.
Zabawa w teatr
Celem tej części programu będzie współuczestnictwo dziecka w różnych zabawach, np.; W świecie zwierząt, U mnie w domu. Wykorzystywane będą również treści przeczytanych książeczek. Dziecko podczas dramy będzie odrywało różne role społeczne a także będzie przedstawiało bohaterów książeczek. Udział w tych przedstawieniach skłoni dziecko
do naśladowania postaci, które gra i jednocześnie stworzy okazję do naturalnej chęci mówienia tak, jak bohaterowie.
Program globalnego czytania
Program ten może być wykorzystywany we wszystkich powyższych programach
i od pomysłowości terapeuty będzie zależało jego wdrożenie. Ogólne założenie metody polega na odbieraniu wyrazów jak obrazów bez znajomości liter. Będzie można nauczyć
go najpierw pojedynczych słów, wyrażeń a później prostych zdań, np.: Chce mi się spać albo Będę oglądać bajki.

OPIS SESJI TERAPEUTYCZNYCH
Zajęcia są prowadzone w domu, dwa razy w tygodniu i trwają ½ godziny. Bierze w nich udział mama chłopca i jego młodszy brat. Wszyscy ćwiczą razem z dzieckiem.
Chłopiec ma kłopoty z koncentracją uwagi. Dlatego też siedzi naprzeciwko terapeuty twarzą w twarz. Do dziecka należy mówić głośno i wyraźnie, gdyż ma kłopoty ze słuchem po licznych przeziębieniach. Ponadto ważne jest, żeby mówić
do niego cicho – głośno, nisko i wysoko, krótko - długo tak, aby dziecko mogło słyszeć całe spektrum częstotliwości potrzebnych do rozumienia mowy. Bardzo szybko się męczy i zniechęca, trzeba robić przerwy w zajęciach. Lubi ćwiczyć ze zwierzątkami
i maskotkami. Pomoce te pomagają dziecku, gdyż chętnie ćwiczy razem z nimi.
Każde spotkanie rozpoczyna się od ćwiczeń narządów artykulacyjnych. Chłopiec za każdym razem ćwiczy z zapałem wybrany przez siebie artykulator.
Na przykład są zajęcia, na których podnosi tylko język do góry, innym razem wysuwa go tylko na brodę. Narządy mowne są mało sprawne. W dalszym ciągu nie wykonuje zręcznych i celowych ruchów językiem i wargami. Ma kłopoty z poruszaniem żuchwy.
Jeśli chodzi o realizację samogłosek w izolacji, to wypowiada każdą głoskę, najsłabiej wychodzi mu realizacja głoski y. Natomiast wielokrotne wymawianie samogłosek nie jest płynne i rytmiczne. Należy wyćwiczyć tę umiejętność w formie różnych zabaw, np.: samogłoska a maszeruje w takt muzyki.
Bardzo lubi oglądać swoje zdjęcia i chętnie wypowiada wtedy głoski, ale pojedynczo.
Dużo radości sprawia dziecku zabawa w teatr ze zwierzętami. Radzi sobie z dobieraniem ilustracji zwierząt do ich głosów. Ta zabawa będzie kontynuowana.
Jej celem jest, żeby chłopiec umiało wybrać kartonik z nazwą głosu zwierzęcia i go napisał przy odpowiedniej ilustracji. Z czasem będzie naśladował odgłosy zwierząt.
Bardzo trafnym programem jest głośne czytanie dziecku książeczek. Wtedy dziecko chętnie słucha i ogląda ilustracje. Jest to znakomite ćwiczenie na rozumienie czytanego tekstu. Ponadto stwarza naturalną sytuację do ukierunkowanej rozmowy z dzieckiem. Chłopiec chętnie „mówi” nieartykułowanymi dźwiękami i za pomocą gestów. Cieszy się i przeżywa historie bohaterów książkowych: kotka, małpki
czy słowika.